زندانی کردن انسان به منظور حبس و بازداشتن او از هرگونه تصرف می‌‌باشد. زندان مجازات تعزیری و جایزی است که به هنگام نیاز، قاضی به آن حکم میکند و این وابسته به وضعیت گنه‌‌کار و تحقق مصلحت با زندانی شدن یا آزادی وی متفاوت می‌‌باشد.
واجب است که زندان‌‌ها از نظر وسعت، نور، روشنایی و نظافت درخور منزلت و جایگاه انسان باشد و از امکانات و خدماتی برخوردار باشد که ضامن سلامت جسمی و روحی زندانیان باشد. و نیز از لباس‌‌ها وفرش‌‌هایی پاکیزه، غذای سالم، امکانات پزشکی و درمانی، قرآن و کتاب‌‌های علمی سودمند برخوردار باشد. و نیز لازم است که در زندان‌‌ها مسجد باشد و به زندانیان اجازه‌‌ی نماز خواندن در مسجد داده شود.
واجب است که زندانیان براساس جنس، عمر، نوع جرم و مدت مجازات به گروه‌های مختلفی تقسیم شوند. و لازم است کسانی‌که به تازگی وارد زندان می‌‌شوند در مکان‌‌هایی حبس شوند که ویژه‌‌ی اصلاح افراد می‌‌باشد تا ایمان تزکیه شده و اخلاق نیکو گردد.
واجب است زندان‌‌ها چنان تعبیه شوند که وسیله‌‌ی اصلاح و تهذیب و تربیت باشند ودر واقع جایی باشد برای رحمت و توحید و ارشاد و احسان؛ چنان‌‌که دست گنه‌‌کار و آنکه لغزیده گرفته شود؛ و از هرگونه سخت‌‌گیری و خشونت و تجاوز و رفتار وحشیانه و تحقیر و رسوایی خالی باشد.
از نعمان بن بشیر روایت است که رسول الله فرمود: «مومنان در مهربانی و دوستی و محبت نسبت به همه چون اعضای یک پیکرند که اگر عضوی از آن به درد آید، سایر اندام‌‌های بدن با بی‌‌قراری و تب با او همدردی میکنند».[1]
حبس انسان به دو گونه است:
1- حبس تعزیری جهت دست کشیدن از جرم برای تادیب و اصلاح.
2- حبس جهت احتیاط و اطمینان؛ هدف از حبس احتیاطی روشن شدن حقیقت متهم می‌‌باشد و حبس احترازی (امنیتی) برای جلوگیری از وقوع ضرر می‌‌باشد. و حبس کسانی‌که مرتکب جنایت شدند، برای اجرای قصاص و حدود می‌‌باشد تا اینکه حقوق اشخاص ضایع نشود.
زندانی شدن انسان به دو بخش تقسیم می‌‌شود:
1- زندانی شدن شرعی که با آن مصلحت تحقق یافته و مفسده دفع می‌‌شود و از اسباب آن است:
عدم پایبندی لازم به دین برای کسی‌که توانایی آن‌‌را دارد تا اینکه به دین پایبند شود؛ حبس کسی‌که قصاص یا حد یا حق یا تعزیری بر وی واجب شده و احتمال فرار کردن وی می‌‌باشد تا اینکه قصاص یا حد یا تعزیر در مورد وی اجرا شود یا اینکه حق از وی گرفته شود؛ حبس کسی‌که برای امنیت مردم، آبرو و اموال آن‌ها مضر است، بنابراین حبس می‌‌شود تا مردم از شر و شرارت وی در امان باشند و ... .
2- زندانی شدن غیر شرعی که عبارت است از زندانی شدن به ناحق که ظلم و تجاوز نسبت به دین یا کرامت انسانی می‌‌باشد.
1- حبس متهم جایز نیست مگر زمانی که قرائن قوی دال بر متهم بودن وی وجود داشته باشد و چون حبس وی میسر شد، واجب است که بلافاصله به تعیین وضعیت وی رسیدگی شود. و اگر چیزی در مورد وی ثابت نشد، لازم است غرامت ضررهای که در مدت حبس متوجه وی شده پرداخت شود.
2- اگر شخصی از باب تعزیر زندانی شد و سپس توبه کند، برای قاضی جایز است که در مدت حبس وی تخفیف قائل شود و یا اگر حُسن توبه وی را تشخیص داد، او را آزاد کند. زیرا مقصود تادیب وی می‌‌باشد نه تعذیب و شکنجه‌‌اش؛
3- شایسته است زندانیان به هنگام نیاز و ضرورت، از زندان خارج شوند مانند حضور در تشییع جنازه‌‌ی پدر و مادر یا فرزندانش یا عیادت آن‌ها یا دیدن همسرش و ... ؛ و در صورتی که از فرصت استفاده کرده و فرار کند، مستحق تادیب می‌‌باشد.
4- کسی‌که بی‌‌گناه به زندان بیفتد، حق دارد از زندان خارج نشود تا اینکه برائت وی اعلان شود.
5- بر مدیریت زندان واجب است که وقت زندانیان را با اموری سودمند که مصلحت آن‌ها را به دنبال دارد، ساماندهی و تنظیم کند و وقت آن‌ها را با حفظ قرآن، فراگیری علم، آموزش شغل و حرفه‌‌های گوناگون و از این قبیل برنامه‌‌ها پُر کند. تا وقت‌‌شان را به بطالت سپری نکنند.
آنچه بر ولی امر در قبال زندانیان واجب است
1- زندانی کردن اشخاص فقط در اختیار ولی امر می‌‌باشد. درواقع امانتی در دست اوست و مدت حبس و مکان آن‌‌را قضاوت شرعی مشخص میکند.
2- انتخاب مسئولانی نیک‌‌رفتار برای زندان‌‌ها که خدمت خود در زندان را عمل دینی تلقی کنند که با آن الله را عبادت میکنند.
3- عدم مجازات زندانیان به‌‌گونه‌‌ای با اصول شریعت اسلام منافات دارد و بلکه با فطرت انسانی مخالف است؛ و بلکه تادیب زندانیان باید متناسب با کرامت و منزلت زندانی باشد و البته مطابق با شریعت.
4- برای هیچ‌کس جایز نیست حدود الهی را تعطیل کند و مجازات جرایمی را که در شریعت حدی برای آن‌ها مشخص شده، حبس و زندان تعیین کنند؛ و تا زمانی که مجرم می‌‌تواند با چیزی جز زندان مجازات شود، با حکم تعزیری زندان مجازات نمی‌‌شود.
5- بر ولی امر واجب است کمیته‌‌هایی برای بازرسی و بررسی و مراقبت از زندان‌‌ها تشکیل دهد تا به شکایت‌‌های زندانیان و قضایای مربوط به آن‌ها رسیدگی لازم به عمل آید. و به ظلم و ستم وارده بر مظلوم نیز رسیدگی شود و ظالم مورد محاسبه قرار گیرد.
الله متعال می‌‌فرماید: ﴿۞إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُ بِٱلۡعَدۡلِ وَٱلۡإِحۡسَٰنِ وَإِيتَآيِٕ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَيَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنكَرِ وَٱلۡبَغۡيِۚ يَعِظُكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ٩٠﴾ [النحل: 90] «در حقیقت، الله [شما را] به عدالت و نیکوکاری و بخشش به خویشاوندان فرمان مى‌دهد و از فحشا و زشت‌کاری و سرکشی نهى مى‌کند. او شما را پند مى‌دهد؛ باشد که پند گیرید».
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر