4- احکام جنگ در راه الله

4- احکام جنگ در راه الله

وقت جنگ

از نعمان بن مقرن روایت است که می‌‌گوید: رسول الله را دیدم که اگر ابتدای روز نمی‌‌جنگید، پیکار را تا زوال آفتاب به تاخیر می‌‌انداخت و صبر می‌کرد تا باد بوزد و پیروزی - نصرت الهی- فرود آید».^[1]

 چون دشمن به صورت ناگهانی بر مسلمانان هجوم آوردند، دفع آنان در هر زمانی که باشد، واجب است.

وقت نزول یاری و نصرت الله

الله متعال یاری کردن دوستانش را بر خود واجب کرده است اما این نصرت و یاری را به اموری وابسته کرده است.

1- حقیقت ایمان در قلوب مجاهدان:

الله متعال می‌‌فرماید: ﴿وَكَانَ حَقًّا عَلَيۡنَا نَصۡرُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ﴾ [الروم: 47] «و یاری دادن مؤمنان بر (عهده) ما بود».

2- وجود مقتضیات ایمان که عبارتند از اعمال نیک در تمام امور زندگی؛

الله متعال می‌‌فرماید: ﴿وَلَيَنصُرَنَّ ٱللَّهُ مَن يَنصُرُهُۥٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ٤٠ ٱلَّذِينَ إِن مَّكَّنَّٰهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَوُاْ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَمَرُواْ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَنَهَوۡاْ عَنِ ٱلۡمُنكَرِۗ وَلِلَّهِ عَٰقِبَةُ ٱلۡأُمُورِ٤١﴾ [الحج: 40-41] «و مسلماً الله یاری می‌کند کسی‌که (دین) او را یاری دهد، بی‌گمان الله قوی پیروزمند است. (همان) کسانی‌که اگر در زمین به آن‌ها قدرت (و حکومت) بخشیم، نماز را بر پا می‌دارند و زکات را می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و سرانجام کارها از آن الله است».

3- کامل بودن تعداد افرادی که توان جهاد در راه الله را دارند؛ الله متعال می‌‌فرماید: ﴿وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا ٱسۡتَطَعۡتُم مِّن قُوَّةٖ وَمِن رِّبَاطِ ٱلۡخَيۡلِ تُرۡهِبُونَ بِهِۦ عَدُوَّ ٱللَّهِ وَعَدُوَّكُمۡ﴾ [الأنفال: 60] «و آنچه از نیرو در توان دارید، برای (مقابله با) آن‌ها آماده سازید و (همچنین) از اسبان بسته (ی ورزیده، مهیا کنید) تا به وسیله‌‌ی آن دشمن الله و دشمن خود را بترسانید و (همچنین) دشمنان دیگری غیر از آن‌ها را که شما نمی‌شناسید و الله آن‌ها را می‌شناسد».

4- به کار بردن تمام تلاشی که در توان دارند و توکل به الله متعال و اطاعت از امیر و صبر؛

1- الله متعال می‌‌فرماید: ﴿وَٱلَّذِينَ جَٰهَدُواْ فِينَا لَنَهۡدِيَنَّهُمۡ سُبُلَنَاۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَمَعَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ٦٩﴾ [العنکبوت: 69] «و کسانی‌که در راه ما (کوشش و) جهاد کنند، قطعاً به راه‌های خویش هدایت‌‌شان می‌کنیم و یقیناً الله با نیکوکاران است».

2- الله متعال می‌‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا لَقِيتُمۡ فِئَةٗ فَٱثۡبُتُواْ وَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ كَثِيرٗا لَّعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ٤٥ وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَا تَنَٰزَعُواْ فَتَفۡشَلُواْ وَتَذۡهَبَ رِيحُكُمۡۖ وَٱصۡبِرُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ٤٦﴾ [الأنفال: 45-46] «ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، هنگامی‌که با گروهی (از دشمن) روبرو شدید، پایدار (و ثابت قدم) باشید و الله را بسیار یاد کنید، تا رستگار شوید. و الله و پیامبرش را اطاعت کنید و با همدیگر نزاع نکنید که سست شوید و قوت (و مهابت) شما از میان برود و صبر کنید، بی‌گمان الله با صابران است».

و اینگونه و با وجود این فاکتورها، معیت الله متعال همراه آنان خواهد بود و نصرت و یاری الله بر آن‌ها نازل می‌‌شود چنان‌‌که بر پیامبران نازل شد و چنان‌‌که برای رسول الله و اصحابش در غزوات مختلف حاصل گشت.

الله متعال می‌‌فرماید: ﴿وَلَقَدۡ سَبَقَتۡ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا ٱلۡمُرۡسَلِينَ١٧١ إِنَّهُمۡ لَهُمُ ٱلۡمَنصُورُونَ١٧٢ وَإِنَّ جُندَنَا لَهُمُ ٱلۡغَٰلِبُونَ١٧٣﴾ [الصافات: 171-173] «و به راستی وعده ما برای بندگان فرستاده ما از پیش صادر شده است. که هر آینه آن‌ها یاری شدگانند. و بی‌گمان لشکر ما پیروزند».

فرار از میدان جهاد

چون دو لشکر اسلام و کفر با هم رویارو شدند، فرار از میدان جنگ حرام است مگر در دو حالت:

الله متعال می‌‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا لَقِيتُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ زَحۡفٗا فَلَا تُوَلُّوهُمُ ٱلۡأَدۡبَارَ١٥ وَمَن يُوَلِّهِمۡ يَوۡمَئِذٖ دُبُرَهُۥٓ إِلَّا مُتَحَرِّفٗا لِّقِتَالٍ أَوۡ مُتَحَيِّزًا إِلَىٰ فِئَةٖ فَقَدۡ بَآءَ بِغَضَبٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَمَأۡوَىٰهُ جَهَنَّمُۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمَصِيرُ١٦﴾ [الأنفال: 15-16] «ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید؛ زیرابا انبوه کافران (در میدان جنگ) روبرو شوید، پس به آن‌ها پشت نکنید. و هرکس در آن روز به آن‌ها پشت کند - مگر آنکه (هدفش از کناره‌گیری) برای حمله دوباره یا (به قصد) پیوستن به گروهی (دیگر باشد) - به خشم الله بازگشته (و سزاوار) است و جایگاه او جهنم است و چه بد جایگاهی است».

اقسام شهیدان در راه الله

1- از ابوهریره روایت است که رسول الله فرمود: «شهدا پنج گروه‌‌اند:

1.    کسی‌که در اثر طاعون و وبا بمیرد.

2.    کسی‌که در اثر اسهال بمیرد.

3.    کسی‌که در اثر غرق شدن در آب بمیرد.

4.    کسی‌که زیر آوار فوت کند.

5.    و کسی‌که در راه الله کشته شود».^[2]

 2- از جابر بن عتیک روایت است که رسول الله فرمود: «شهادت علاوه بر کشته شدن در راه الله، بر هفت قسم است: کسی‌که در اثر بیماری طاعون و وبا بمیرد، شهید است؛ کسی‌که در اثر اسهال بمیرد شهید است؛ کسی‌که در اثر غرق شدن بمیرد شهید است؛ کسی‌که در اثر سوختن بمیرد شهید است؛ و زنی که در اثر زایمان بمیرد شهید است».^[3]

3- از سعید بن زید روایت است که: شنیدم رسول الله فرمود: «هرکس به خاطر مالش کشته شود، شهید است، کسی‌که به خاطر دینش کشته شود شهید است؛ کسی‌که به خاطر دفاع از جانش کشته شود، شهید است؛ کسی‌که به خاطر خانواده‌‌اش کشته شود، شهید است».^[4]

حکم کسی‌که به تنهایی محاصره شود

چون مسلمان ترس اسیر شدن داشته و توان جنگیدن با دشمن را نداشته باشد، می‌‌تواند خود را تسلیم کند یا اینکه بجنگد تا کشته شود یا مغلوب گردد.

الله متعال می‌‌فرماید: ﴿لَا يُكَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا مَآ ءَاتَىٰهَاۚ سَيَجۡعَلُ ٱللَّهُ بَعۡدَ عُسۡرٖ يُسۡرٗا٧﴾ [الطلاق: 7] «الله هیچ‌کس را جز به‌ اندازه (توانایی) که به او داده مکلّف نمی‌کند، الله به زودی بعد از سختی (و تنگدستی) آسانی (و گشایش) قرار می‌دهد».

حکم کسی‌که به تنهایی به دشمن حمله کند

 هرکس به تنهایی به سرزمین دشمن یا لشکر کفارِ متجاوز و به قصد متضرر کردن دشمنان و ایجاد رعب و وحشت در قلب آنان حمله کند و با آن‌ها بجنگد و کشته شود، به پاداش شهادت در راه الله دست می‌‌یابد.

الله متعال می‌‌فرماید: ﴿۞فَلۡيُقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ ٱلَّذِينَ يَشۡرُونَ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا بِٱلۡأٓخِرَةِۚ وَمَن يُقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ فَيُقۡتَلۡ أَوۡ يَغۡلِبۡ فَسَوۡفَ نُؤۡتِيهِ أَجۡرًا عَظِيمٗا٧٤﴾ [النساء: 74] «پس کسانی‌که زندگی دنیا را به آخرت فروخته‌اند، باید در راه الله پیکار کنند و آن کسی‌که در راه الله پیکار کند، چه کشته شود یا پیروز گردد، به زودی پاداش بزرگی خواهیم داد».

حکم کسی‌که در راه الله کشته می‌‌شود

 هرکس در راه الله کشته شود، شهید است و الله به کسی‌که در راه او کشته می‌‌شود، داناتر است. به طور مشخص اسم شهید بر کسی اطلاق نمی‌‌شود بلکه گفته می‌‌شود: از الله متعال می‌‌خواهیم که او را شهید قرار دهد. زیرا شهادت امری غیبی است که جز الله متعال حقیقت آن‌‌را نمی‌‌داند.

و شهید، شهید نامیده شده چون الله و مردم را بر صدق و راستی ایمانش گواه می‌‌گیرد و با شهید شدن ثابت می‌کند که این دین حق است.

شهید در حقیقت زنده است و نمرده؛ و الله متعال مومنان را از این نهی کرده که به شهید مرده بگویند. تا اینکه هیچ‌کس گمان نبرد شهید مرده است و به خاطر ترس از مرگ از جهاد فرار کند و مردم از جهاد سرباز نزنند زیرا طبیعتا هر انسانی از مرگ فرار می‌‌کند.

الله متعال می‌‌فرماید: ﴿وَلَا تَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ قُتِلُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ أَمۡوَٰتَۢاۚ بَلۡ أَحۡيَآءٌ عِندَ رَبِّهِمۡ يُرۡزَقُونَ١٦٩ فَرِحِينَ بِمَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦ وَيَسۡتَبۡشِرُونَ بِٱلَّذِينَ لَمۡ يَلۡحَقُواْ بِهِم مِّنۡ خَلۡفِهِمۡ أَلَّا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ١٧٠ ۞يَسۡتَبۡشِرُونَ بِنِعۡمَةٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَفَضۡلٖ وَأَنَّ ٱللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ١٧١﴾ [آل عمران: 169-171] «و هرگز کسانی را که در راه الله کشته شده‌اند، مرده مپندار؛ بلکه زنده‌اند نزد پروردگارشان روزی داده می‌شوند. به آنچه الله از فضل و کرم خود به ایشان داده‌است، شادمانند و به کسانی‌که هنوز به آن‌ها نپیوسته‌اند، خوش‌‌وقتند که نه بیمی بر آن‌هاست و نه اندوهگین می‌شوند. به نعمت و فضل الله شادمانند و اینکه (می‌‌بینند) الله پاداش مؤمنان را ضایع نمی‌کند».

حکم پیوند اعضا

 پیوند عضو چهار حالت دارد:

الف) پیوند عضوی از اعضای بدن به عضو دیگری از بدن؛ مانند پیوند استخوان یا پوست از قسمتی به قسمت دیگر بدن؛ این حالت جایز است.

ب) پیوند اعضا میان دو انسان؛ چه کسی‌که عضو از او به دیگری پیوند زده می‌شود، مسلمان باشد یا کافر؛ زنده باشد یا مرده؛ در این‌‌صورت دو حالت وجود دارد:

 1- اگر پیوند عضو منجر به آسیب‌‌های جدی مانند قطع دست یا پا یا کلیه می‌‌شود، در این‌‌صورت پیوند زدن حرام است زیرا در واقع تهدید حیات متیقن با عملی ظنی و بر مبنای حدس و گمان می‌‌باشد. و اگر پیوند منجر به فوت شخص شود، مانند پیوند قلب یا ریه، چنین پیوندی قتل نفس محسوب می‌‌شود که از شدیدترین امور حرام است.

الله متعال می‌‌فرماید: ﴿وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُمۡ رَحِيمٗا﴾ [النساء: 29] «و خودتان را نکشید، زیرا الله (نسبت) به شما مهربان است».

2- پیوند عضو یا بخشی از آن از مرده به زنده؛ در این‌‌صورت اگر نیاز فرد زنده ضروری باشد چنان‌‌که حیات وی وابسته به آن پیوند باشد، مانند پیوند قلب یا ریه یا کلیه، در این شرایط برحسب ضرورت و نیاز جایز است و این زمانی است که مرده قبل از وفاتش به این کار اجازه داده باشد و کسی‌که به او پیوند زده می‌‌شود بدان راضی باشد و مداوا فقط وابسته به این پیوند باشد و پزشکی متخصص به آن بپردازد.

ج) پیوند عضو از حیوانی که در شریعت پاک است به انسان، جایز است.

د) پیوند عضو از حیوان نجس مانند سگ و خوک به انسان جایز نیست.

---

[1]- صحیح؛ ابوداود: 2655؛ ترمذی: 1613؛ متن از ابوداود می‌‌باشد.

[2]- متفق علیه؛ بخاری: 2829؛ مسلم: 1914؛ متن از بخاری می‌‌باشد.

[3]- صحیح؛ ابوداود: 3111؛ نسایی: 1846؛ متن از نسایی می‌‌باشد.

[4]- صحیح؛ ابوداود: 4772؛ ترمذی: 1421؛ متن از ترمذی می‌‌باشد.