این فصل شامل یازد (11) مبحث میباشد:
بحث اول: دسته بندیهای مواد مخدر.
بحث دوم: دربارۀ حشیش.
بحث سوم: دربارۀ تریاک (افیون).
بحث چهارم: دربارۀ مورفین.
بحث پنجم: دربارۀ هروئین.
بحث ششم: دربارۀ قات.
بحث هفتم: دربارۀ کوکائین.
بحث هشتم: دربارۀ بنگ.
بحث نهم: دربارۀ جوز بویا (جوزة الطیب).
بحث دهم: دربارۀ مواد استنشاقی (مذیبات طائره).
بحث یازدهم: دربارۀ دستهبندی استعمال مواد و معتادان.
بحث اول:
دربارۀ اقسام مواد مخدر
مواد مخدر انواع بسیار و دستهبندیهای گوناگونی دارد که به مشکل میتوان آنها را در تقسیم و دستهبندی منحصر کرد، زیرا صنعت شیمی و داروسازی هرروز برای ما دهها نوع ترکیب که بر حسب تأثیر و نوع ترکیب و غیره باهم تفاوت دارند مطرح میکند. در اینجا نمونههایی از آنها را یادآور میشوم تا برای خوانندگان محترم تسهیلی به دست آید، سپس به تعریف مهمترین و گستردهترین آنها اقدام خواهم نمود.
از این جهت مواد مخدر به انواع زیر دستهبندی میشوند:
الف- مواد مخدر سفیدرنگ مانند کوکایین و هروئین.
ب- مواد مخدر سیاهرنگ مثل تریاک و حشیش.
ثانیاً- دستهبندی مواد مخدر طبق روش تولید:
و آنها موادی هستند که از نباتات استخراج میشوند، مانند حشیش و تریاک و نبات درخت «کوکا و نبات قات»
که از مواد مخدر طبیعی ساخته میشوند، سپس روی آنها عملیات شیمی بسیطی انجام میشود که آنها را به رنگهای مختلف دیگری درمیآورد، مانند مورفین، هروئین، کودایین، و کوکائین.
آن موادی هستند که نه به مواد طبیعی برمیگردند و نه به مواد مصنوعی، بلکه آنها موادی هستند که از عناصر شیمیایی مرکب میشوند و دارای همان تأثیری هستند که مواد طبیعی و مصنوعی دارند؛ مانند: مواد خوابآور، مواد بیدارکننده، مواد آرامبخش و توهم زا.
ثالثاً- تقسیمبندی مواد مخدر به اعتبار تأثیر:
الف- اسباب نشئه، و آرامکنندۀ حیات عاطفی:
مانند تریاک و فرآوردههای آن (از قبیل مورفین، هروئین و کوکائین).
مانند میسکالین، فطر بیتول، (قارچ بیتول) کنف هندی (شاهدانۀ هندی)، (چرس) فطر امانیت (قارچ امانیت) بلادون و بنگ.
مانند غول، ایثر، کلور فورم، بنزین و اول اکسید ازت.
مانند کلورال، باریتورات، بارد هیسد، سلفونال پرامید، پتاسیوم و کاو کاوا.
رابعاً- دستهبندی مواد مخدر از روی ویژگیهای اعتیاد:
که مشتمل است بر پودرهای گیاه کنابیس ساتیوا.
افیون، مورفین، هروئین و همچنین داروهای مشابهی که عین تأثیر مجموعۀ فوق را دارند.
که مشتمل است بر کوکائین و برگهای گیاه کوکا و آنچه از آن ساخته شده است.
که حاوی مستخضرات نبات کاتا اَیدیولیس.
که شامل آمفتامین و دیکسامفتامین است.
شامل همانند «اِل. سی. دی» (LCD) و سکالین است.
خامساً- دستهبندی مواد مخدر براساس بزرگی و کوچکی:
آنهایی هستند که خطرشان به هنگام کاربردن آنها و یا معتادبودن به آنها بزرگ باشد، مانند: افیون، مورفین، کوکائین، هروئین، حشیش، ماری جوانا، و هند بای بیابانی.
و آنچه خطر کمتری دارد، مانند: داروهایی که به صورت معالجۀ پزشکی به کار گرفته میشوند، اگرچه بعداً اینها باعث اعتیاد و ضرر برای جسم و صحت قرار میگیرند، مانند: داروهای بیدارکننده، آرامبخش، مسکن، خوابآور، قات، کوکا، جوزبویا، نباتات مکزیکی، مواد استنشاقی بر ثیورات.
سادساً- دستهبندی مواد مخدر براساس زیر:
الف- موادی که وابستگی روانی و عضوی را سبب میشوند:
مانند تریاک مشتقات آن، مثل هروئین، مرفین و کوکائین.
ب- موادی که تنها وابستگی روانی را سبب میشوند:
مانند کوکائین، ام ویتامینها، حشیش، مریونات، قات، داروهای توهم زا و مایعات فرار (استنشاقی).
این تقسیمبندی را دکتر محمد الحسین اختیار کرده و سپس گفته است: «...این تقسیمبندی اهمیت فوق العادهای در شناسایی اندازهی خطرات مواد مخدر و بیان مضرترین آنها و کمضررترین آنها دارد».
بنابراین، موادی که سبب وابستگی روانی و عضوی باشد، ضررش نسبت به آنچه تنها سبب وابستگی روانی است، بیشتر خواهد شد([1]).
این بارزترین مطلبی بود که این جانب راجع به دستهبندی مواد مخدر به آن پی بردم، لذا اکنون میخواهم آنچه را مهمتر و خطر بیشتری داشته باشد، به طور مختصر معرفی کنم.
هریکی از حشیش و ماری جوانا از بوتۀ کنف (شاهدانه) که به صورت گستردهای در مناطق استوایی و معتدل کاشته میشود، به دست میآید.
حشیش: عبارت از شیرهای است که از قسمتهای بالا و رشدکننده در گیاه و گلها تراوش میکند، و ماریجوانا پودری است که از مخلوط برگهای مثمر یا گلدار بوتۀ کنف به دست آورده میشود.
تأثیر حشیش نسبت به ماری جوانا 3 الی 4 برابر بیشتر است.
هریکی از حشیش و ماری جوانا یا به تنهایی به صورت کشیدن دود آنها و یا همراه با تنباکو استعال میشوند، همچنان که گاهی در استعمال آن به صورت دود قلیان به کار گرفته میشود، در برخی از مجالس حشیش را با چای آمیخته میل میکنند و گاهی با حلوا و خوردنیهای دیگر میل میگردد.
از اثر خطرناک آنها تندشدن ضربان قلب، قرمزشدن چشمها، خشکی دهان، لرزش دستها، پایینآمدن فشار خون و سوزش دستگاه تنفسی است.
علامه ابن حجر هیتمی رحمه الله ضررهای زیادی برای حشیش ذکر نموده و فرموده است:
در خوردن آن صد و بیست ضرر دینی و دنیوی وجود دارد که از آن جمله میتوان موارد زیر را نام برد:
1- نسیان را پدید میآورد.
2- موت نابهنگام را به دنبال دارد.
3- در عقل خلل و فساد ایجاد میکند.
4- دندانها را از بین میبرد.
5- منجر به رعشه و لرزۀ بدن میشود.
6- بیماریهای جذام، پیسی و سل را ایجاد میکند.
7- حیا و عفت را از بین میبرد.
8- مروت و احسان را نابود میکند.
9- شبکوری پدید میآورد.
10- ذکاوت و زیرکی را ضایع میکند.
11- کثرت خواب و سستی به دنبال دارد.
12- پرخوری ایجاد میکند.
13- درد سر پدید میآورد.
14- نسل را از بین میبرد.
15- منی را میخشکاند.
16- نامردی پدید میآورد.
17- به هنگام مرگ شهادتین را فراموش میگرداند([2]).
تریاک مخدری است طبیعی که با روش شیمیایی ساخته میشود و از خطرناکترین مواد مخدر بزرگ به حساب میآید. راه به دستآوردن آن، چنین است که در آغاز شب بر گرز خشخاش با تیغ یا ابزار تیز دیگری خراشهایی ایجاد میکنند که در نتیجه از آن شیرهای نرم و روان تا صبح میتراود و صبح آن را جمعآوری میکنند.
مزه آن تلخ و اثرش مخدر و کشنده است و ساییده (پودری) آن در ترکیب بسیاری از داروهای پزشکی به کار میرود که از جمله، رنگ افیون و غیره میباشد. و از مهمترین فراوردهای آن مورفین، نارکوتین و شیبائین است.
بسا اوقات افیون به صورت قرصهایی پیچیده در برگ سیلوفان به فروش میرسد که طریقۀ استعمالش یا بلعیدن آن است، و یا آن را در مقداری قهوه یا چای حل کرده میل مینمایند. روش کشیدن دود آن بیشتر از راه سیگار یا جوزه یا قلیان است.
هرگاه انسان معتاد به تریاک شود، آن جزئی از زندگیش قرار میگیرد که جسم او نمیتواند بدون استعمال آن انجام وظیفه کند، و هرگاه که معتاد به آن دسترسی نداشته باشد، با دردهای شدیدی روبرو میشود، و صحت و تندرستی او رو به کاهش میگذارد. و این در تحلیل رفتن عضلات، ضعف حافظه کمی اشتها، پدید آمدن اضطراب (اختلال) در جگر، نیلگون شدن چشم، کندی تنفس و حرکت نبض، پایین آمدن درجۀ حرارت بدن و آثار خطرناک دیگری که از این وبای کشنده پدید میآید، ظاهر میگردد.
مرفین از مشهورترین فراوردههای افیون است، بلکه مرفین نسبت به افیون (تریاک) ثبات و ترکیز بیشتری دارد. بنابراین، حمل و نقلش آسانتر است.
این دارو در بدو امرش بنابر روش اشتباهی از پزشکان، جای وسیعی را به صورت علاج تمام بیماریها به خود میگیرد، ولی بعداً کشف کردند که آن مخدری خطرناک است، و چون آن را استعمال کنند سبب اعتیاد قرار میگیرد.
مهمترین روش استعمال آن سه طریقه است:
1- بلعیدن و نوشیدن چای یا قهوه با آن.
2- کشیدن دود آن.
3- تزریق آن در زیر پوست.
اثرات پدید آمده از مرفین کاملاً با اثرات تریاک مشابهت دارند، پس کسی که مرفین را استعمال کند، به آن معتاد میگردد. و هرگاه به آن دسترسی پیدا نکند، عوارض بسیاری دامنگیرش میشود؛ از قبیل: بیخوابی، نیلگونی چشم، پدیدآمدن دردهای عمومی در بدن، عارض شدن درد سر، تهوع و آثار روانی خطرناک دیگر.
هروئین عبارت است از: گرد بلوری رنگ سفیدی که با سرعت تمام در الکل ذوب میشود، و این از گرانقیمتترین انواع مواد مخدر و خطرناکترین آنها برای صحت و تندرستی عمومی است. هروئین به وسیلۀ عملیات شیمیایی گستردهای به دست میآید.
روشهای زیادی برای استعمال هروئین وجود دارد؛ از جمله:
1- به طریق استشمام از راه بینی (استنشاق).
2- با تزریق زیر پوست بدن.
3- کشیدن دود آن.
کسی که معتاد به استعمال هروئین باشد، به عوارض زیر مبتلا میگردد:
پدیدآمدن ضعف شدید جسمی، بیاشتهایی به خوراک، رنجبردن از بیخوابی و ابتلا به ترس همیشگی.
و هرگاه مقدار هروئین مورد استعمال معتاد به دستش نرسد، مبتلا به خستگی شدید جسمی، حالت تشنج، اسهال دردهای معدهای، کمردرد، تب، تهوع و سفتشدن عضلات میشود.
قات: گیاهی است دارای درختچههای کوچک و در هرنوع خاک و آب و هوایی رشد میکند و چندان نیازی به توجه و سرپرستی خاصی ندارد؛ هیچگونه آفتی بر آن عارض نمیگردد و ملخ (و حشرات) آن را نمیخورند.
ارتفاعش تا حدود دو متر و گاهی بیشتر میرسد، در جنوب شبه جزیرهی عربستان، افغانستان و آسیای میانه و حبشه کاشته میشود.
برگهای تازه و شاخههای نازک آن را به خاطر بدستآوردن عصاره و شیرۀ آن به کندی میجوند و این عمل را به مدتی طولانی انجام میدهند، و در هر جویدنی مقداری از آن را اضافه میکنند، تا تأثیر مطلوب از آن به دست آید و همراه با آن آب یا نوشابهی گازدار نوشیده میشود تا مزهی آن را شیرین درآورد. در صورت نبودن قات تازه، پودر برگ خشک آن استعمال کرده میشود.
استعمالکنندۀ آن احساس سبکی، نشاط، پرحرفی، خوشرفتاری با رفقاء، برانگیختگی و بیداری مینماید. استعمال مداوم آن انسان را در دایرۀ وابستگی به نفس داخل میکند که به نیاز مصرانه برای به دستآوردن قات از دیگران ممتاز میشود.
معتاد به آن، مبتلا به عوارض زیر میگردد:
1- آماس بافتهای سلولی حدقۀ چشم و به درازا کشیدهشدن آنها.
2- تندشدن ضربان قلب.
3- بالارفتن فشار خون.
4- جمعشدن خون در پردۀ ملتحمۀ چشم.
5- پدیدآمدن درد سر.
6- از بینرفتن اشتها.
7- پدیدآمدن ضعف جنسی که سرانجام به ناتوانی کامل جنسی منجر میگردد.
کوکائین از بوتۀ کوکا به دست میآید، و آن عبارت است از مادهای سفیدرنگ و بلوری شکل بوتۀ کوکا در آمریکای جنوبی رشد میکند، اما اخیراً در سیلان و جامایکا کاشته شده و فعلاً جزایر جاوا، مرکز اصلی تولید این بوتۀ سمی قرار گرفته است.
1- بوییدن مقدار بسیار ناچیزی از پودر آن.
2- تزریق آن در زیر پوست بدن.
3- کشیدن دود معجون آن.
کوکائین اثرات خطرناکی بر استعمالکننده پدید میآورد که مهمترین آنها از این قرار است:
1- استعمالکنندۀ آن به طور سریع معتاد میگردد.
2- پدیدآمدن نقص در دستگاه شنوایی و ایجاد دیوانگی و اضطراب عقلی.
3- پدیدآمدن اختلال در وظیفۀ قلب و دستگاه تنفس.
4- و بالآخره، به مرگ ناگهانی منجر میشود.
به آن شوکران و سیکران نیز میگویند و بعضی آن را شیکران نیز گفتهاند؛ بوتۀ آن بر روی زمین به شکل دایرهای پهن میشود و از وسط تا حدود کمتر از یک گز بالا میرود. بسیار سبز، شاخههای آن پرز و کرکدار، و برگهایش کلفت و پرآب است که در گوشه و کنارههای آنها بریدگی وجود دارد.
علامه ابن حجر هیتمی حکم آن را با حکم خمر (شراب) یکی قرار داده و گفته است:
«استعمال آنها (جوز بویا، شوکران و مواد مخدر دیگر) گناه کبیره و فسق است همانند استعمال شراب، و هرآنچه در وعید شرابخوار آمده است، در حق استعمالکنندگان مواد یاد شده، خواهد آمد؛ زیرا همۀ اینها در، از بینبردن عقل اشتراک عمل دارند...»([3]).
گیاهان بسیاری وجود دارد که به طور طبیعی مخدر میباشند، از آن جمله یکی: «جوز بویا» (جوزة الطیب) است که در بعضی از کشورها مانند هندوستان کاشته میشود. درختش بزرگ میشود، و مادهی مورد استفاده از آن، میوهاش میباشد.
1- مکیدن و نوشیدن شیرۀ آن مثل شیر.
2- در چای حل کرده و مورد استفاده قرار میگیرد.
3- استنشاق و بوییدن پودر آن.
جوز بویا ضررهای خطرناکی برای صحت و تندرستی دربر دارد:
1- معده را برانگیخته میکند.
2- دهان را خشک میکند.
3- تشنگی پدید میآورد.
4- تأثیر تو هم زایی نیز دارد.
هر داروی طبی که بد استعمال شود، ایجاد مسمومیت میکند، بسیار از مواد مخدری که فعلاً استعمال میشوند، در آغاز فقط برای اغراض پزشکی کشف شدهاند، اما بعداً به بازار رفته و به صورت غلط استعمال شدهاند و در نتیجه چنان وبایی قرار گرفتهاند که کودکان را پیش از بزرگسالان تهدید میکنند. مواد بسیاری وجود دارد که امروزه از لوازم زندگی به حساب میآیند، ولی با این وصف، به صورت مواد مخدر برای حصول لذت و شهوت به کار برده میشوند، از آن جمله است:
1- چسبها.
2- مواد تمیزکننده.
3- طلاء (موادی چون لاک ناخن و رنگهای اسپری و...)
4- بنزین.
5- مواد زایلکنندۀ لاک ناخن.
استعمال اینها از طریق بوییدن و استنشاق بخارهایی است که از آنها بالا میرود، و استنشاق هر نوعی از آن بر حسب نوعیتش تمام میشود.
معتاد به مواد استنشاقی، احساس سرگیجه، سستی و بیحالی، ضعف چشم و تهوع میکند، و گاهی سبب مرگ ناگهانی میشوند. جوانانی را شناختهایم که به سبب استعمال چسب ناگهانی مردهاند.
بحث یازدهم:
تقسیمبندی اعتیادها و معتادان
اعتیاد به مواد مخدر به ظاهر در بسیاری از اوقات به صورت ساده ظاهر میشود، اما بعد از بحث وپژوهش به صورت پیچیده و مهم ظهور میکند، زیرا دستهبندی اعتیادها و معتادان نیازمند است به شناخت کامل افراد معتاد و انواع مواد مخدری که استعمال میکنند.
بعضی از پژوهشگران اعتیاد به مواد را چنین دستهبندی کردهاند:
الف- استعمال آزمایشی.
ب- استعمال عارضی (موقت).
ج- استعمال منظم.
د- استعمال بسیار (اجباری).
و استعمالکنندگان مواد (معتادان) را به گروههای زیر دستهبندی کردهاند:
الف- آزمایشکنندگان.
ب- استعمالکنندگان موقت.
ج- استعمالکنندگان منظم.
د- استعمالکنندگان اجباری.
در اینجا تعریفی مختصر از روشهای اعتیاد و معتادان بیان میشود.
استعمال آزمایشی به طور اجمال از یک الی سه مرتبه پیش میآید، سبب دایمی آن، فضولی (کنجکاوی) و اصرار دوستانی است که در این وبا فرو رفته و غرق شدهاند.
آن است که گاه گاهی پیش میآید و در ماه بیش از یک بار الی دو بار نیست، سبب آن به طور عموم و اغلب، اجتماعی محض است که فرد در مقابل وفور مواد و سهولت بدستآمدن آن، سر تسلیم فرود میآورد.
و آن یک یا چند مرتبه در هفته پیش میآید، و آن استعمالی است اختیاری برای به وجود آوردن نشئه که بر حسب نوعیت مواد مخدر و معتاد، مختلف است.
به طور عادت هرروز پیش میآید و متناوباً به استعمال مقداری زیاد در ظرف چند روز تن در میدهد، این استعمال اجباری است که اگر معتاد به آن دست نیابد حالاتی فلج مانند، دامنگیرش میشود.
الف- استعمالکنندگان به صورت آزمایش:
کسانی هستند که آن را فقط یک یا دو بار تجربه و آزمایش میکنند، این استعمال اثرهایی بر آنها میگذارد، اما این اثرات به حد اثرهای آن استعمالکنندگان دایمی نیست.
کسانی هستند که آن را به صورت موقت نه دایم استعمال میکنند و به آن عادت نکردهاند، اما مواد را بیشتر از آزمایشکنندگان استعمال میکنند، و تأثیر مواد برایشان بیشتر از تأثیر بر آزمایشکنندگان است.
کسانی هستند که آن را به صورت منظم استعمال میکنند، اما با اختیار خویش (یعنی از جهت اعتیاد، مجبور به استعمال آن نمیشوند). اثرات آن بر این نوع استعمالکنندگان بیشتر از اثرات آن بر دو نوع گذشته است.
کسانی هستند که به صورت اجبار آن را استعمال میکنند، و تأثیر آن بر استعمالکننده برتر از تأثیرش بر سه گروه پیش است. همین گروه است که اعتیاد آنها را علاوه از انجام گناه، به سوی بیکاری و مظاهر دیگر انحراف، تا سرحد خودکشی پیش میراند.
برخی دیگر از پژوهشگران، معتادان را به گروههایی دستهبندی کردهاند که عبارتاند از:
الف- گروه اول: کسانی هستند که به خاطر نجات از تنهایی، پریشانی، غم و بعضی از دردهای جسمانی بیشتر به استعمال الکل مایل هستند.
ب- گروه دوم: کسانی هستند که نسبتاً مقدار زیادی از الکل استعمال میکنند که با سوء تغذیه و اضطراب روانی همراه است.
ج- گروه سوم: کسانی هستند که چون شروع به استعمال الکل نمودند، نمیتوانند از نوشیدن مقدار بیشتر از آن خودداری کنند، این مرحله به کندی در بین ده تا پانزده سال پیش میآید.
د- گروه چهارم: کسانی هستند که به نوشیدن الکل اعتیاد کامل دارند و نمیتوانند روزانه از استعمال آن خودداری کنند.
هـ- گروه پنجم: کسانی هستند که گاهی در مقطعهایی از زمان نمیتوانند بر استعمال الکل قادر باشند، و گاهی این حالت با عوارضی موقت چون غم و پریشانی همراه است.
و- گروه ششم: کسانی هستند که الکل را به مناسبتهای اجتماعی و خصوصی به میزان یک یا دو بار در ماه استعمال میکنند.
بعضی دیگر از محققان نیز آنها را چنین تقسیم کردهاند:
الف- سرمایهدار: و آن سرِ اژدر (رأس الافعی) است که دارای روشهای مخصوصی در انجام عملیات قاچاقچیانۀ مواد مخدر است، و دارای ارتباطهای گستردهای در آن کشورهایی است که قاچاق را در آن وارد یا از آن خارج میکند.
ب- قاچاقچی مواد مخدر: او پل ارتباطی شرارت است که با هر وسیلهای که به فکرش برسد عملیات قاچاقچیانۀ خود را انجام میدهد.
ج- شریک قاچاقچی: کسی است که با قاچاقچی همکاری و تعاون دارد، و حتی گاهی یکی از آن دو، جهت مطمئنشدن بر عملیات قاچاق، داخل آن کشوری است که قاچاق را در آن وارد میکنند و دومی خارج از آن است.
د- مروج (توزیعکننده): عبارت است از فروشنده و توزیعکنندۀ این سمومی که کلنگی منهدم کننده در اجتماع، کاشت کنندۀ رذیلت و از بین برنده فضلیت هستند. عادتاً این شخص کسی است که دین و وجدان و روانش ضعیف و مطرود اجتماع است.
هـ- هدیهکننده: او غالباً همنشین بدی است که دوستانش را برای نخستین بار در کمند (تله) میاندازد. روش کارش این است که در آغاز، این مواد را بدون عوض به آنها هدیه میکند و چون آنها را به دام انداخت، از جمله قربانیان او قرار میگیرند.
و- استعمالکننده: او همان قربانی فریب خورده است که عملیات تحویل و قاچاق به خاطر او انجام میگیرند، عادتاً او شخصی ضعیف، دور از شرارت و اهل آن است؛ اما مجرمین با هر وسیلهای که شده او را در این بلا انداختهاند. چقدر هستند قربانیانی که در این بلا افتادهاند. و گناهی جز دوستان ناباب و فروشندگان رذیلت ندارند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر