قصر نمازهای ظهر، عصر و عشا بر مسافر واجب است
خداوند متعال می‌فرماید:
) وَ إذَا ضَرَبتُم فِی الأرضِ فَلَیسَ عَلَیکُم جُنَاحٌ أنْ تَقصُرُوا مِنَ الصَّلاَةِ إنْ خِفتُم أنْ یَفتِنَکُمً الَّذِینَ کَفَرُوا ( (نساء: 101)
«هرگاه در زمین به مسافرت پرداختید و نماز را کوتاه خواندید گناهی بر شما نیست اگر ترسیدید که کافران بلایی به شما برسانند و به فتنه‌ای گرفتارتان گردانند».
از یعلی بن امیه روایت است: از عمر بن خطاب درباره آیه: ) إنْ خِفتُم أنْ یَفتِنَکُمً الَّذِینَ کَفَرُوا ( سؤال کردم و گفتم: با توجه به این آیه قصر نماز به وقتی اختصاص دارد که از کافران در امان نباشیم ولی الان مردم در امنیت هستند، عمر گفت: من هم مثل تو از این امر شگفت‌زده شدم و از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در این باره سؤال کردم، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (صدقة تصدق الله بها علیکم فاقبلوا صدقته)[1] «صدقه‌ای است که خداوند به شما داده است، پس صدقه‌اش را قبول کنید».
از ابن عباس روایت است: (فرض الله الصلاة علی لسان نبیکم صل الله علیه و آله و سلم فی الحضر أربعا وفی السفر رکعتین و فی الخوف رکعة)[2] «خداوند از زبان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نماز را بر شما؛ در حضر چهار رکعت، در سفر دو رکعت و هنگام ترس، یک رکعت واجب کرده است».
از عمر روایت است: (صلاة السفر رکعتان، و صلاة الجمعة رکعتان و الفطر و الأضحی رکعتان تمام غیر قصر، علی لسان محمد صل الله علیه و آله و سلم )[3] «اززبان محمد صل الله علیه و آله و سلم نماز سفر دو رکعت و نماز جمعه دو رکعت و نماز عید فطر و قربان دو رکعت است، کامل‌اند، نه قصر».
از عایشه روایت است: (الصلاة أول مافرضت رکعتین، فأقرت صلاة السفر، وأتمت صلاة الحضر)[4] «ابتدا که نماز فرض شد، دو رکعت، دو رکعت بود، نماز سفر به حال خود (دو رکعتی) باقی ماند و نماز حضر کامل (چهار رکعتی) شد».
از ابن عمر روایت است: با پیامبر صل الله علیه و آله و سلم ، ابوبکر، عمر و عثمان مسافرت کرده‌ام و ندیده‌ام که هیچکدام از آنها تا وقتی که فوت کردند از دو رکعت بیشتر بخوانند. و خداوند می‌فرماید:
) لَقَد کَانَ لَکُم فِی رَسُولِ اللهِ أسوةٌ حَسَنَةًٌ ( (احزاب: 21)
«به راستی رسول الله برای شما الگوی خوبی است».[5]
علما در تعیین مسافت قصر اختلاف نظر بسیار دارند، به طوری که ابن منذر و دیگران در این باره بیشتر از بیست قول را ذکر کرده‌اند، قول راجح این است که حد معینی برای مسافت قصر وجود ندارد؛ و هر اندازه در لغت عرب که پیامبر قومش را با آن خطاب کرده است، به آن سفر گفته می‌شود، معتبر است؛ چون اگر برای مسافت سفر غیر از آنچه ذکر کردیم حدی می‌بود پیامبر صل الله علیه و آله و سلم قطعا از بیان آن چشم‌پوشی نمی‌کردند و اصحاب هم از سؤال کردن درباره آن، غافل نمی‌ماندند و در عدم نقل آن برای ما اتفاق نمی‌کردند».[6]
مکانی که از آنجا نماز قصر می‌شود
جمهور علما اتفاق نظر دارند بر اینکه شرط قصر نماز، شروع سفر و خروج از آبادی است. و تا وقتی که مسافر به اول خانه‌های آبادی برنگردد مدت قصر نمازش تمام نمی‌شود. ابن منذر گوید: از این که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در مسافرتهایش قبل از خروج از مدینه نمازش را قصر کند اطلاعی ندارم. و انس می‌گوید: (صلیت الظهر مع النبی صل الله علیه و آله و سلم بالمدینة أربعا و بذی الحلیفة رکعتین)[7] «نماز ظهر را در مدینه با پیامبر صل الله علیه و آله و سلم چهار رکعت و نماز عصر را در ذوالحلیفه دو رکعت خواندم».
اگر مسافر برای انجام کاری اقامت کرد و (از ابتدا) قصد اقامت نداشت تا وقتی که برمی‌گردد نمازش را قصر کند
از جابر روایت است: (أقام النبی صل الله علیه و آله و سلم بتبوک عشرین یوما یقصر الصلاة)[8] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بیست روز در تبوک اقامت کرد و نمازش را قصر می‌کرد».
ابن قیم گوید: پیامبر صل الله علیه و آله و سلم برای امت بیان نفرموده است که اگر کسی بیشتر از این مدت اقامت کند، نمی‌تواند نمازش را قصر کند، اقامت پیامبر این مدت بطول انجامیده.[9]
پس اگر قصد اقامت بیش از نوزده روز را کرد باید نمازهایش را کامل بخواند. همچنانکه ابن عباس رضی الله عنه گوید: (أقام النبی صل الله علیه و آله و سلم تسعة عشر یقصر، فنحن إذا سافرنا تسعة عشر قصرنا و إن زدنا أتممنا)[10] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نوزده روز اقامت کرد و نمازش را قصر کرد و ما هم وقتی که نوزده روز مسافرت کنیم قصر می‌کنیم و اگر از نوزده روز بیشتر بمانیم نمازمان را کامل می‌خوانیم».
[1]) صحیح : [ص. ج 3762]، م (686/478/1)، د (1187/64/4)، نس (116/4)، جه (1065/339/1)، ت (5025/309/4).
[2]) صحیح : [. جه 876]، م (687/479/1)، د (1234/124/4)، نس (118/3)، جه (1068/339/1) در روایت ابن ماجه جمله آخر وجود ندارد.
[3]) صحیح : [ص. جه 871]، نس (183/3)، جه (1063/338/1).
[4]) متفق علیه : خ (1090/569/2)، م (685/478/1)، د (1186/63/4)، نس (225/1).
[5]) متفق علیه : م (689/479/1)، د (1211/90/4)، خ (1102/577/2)، نس (123/3).
[6]) المحلی (21/5).
[7]) فقه السنه (240 و 241/1)، و قول أنس : خ (1089/569/2)، م (690/480/1)، د (1190/69/4)، ت (544/29/2)، نس (235/1)، منظور از «بذی الحلیفة رکعتین» نماز عصر است همانطور که در روایات غیر بخاری به آن تصریح شده است.
[8]) صحیح : [ص. د 1094]، د (1223/102/4).
[9]) فقه السنه (241/1).
[10]) صحیح : [الإرواء 575]، خ (1080/561/2)، ت (547/31/2)، جه (1075/341/1)، د (1218/97/4)، أبوداود بجای عبارت «تسعة عشر» عبارت : «سبع عشرة» را ذکر کرده است.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر