باب اول:
کسانی که الله آنان را دوست می‌دارد با استناد به قرآن
الله تعالى میفرماید: ﴿وَأَنفِقُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَلَا تُلۡقُواْ بِأَيۡدِيكُمۡ إِلَى ٱلتَّهۡلُكَةِ وَأَحۡسِنُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ ١٩٥﴾ [البقرة: 195-196]. ترجمه: «و در راه الله انفاق کنید و خود را به دست خود به هلاکت نیاندازید و نیکوکاری کنید که الله نیکوکاران را دوست می‌دارد».
ای مؤمنان! برای یاری دادن دین الله و جهاد در راهش، در انفاق خود استمرار داشته باشید و با ترک جهاد در راه الله و انفاق در آن، خودتان را در هلاکت نیاندازید و در انفاق کردن و اطاعت از الله، راه نیک را برگزینید و اعمال دینی خود را برای الله تعالی خالص گردانید و الله اهل اخلاص و نیکوکاری را دوست می‌دارد.
بسیار توبه‌کنندگان و کسانی که طلب پاکی میکنند را دوست می‌دارد
الله تعالی میفرماید: ﴿وَيَسَۡٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡمَحِيضِۖ قُلۡ هُوَ أَذٗى فَٱعۡتَزِلُواْ ٱلنِّسَآءَ فِي ٱلۡمَحِيضِ وَلَا تَقۡرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطۡهُرۡنَۖ فَإِذَا تَطَهَّرۡنَ فَأۡتُوهُنَّ مِنۡ حَيۡثُ أَمَرَكُمُ ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلتَّوَّٰبِينَ وَيُحِبُّ ٱلۡمُتَطَهِّرِينَ ٢٢٢﴾ [البقرة: 222]. ترجمه: «از تو دربارهی حیض میپرسند، بگو: آن آزار است و در هنگام حیض از زنان دوری کنید و به آن‌ها نزدیک نشوید تا پاک شوند و وقتی پاک شدند از آن راهی به آن‌ها وارد شوید که الله به شما امر فرموده است، الله بسیار توبه کنندگان و کسانی که طلب پاکی میکنند را دوست می‌دارد».
از تو دربارهی حیض میپرسند -آن خونی است که از رحمهای زنان بطور طبیعی در اوقات مخصوصی خارج میشود- ای پیامبر! به آن‌ها بگو: آن آزار و پلیدی است و به کسی که به آن نزدیک شود، ضرر میرساند، در وقت حیض از جماع کردن با آن‌ها اجتناب نمایید تا این که خونریزی قطع شود و وقتی خونریزی قطع شد، آن زنان غسل نمایند و با آن‌ها از راهی که الله آن را حلال دانسته است، نزدیکی کنید و آن قُبُل است و دُبُر نمیباشد. الله بندگانی را که زیاد توبه میکنند و زیاد طلب آمرزش مینماید، دوست دار، الله بندگانی را نیز که سعی در پاک شدن، [چه از نظر قلبی و درونی و چه از نظر ظاهر] را دارند، دوست می‌دارد، کسانی که از زشتکاریها و پلیدیها دوری میکنند.
تبعیت از فرستادهی الله صل الله علیه و آله و سلم
الله تعالی میفرماید: ﴿قُلۡ إِن كُنتُمۡ تُحِبُّونَ ٱللَّهَ فَٱتَّبِعُونِي يُحۡبِبۡكُمُ ٱللَّهُ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡ ذُنُوبَكُمۡۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ ٣١﴾ [آل عمران: 31]. ترجمه: «بگو: اگر الله را دوست دارید از من تبعیت کنید، [که در نتیجهی آن] الله شما را دوست داشته و گناهانتهان میآمرزد و الله بسیار آمرزنده و دائماً رحمت کننده است».
ای رسول! بگو: اگر واقعاً الله را دوست دارید، از من تبعیت کنید و به من به طور ظاهری و باطنی ایمان بیاورید! [در نتیجهی آن] الله شما را دوست داشته و گناهانتان را محو میفرماید، الله گناهانی که بندگانش انجام میدهند را میآمرزد و نسبت به آن‌ها مهربان است. این آیهی کریمه دلالت میکند بر اینکه، کسی که ادعا میکند الله تعالی را دوست می‌دارد و در عین حال از پیامآورش محمد صل الله علیه و آله و سلم آنچنان که حق تبعیت است، تبعیت نمیکند و در امر و نهیاش مطیع او نمیباشد، آن شخص دروغگویی بیش نبوده تا زمانی که از فرستادهاش صل الله علیه و آله و سلم آن چنان که حق تبعیت است تبعیت نماید.
الله تعالى میفرماید: ﴿بَلَىٰۚ مَنۡ أَوۡفَىٰ بِعَهۡدِهِۦ وَٱتَّقَىٰ فَإِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُتَّقِينَ ٧٦﴾ [آل عمران: 76]. ترجمه: «بله، کسی که به عهدش وفا کند و پرهیزکاری نماید، الله پرهیزکاران را دوست می‌دارد».
امر آن گونه نیست که آن دروغگویان آنچنان میپندارند، پرهیزکار واقعی کسی است که به آنچه الله با او پیمان بسته است، وفا نماید که شامل: امانت داری و ایمان به الله و به فرستادگانش و التزام داشتن به هدایت و شرع وی و ترسیدن از الله عزوجل تا جایی که این ترس باعث شود تا به اوامرش عمل نموده و از نواهیاش دوری نماید و الله پرهیزکاران را دوست می‌دارد، کسانی که از شرک و گناهان پرهیز میکنند.
الله تعالى میفرماید: ﴿وَسَارِعُوٓاْ إِلَىٰ مَغۡفِرَةٖ مِّن رَّبِّكُمۡ وَجَنَّةٍ عَرۡضُهَا ٱلسَّمَٰوَٰتُ وَٱلۡأَرۡضُ أُعِدَّتۡ لِلۡمُتَّقِينَ ١٣٣ ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ فِي ٱلسَّرَّآءِ وَٱلضَّرَّآءِ وَٱلۡكَٰظِمِينَ ٱلۡغَيۡظَ وَٱلۡعَافِينَ عَنِ ٱلنَّاسِۗ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ ١٣٤ وَٱلَّذِينَ إِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةً أَوۡ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ ذَكَرُواْ ٱللَّهَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ لِذُنُوبِهِمۡ وَمَن يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ إِلَّا ٱللَّهُ وَلَمۡ يُصِرُّواْ عَلَىٰ مَا فَعَلُواْ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ ١٣٥ أُوْلَٰٓئِكَ جَزَآؤُهُم مَّغۡفِرَةٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَجَنَّٰتٞ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ وَنِعۡمَ أَجۡرُ ٱلۡعَٰمِلِينَ١٣٦﴾ [آل عمران: 133-136]. ترجمه: «بشتابید بسوی آمرزش از طرف پروردگارتان و بهشتی که عرض آن به وسعت آسمآن‌ها و زمین است [و] برای پرهیزکاران مهیا شده است * کسانی که در حال ثروتمندی و تنگدستی اموال‌شان را انفاق نموده و خشم خود را فرو میبرند و [مردم را از ظلمی که به آن‌ها نمودهاند] عفو مینمایند و الله نیکو کاران را دوست می‌دارد * و کسانی که وقتی عمل زشتی را انجام میدهند یا به خودشان ظلم میکنند، الله را یاد کرده و برای گناهشان طلب آمرزش مینمایند و چه کسی به جز الله است که گناهان را میآمرزد؟ و در آنچه [از گناهان که] انجام دادهاند، در حالی که [زشتی و قباحت گناه را ] میدانند بر آن [گناه] اصرار نمیکنند».
بشتابید بسوی اطاعت کردن از الله و فرستادهاش صل الله علیه و آله و سلم ، تا غنیمتی بدست آورید که آمرزشی بزرگ و بهشتی وسیع را در بر دارد و عرض آن به اندازهی آسمآن‌ها و زمین است و الله آنان را به پرهیزکاران وعده داده‌است.
کسانی که اموال‌شان را در سختی و آسانی انفاق میکنند و هر وقت خشمگین میشوند، خشم خود را با صبر کردن، فرو میبرند و اگر مورد ظلم واقع شوند، کسی که به آن‌ها ظلم نموده است را عفو مینمایند و این احسانی است که الله اهل آن را دوست می‌دارد.
کسانی که وقتی مرتکب گناه بزرگی میشوند و یا به خودشان ظلم میکنند، پاداش و عذاب الله را یاد کرده و بسوی پروردگارشان، توبه کننده باز میگردند، از او میخواهند تا گناهان‌شان را بیامرزد و آنان یقین دارند که کسی غیر از الله، گناهان را نمیآمرزد و به همین دلیل آن‌ها در انجام گناهان پافشاری ننموده و آن‌ها میدانند که اگر توبه کنند الله آنان را می‌بخشد.
آنان کسانی هستند که به این صفتهای بزرگ وصف شدهاند و پاداش آن‌ها این است که الله گناهان آنان را میپوشاند و برای آن‌ها باغ‌هایی خواهد بود که از زیر درخت‌ها و قصرهایش، رودهای گوارا جاری هستند. در آن جاوادنه بوده و از آن هرگز اخراج نمیگردند. چه نیکوست، پاداش عمل کنندگان، که همان آمرزش و بهشت است.
الله تعالى میفرماید: ﴿وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيّٖ قَٰتَلَ مَعَهُۥ رِبِّيُّونَ كَثِيرٞ فَمَا وَهَنُواْ لِمَآ أَصَابَهُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا ٱسۡتَكَانُواْۗ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلصَّٰبِرِينَ ١٤٦ وَمَا كَانَ قَوۡلَهُمۡ إِلَّآ أَن قَالُواْ رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسۡرَافَنَا فِيٓ أَمۡرِنَا وَثَبِّتۡ أَقۡدَامَنَا وَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ ١٤٧ فَ‍َٔاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ ثَوَابَ ٱلدُّنۡيَا وَحُسۡنَ ثَوَابِ ٱلۡأٓخِرَةِۗ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ ١٤٨﴾ [آل عمران: 146-148]. ترجمه: «و چه بسیار پیامبرانی بودهاند که مردان خدایی زیادی همراه آنان جهاد نمودهاند و به سبب چیزی که از طرف الله به آنان میرسید، سست و ناتوان نمی‌شدند و خوار نمیگشتند و الله صابران را دوست می‌دارد * و سخن آنان چیزی نبود مگر این که: پروردگار ما! گناهانمان و اسراف ما در امورمان را بیامرز و گام‌های ما را استوار و محکم گردان و ما را بر قوم کافران پیروز گردان * الله پاداش دنیا و نیکویی پاداش آخرت را به آن‌ها بخشید و الله نیکو کاران را دوست می‌دارد».
همراه بیشتر پیامبران گذشته، یاران زیادی بودند که همراه پیامبران‌شان جهاد مینمودند و در مقابل زخمی شدن و کشته شدن از خود ضعف نشان نمیدادند، زیرا در راه پروردگارشان جهاد مینمودند و ناتوان نگشته و در مقابل دشمنان‌شان سر تعظیم فرو نیاوردند و فقط بر آنچه به آن‌ها میرسید، صبور بودند و الله صابران را دوست می‌دارد.
سخن آن صابران چیزی نبود مگر آن که بگویند: پروردگار ما! گناهان ما و آنچه در امور دینمان در آن اسراف میورزیم، را بیامرز و گام‌های ما را محکم گردان تا از جهاد با دشمنمان روی بر نگردانده و ما را بر کسی که وحدانیت تو و نبوت پیامآوردندگانت را مورد سوال قرار میدهند، پیروز گردان.
الله تعالی به آن صابران در دنیا اجری میدهد که همان پیروزی بر دشمنان‌شان و منزلت یافتن در سرزمینشان است و در آخرت پاداشی نیکو و بزرگ میدهد که همان بهشت پر نعمت است. الله هرکس که در عبادتش احسان را برگزیند و با مخلوقاتش حُسن برخورد داشته باشد را، دوست می‌دارد.
الله تعالى میفرماید: ﴿فَبِمَا نَقۡضِهِم مِّيثَٰقَهُمۡ لَعَنَّٰهُمۡ وَجَعَلۡنَا قُلُوبَهُمۡ قَٰسِيَةٗۖ يُحَرِّفُونَ ٱلۡكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِۦ وَنَسُواْ حَظّٗا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِۦۚ وَلَا تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَىٰ خَآئِنَةٖ مِّنۡهُمۡ إِلَّا قَلِيلٗا مِّنۡهُمۡۖ فَٱعۡفُ عَنۡهُمۡ وَٱصۡفَحۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ ١٣﴾ [المائدة: 13]. ترجمه: «به واسطهی پیمان شکنی آن‌ها، لعنتشان نمودیم و قلب‌هایشان را سخت گرداندیم، سخن را از جایگاهش تحریف میکنند و بعضی از آنچه به آن‌ها تذکر داده شد را فراموش کردند، تو همواره از آنان خیانتی را میبینی، مگر عدهی کمی از آن‌ها، پس آنان را مورد عفو قرار بده و [از ظلم آنان] چشم‌پوشی کن! الله نیکوکاران را دوست می‌دارد».
الله به سبب آن که آن یهودیان پیمان موکدی را نقض کردند، آنان را از رحمت خود طرد فرمود و قلب‌هایشان را سخت گرداند و آن را برای ایمان آوردن مهیا نساخت، کلامی را که بر موسی علیه السلام نازل فرموده بود که همان تورات است، تغییر داده و آنچه از تذکر به آن، نصیب آن‌ها شده بود را ترک گفتند و به آن عمل ننمودند. فرستادهی الله دائماً از آنان خیانت و نامردی میدید و آن یهودیان بر منهج گذشتگانشان بودند، مگر عدهی کمی از آن‌ها. الله عزوجل به وی صل الله علیه و آله و سلم امر فرمود تا بدرفتاری آنان را عفو کند و از آنان درگذرد، الله کسانی را که از روی نیکوکاری عفو میکنند و از بدیهایی که به آن‌ها شده است در می‌گذرند را دوست می‌دارد. این چنین است احوال کسانی که به خاطر مقاصد پلیدشان راه [راست] را کج کرده و اقدام به تحریف کلام الله نموده و آن را در غیر راه حق تفسیر میکنند، اگر از تحریف و تاویل نابجا ناتوان گردند، به خاطر تبعیت از هوای نفس آنچه را که الله شریعت خود قرار داده است ترک میکنند، شریعتی که مگر عدهی کمی که الله آنان را حفظ نموده است، در آن استوار نمیگردند.
الله تعالى میفرماید: ﴿لَيۡسَ عَلَى ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ جُنَاحٞ فِيمَا طَعِمُوٓاْ إِذَا مَا ٱتَّقَواْ وَّءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ ثُمَّ ٱتَّقَواْ وَّءَامَنُواْ ثُمَّ ٱتَّقَواْ وَّأَحۡسَنُواْۚ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ ٩٣﴾ [المائدة: 93]. ترجمه: «بر کسانی که ایمان آوردهاند و عمل صالح انجام دادهاند بر آن چیزی که نوشیدهاند، ایرادی وجود ندارد اگر پرهیزکاری کنند و ایمان بیاورند و کارهای شایسته انجام دهند، سپس پرهیزکاری نموده و ایمان بیاورند و سپس پرهیزکاری نموده و کار نیک انجام دهند و الله نیکوکاران را دوست می‌دارد».
برای مؤمنانی که قبل از حرام شدن شراب آن را نوشیدهاند گناهی وجود ندارد، به شرط آن که آن را ترک کرده و از غضب الله پرهیزکاری نمایند و به الله ایمان بیاورند، همچنین اعمال صالح انجام دهند که دلالت دارد، بر ایمان آن‌ها و گرایش آن‌ها به رضامندی الله، سپس مراقبهی خود به الله عزوجل و ایمان به وی را توسط آن زیاد میکنند، تا جایی که از روی یقین او را به شکلی عبادت میکنند که گویی او را میبینند و الله کسانی را که به درجهی احسان[1] میرسند، دوست می‌دارد، تا جایی که ایمان آن‌ها به عالم غیب طوری باشد که گویی آن را مشاهده میکنند.
الله تعالى میفرماید: ﴿وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيّٖ قَٰتَلَ مَعَهُۥ رِبِّيُّونَ كَثِيرٞ فَمَا وَهَنُواْ لِمَآ أَصَابَهُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا ٱسۡتَكَانُواْۗ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلصَّٰبِرِينَ ١٤٦﴾ [آل عمران: 146]. (ترجمهی آن پیشتر آمد).
همراه بیشتر پیامبران گذشته، یاران زیادی بودند که همراه پیامبران‌شان جهاد مینمودند و در مقابل زخمی شدن و کشته شدن از خود ضعف نشان نمیدادند، زیرا در راه پروردگارشان جهاد مینمودند و ناتوان نگشته و در مقابل دشمنان‌شان سر تعظیم فرو نیاوردند و فقط بر آنچه به آن‌ها میرسید، صبور بودند و الله صابران را دوست می‌دارد.
الله تعالى میفرماید: ﴿فَبِمَا رَحۡمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ لِنتَ لَهُمۡۖ وَلَوۡ كُنتَ فَظًّا غَلِيظَ ٱلۡقَلۡبِ لَٱنفَضُّواْ مِنۡ حَوۡلِكَۖ فَٱعۡفُ عَنۡهُمۡ وَٱسۡتَغۡفِرۡ لَهُمۡ وَشَاوِرۡهُمۡ فِي ٱلۡأَمۡرِۖ فَإِذَا عَزَمۡتَ فَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُتَوَكِّلِينَ ١٥٩﴾ [آل عمران: 159]. ترجمه: «به واسطهی رحمتی از الله، بر آنان نرمخو شدی و اگر درشتخو و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده میشدند، آنان را عفو کن! و برای آن‌ها طلب آمرزش نما! و در امور با آنان مشورت کن! [و اگر بعد از مشورت] تصمیم به کاری گرفتی بر الله توکل نما! الله توکل کنندگان را دوست می‌دارد».
ای پیامبر! بواسطهی رحمت الله بر تو و اصحابت و منتی که الله بر تو گذاشت، برای یارانت دلسوز و مهربان شدی و اگر تو بدرفتار و سنگدل بودی یارانت دور تو را ترک میکردند، بعضی از آن‌ها را بواسطه کاری که در غزوهی أحد انجام دادند مواخذه نکن! بلکه برای آنان طلب آمرزش نما! و در اموری که احتیاج به مشورت دارد با آنان مشورت فرما! بعد از مشورت اگر تصمیم بر امری از امور را نمودی، شجاعانه بر الله توکل کن! و آن را انجام بده، و الله توکل کنندگان بر خودش را دوست می‌دارد.
الله تعالى میفرماید: ﴿سَمَّٰعُونَ لِلۡكَذِبِ أَكَّٰلُونَ لِلسُّحۡتِۚ فَإِن جَآءُوكَ فَٱحۡكُم بَيۡنَهُمۡ أَوۡ أَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡۖ وَإِن تُعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ فَلَن يَضُرُّوكَ شَيۡٔٗاۖ وَإِنۡ حَكَمۡتَ فَٱحۡكُم بَيۡنَهُم بِٱلۡقِسۡطِۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُقۡسِطِينَ ٤٢﴾ [المائدة: 42]. ترجمه: «همواره به دروغ گوش فرا داده و خوراکی حرام میخورند، اگر نزد تو آمدند، بین آن‌ها داوری کن یا از آن‌ها روی بگردان! و اگر از آن‌ها روی بگردانی، کوچکترین ضرری به تو نمیرسانند و اگر بین آن‌ها حکم نمودی، با عدالت حکم بفرما! الله عادلان را دوست دارد».
آن یهودیان شنیدن دروغ و خوردن حرام را با هم جمع نمودهاند و اگر نزد تو آمدند بین آن‌ها قضاوت کن! یا آنان را ترک کن! اگر بین آن‌ها قضاوت نکنی کوچکترین ضرری نمیتوانند به تو برسانند و اگر بین آن‌ها قضاوت نمودی، با عدالت حکم صادر کن! الله عادلان را دوست دارند.
الله تعالى میفرماید: ﴿وَإِن طَآئِفَتَانِ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٱقۡتَتَلُواْ فَأَصۡلِحُواْ بَيۡنَهُمَاۖ فَإِنۢ بَغَتۡ إِحۡدَىٰهُمَا عَلَى ٱلۡأُخۡرَىٰ فَقَٰتِلُواْ ٱلَّتِي تَبۡغِي حَتَّىٰ تَفِيٓءَ إِلَىٰٓ أَمۡرِ ٱللَّهِۚ فَإِن فَآءَتۡ فَأَصۡلِحُواْ بَيۡنَهُمَا بِٱلۡعَدۡلِ وَأَقۡسِطُوٓاْۖ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُقۡسِطِينَ ٩﴾ [الحجرات: 9]. ترجمه: «و هرگاه دو گروه از مؤمنان با یکدیگر وارد جنگ شدند، بین آن‌ها صلح بر قرار کنید، پس اگر یکی از آن‌ها بر دیگری تجاوز کرد با گروه متجاوز بجنگید تا [آن گروه] به حکم الله برگردد، هرگاه بازگشت درمیان آنان عادلانه صلح برقرار کنید و عادل باشید، الله عادلان را دوست می‌دارد».
ای مؤمنان! اگر دو گروه از اهل ایمان با یکدیگر وارد جنگ شدند بین آن‌ها صلح بر قرار کنید و آنان را دعوت دهید تا حکم خود را از کتاب الله و سنت فرستادهاش صل الله علیه و آله و سلم استخراج کنند و به حکم آن دو راضی باشند، اگر یکی از آن دو گروه از حق تجاوز کرد و از اجابت [صلح] سرباز زد با آن‌ها بجنگید تا به حکم الله و فرستادهاش برگردند و اگر برگشتند بین آن‌ها از روی انصاف صلح برقرار کنید و در حکمی که صادر میکنید، عدالت را رعایت فرمایید، به طوری که در حکم صادر کردنتان از حکم الله و فرستادهاش تجاوز ننمایید. الله حکم صادر کنندگان عادل را دوست می‌دارد، کسانی که بین مخلوقاتش به عدالت حکم میکنند. در این آیه مودت دوستی به خاطر الله به شکل حقیقی آن بیان شده است، همان‌گونه که این مسأله مربوط به جلالِ الله سبحانه است.
الله تعالى میفرماید: ﴿لَّا يَنۡهَىٰكُمُ ٱللَّهُ عَنِ ٱلَّذِينَ لَمۡ يُقَٰتِلُوكُمۡ فِي ٱلدِّينِ وَلَمۡ يُخۡرِجُوكُم مِّن دِيَٰرِكُمۡ أَن تَبَرُّوهُمۡ وَتُقۡسِطُوٓاْ إِلَيۡهِمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُقۡسِطِينَ ٨﴾ [الممتحنة: 8]. ترجمه: «الله شما را از کسانی که به خاطر دین با شما نجنگیدهاند و شما را از خانههایتان اخراج نکردهاند، باز نمی‌دارد که به آن‌ها نیکی کنید و در حق آنان به عدالت رفتار کنید، الله عادلان را دوست می‌دارد».
ای مؤمنان! الله شما را از کسانی که به سبب دین با شما وارد جنگ نشدهاند و شما را از خانههایتان، بیرون نکردهاند، باز نمی‌دارد تا آنان را از روی خیر، اکرام کنید و بین آن‌ها از روی نیکوکاری، عدالت بر قرار کنید و به آن‌ها نیکی کنید. الله کسانی که در سخنان و کارهایشان عدالت را رعایت میکنند، دوست می‌دارد.
فروتن بودن در برابر مؤمنان و پرعزت بودن در برابر کافران
الله تعالى میفرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَن يَرۡتَدَّ مِنكُمۡ عَن دِينِهِۦ فَسَوۡفَ يَأۡتِي ٱللَّهُ بِقَوۡمٖ يُحِبُّهُمۡ وَيُحِبُّونَهُۥٓ أَذِلَّةٍ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ يُجَٰهِدُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوۡمَةَ لَآئِمٖۚ ذَٰلِكَ فَضۡلُ ٱللَّهِ يُؤۡتِيهِ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٌ ٥٤﴾ [المائدة: 54]. (ترجمه پیشتر آمد).
ای کسانی که الله و فرستادهاش را تصدیق نمودید و به شریعت الله عمل نمودید، هر کدام از شما از دینش برگردد و آن را به یهودیت و یا مسیحیت یا مانند آن تبدیل نماید، ذرهای به الله ضرر نمیرساند، الله بجای آن‌ها قومی را میآورد که بهتر از نفرات قبلی هستند، آن‌ها را دوست داشته و آنان نیز او را دوست میدارند، نسبت به مؤمنان با محبت بوده و در برابر کافران شدت عمل به خرج میدهند، با دشمنان الله جهاد کرده و دربارهی الله از کسی نمیترسند. این نعمت‌هایی از فضل الله است که به هرکه بخواهد میدهد و الله وسعت دهندهی فضل است و بسیار داناست که کدام یک از بندگانش مستحق آن فضل‌ها میباشند.
الله تعالی میفرماید:
﴿بَرَآءَةٞ مِّنَ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦٓ إِلَى ٱلَّذِينَ عَٰهَدتُّم مِّنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ ١ فَسِيحُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَرۡبَعَةَ أَشۡهُرٖ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّكُمۡ غَيۡرُ مُعۡجِزِي ٱللَّهِ وَأَنَّ ٱللَّهَ مُخۡزِي ٱلۡكَٰفِرِينَ ٢ وَأَذَٰنٞ مِّنَ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦٓ إِلَى ٱلنَّاسِ يَوۡمَ ٱلۡحَجِّ ٱلۡأَكۡبَرِ أَنَّ ٱللَّهَ بَرِيٓءٞ مِّنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ وَرَسُولُهُۥۚ فَإِن تُبۡتُمۡ فَهُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡۖ وَإِن تَوَلَّيۡتُمۡ فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّكُمۡ غَيۡرُ مُعۡجِزِي ٱللَّهِۗ وَبَشِّرِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ٣ إِلَّا ٱلَّذِينَ عَٰهَدتُّم مِّنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ ثُمَّ لَمۡ يَنقُصُوكُمۡ شَيۡٔٗا وَلَمۡ يُظَٰهِرُواْ عَلَيۡكُمۡ أَحَدٗا فَأَتِمُّوٓاْ إِلَيۡهِمۡ عَهۡدَهُمۡ إِلَىٰ مُدَّتِهِمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُتَّقِينَ ٤﴾ [التوبة: 1-4]. ترجمه: «این بیزاریِ الله و فرستادهاش است از مشرکانی که شما با آنان پیمان بستهاید * چهار ماه در زمین بگردید و بدانید که شما نمیتوانید الله را درمانده کنید و بدانید الله خوار کنندهی کافران است * این اعلامی است از طرف الله و فرستادهاش به مردم در روز حج اکبر، که الله و رسولش از مشرکان بیزار هستند، اگر توبه کنید آن برایتان بهتر است و اگر روبگردانید، بدانید که شما نمیتوانید الله را ناتوان سازید و کافران را به عذابی دردناک مژده بده * مگر کسانی از مشرکان که با آن‌ها پیمان بستهاید و آن‌ها ذرهای پیمان شکنی نکردهاند و کسی را علیه شما یاری ندادهاند، پیمان آن‌ها را تا پایان زمانش حفظ کنید، الله پرهیزکاران را دوست می‌دارد».
این برائتی است از طرف الله و فرستادهاش و اعلان این که عهدهایی که بین مسلمانان و مشرکان وجود دارد، منقضی است.
ای مشرکان! چهار ماه در زمین سیر کنید و هرجا که بروید از دست مؤمنان در امان خواهید ماند و بدانید از عذاب الهی در خلاص نخواهید شد و الله ذلیل کنندهی کافران است و در دنیا بر آن‌ها مُهر ننگی زده و در آخرت آتش نصیبشان خواهد شد. این آیه در مورد کسانی است که عهد آن مطلقة و غیر مؤقتۀ است و برای کسی که عهدش قبل از چهار ماه به پایان میرسد، تا پایان چهار ماه، پیمان وی باقی خواهد ماند و این حکم در مورد کسی از مشرکین نیز است که عهد خود را شکسته باشد.
در روز قربانی، الله و فرستادهاش اعلام کرده و مردم را تنذیر میکنند، که الله از مشرکان بیزار بوده و فرستادهاش نیز به همین ترتیب. ای مشرکان اگر بسوی حق بازگردید و شرک خودتان را ترک کنید، برای شما بهتر است و اگر از قبول حق روی برگردانید و از داخل شدن به دین اسلام سر باز زنید، بدانید که از عذاب الله رهایی نخواهید داشت. ای رسول به آن کسانی که از اسلام روی بر میتابند، بگو: از عذاب رنج آور الله در امان نخواهند ماند.
از بین آن مشرکانی که بیان شد، مشرکانی را جدا میفرماید، آنان کسانی هستند که با شما تا زمان خاصی عهد و پیمان بستهاند و هرگز در عهد و پیمانشان خیانت نورزیدهاند و هیچ یک از دشمنان شما را علیه شما یاری نکردهاند، در نتیجه عهد و پیمان را با آن‌ها تا آن زمانی که قبلاً طی کرده‌اید، به پایان برسانید. الله پرهیزکاران را دوست می‌دارد کسانی که آنچه به آن امر شدهاند را انجام داده و از شرک و خیانت و هر چیزی که شامل گناه باشد، پرهیز میکنند.
الله تعالى میفرماید:
﴿كَيۡفَ يَكُونُ لِلۡمُشۡرِكِينَ عَهۡدٌ عِندَ ٱللَّهِ وَعِندَ رَسُولِهِۦٓ إِلَّا ٱلَّذِينَ عَٰهَدتُّمۡ عِندَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۖ فَمَا ٱسۡتَقَٰمُواْ لَكُمۡ فَٱسۡتَقِيمُواْ لَهُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُتَّقِينَ ٧﴾ [التوبة: 7]. ترجمه: «چگونه برای مشرکان از طرف الله و فرستادهاش عهد و پیمانی وجود داشته باشد؟ مگر کسانی که در مسجد الحرام با آنان پیمان بستید، تا هر وقت که [بر پیمانشان] با شما استوار هستند، شما [نیز بر پیمان] با آن‌ها استوار باشید، الله پرهیزکاران را دوست می‌دارد».
شایسته نیست که الله و فرستادهاش با مشرکین عهد و پیمانی داشته باشند، مگر کسانی که در مسجد الحرام در صلح (حدیبیه) با آنان پیمان بستید، تا زمانی که بر عهد و پیمانشان ثابت قدم هستند، شما نیز مانند آنان رفتار کنید. الله پرهیزکاران را که به عهدشان عمل میکنند را دوست می‌دارد.
کسانی که طلب پاکی میکنند را دوست می‌دارد
الله تعالى میفرماید ﴿وَٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ مَسۡجِدٗا ضِرَارٗا وَكُفۡرٗا وَتَفۡرِيقَۢا بَيۡنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ وَإِرۡصَادٗا لِّمَنۡ حَارَبَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ مِن قَبۡلُۚ وَلَيَحۡلِفُنَّ إِنۡ أَرَدۡنَآ إِلَّا ٱلۡحُسۡنَىٰۖ وَٱللَّهُ يَشۡهَدُ إِنَّهُمۡ لَكَٰذِبُونَ ١٠٧ لَا تَقُمۡ فِيهِ أَبَدٗاۚ لَّمَسۡجِدٌ أُسِّسَ عَلَى ٱلتَّقۡوَىٰ مِنۡ أَوَّلِ يَوۡمٍ أَحَقُّ أَن تَقُومَ فِيهِۚ فِيهِ رِجَالٞ يُحِبُّونَ أَن يَتَطَهَّرُواْۚ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُطَّهِّرِينَ ١٠٨ أَفَمَنۡ أَسَّسَ بُنۡيَٰنَهُۥ عَلَىٰ تَقۡوَىٰ مِنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٍ خَيۡرٌ أَم مَّنۡ أَسَّسَ بُنۡيَٰنَهُۥ عَلَىٰ شَفَا جُرُفٍ هَارٖ فَٱنۡهَارَ بِهِۦ فِي نَارِ جَهَنَّمَۗ وَٱللَّهُ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلظَّٰلِمِينَ ١٠٩ لَا يَزَالُ بُنۡيَٰنُهُمُ ٱلَّذِي بَنَوۡاْ رِيبَةٗ فِي قُلُوبِهِمۡ إِلَّآ أَن تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمۡۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ١١٠﴾ [التوبة: 107-110]. ترجمه: «و کسانی که مسجدی ساختند تا با آن [به مسلمانان] ضرری برسانند و بین مؤمنان، کفر و تفرقه ایجاد نمایند و آن را کمینگاهی مهیا سازند برای کسانی که پیشتر با الله و فرستادهاش جنگیده بودند، و قسم خوردند که جز نیکی هدف دیگری ندارند، الله گواهی میدهد که آن‌ها دروغگو هستند * هرگز در آن نماز نخوان، مسجدی که از ابتدا از روی تقوا ساخته شده است سزاوارتر است تا در آن نماز بخوانی، در آن مردانی وجود دارند که دوست دارند پاکیزه گردند و الله کسانی که طلب پاکیزگی میکنند را دوست می‌دارد * آیا کسی که شالودهی [کار] خود را بر اساس پرهیزکاری از الله و [جلب] خوشنودی وی قرار داده است، بهتر می‌باشد یا کسی که اساس [کار] خود را بر لبهی پرتگاهی که مشرف به سقوط است بنا مینهد و با آن در آتش می‌افتد؟ و الله قوم ستمکاران را هدایت نمیفرماید * بنیانی را که بنا نهادهاند همیشه در دلهایشان، مایهی شک و تردید است، مگر آن که دلهایشان پاره پاره گردد و الله بسیار دانایِ پر حکمت است».
منافقان مسجدی بنا نهادند، تا توسط آن به مؤمنین ضرر برسانند و به الله کفر ورزیده و بین مؤمنین تفرقه بیاندازند، تا بعضی از آن‌ها در آن نماز خوانده و مسجد قباء را که در آن، مسلمانان نماز میخواندند، را ترک کنند، مسلمانان دربارهی آن اختلاف نظر پیدا کرده و به همان دلیل بین آن‌ها تفرقه ایجاد شد، در آن منتظر کسانی شدند که با الله و فرستادهاش جنگ داشتند و - او ابوعامر راهب فاسق بود- تا آن را مکانی سازند تا علیه مسلمانان دسیسه نمایند، آن منافقان قسم میخوردند که برای بنای مسجد به غیر از نیت خیر و ایجاد دوستی بین مسلمانان و آسان شدن مسجد رفتن، برای ناتوانانی که از مسجد قباء دور بودند، هدف دیگری ندارند و الله گواهی میدهد که آنان در قسم خوردنشان، دروغگو هستند. آن مسجد ویران شد و به آتش کشیده شد.
ای پیامبر! در چنین مسجدی هرگز نماز نخوان، مسجدی که از اول بر پایهی تقوا بنا شده است (مسجد قباء) سزاوارتر است تا در آن نماز بخوانی و در این مسجد مردانی هستند که دوست دارند، پاک شوند، با آب از نجاسات و آلودگی پاک شده و با پرهیزکاری و طلب آمرزش از گناهان و معاصی. الله کسانی که طلب پاکیزگی میکنند را دوست می‌دارد. وقتی مسجد قباء از روز اول بر اساس تقوا بنا شد، پس مسجد النبی صل الله علیه و آله و سلم به طریق اولی نیز همین حکم را پیدا میکند.
یکی نیستند ساختمانی که بر اساس تقوای الهی و اطاعت و جلب رضایتمندی وی ساخته شده است با ساختمانی که بنیانش بر لبهی پرتگاه و مستعد سقوط ساخته شده است، مسجد [دوم] برای ضرر رساندن و کفر پیشه نمودن و تفرقه افکنی بین مسلمانان ساخته شده بود و انتهای آن سقوط در آتش جهنم بود. الله افراد ظالم را هدایت نمیکند، کسانی که از حد و حدود وی پا فراتر میگذارند.
بنیان منافقانی که از روی شک و نفاقی که در قلب آنان جای گرفته بود، برای ضرر رساندن به مسجد قباء آن را بنا نهاده بودند، زوال پیدا نمیکرد تا اینکه با مردن و یا کشته شدن قلب آن‌ها پاره پاره میگشت یا این که با نهایت پشیمانی، پشیمان شده و بسوی پروردگارشان توبه نمایند و از او با تمام و کمال بترسند. الله برآنچه آن منافقان از شک در دلهایشان داشته و نیتی که برای بنای آن داشتند، آگاه است و در تدبیر امور آفریدگانش حکیم است.
کسانی را که صف کشیده در راهش جهاد میکنند را دوست می‌دارد
الله تعالى میفرماید: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلَّذِينَ يُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِهِۦ صَفّٗا كَأَنَّهُم بُنۡيَٰنٞ مَّرۡصُوصٞ ٤﴾ [الصف:4]. ترجمه: «الله کسانی را که صف بسته که گویی بنایی استوار هستند و در راه وی جهاد میکنند را دوست می‌دارد».
الله کسانی را که در راهش صف کشیده جهاد میکنند و به مانند یک بنای استوار میباشند که دشمن در آن نمیتواند نفوذ کند را دوست می‌دارد. در این آیه فضیلت جهاد و مجاهدان بیان شده است، جهادی که بندگان مؤمن الله از روی محبت الله سبحانه آن را انجام میدهند و آن وقتی است که روبروی دشمنان الله صف میبندند و در راه وی جهاد میکنند.
[1]- با توجه به حدیث جبرئیل علیه السلام ، درجه احسان بالاتر از درجهی ایمان است و آن حالتی است که بنده به طوری الله را عبادت که کند که گویی او را میبیند. (مترجم)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر