فتنه‌‌ها با انواع مختلفی که دارند بخشی از سنت الله در هستی می‌‌باشند. الله متعال به وسیله‌‌ی فتنه‌‌ها بندگانش را مورد امتحان و آزمایش قرار میدهد تا اینکه مومن را از کافر و راستگو را از دروغگو مشخص کند: ﴿أَحَسِبَ ٱلنَّاسُ أَن يُتۡرَكُوٓاْ أَن يَقُولُوٓاْ ءَامَنَّا وَهُمۡ لَا يُفۡتَنُونَ٢ وَلَقَدۡ فَتَنَّا ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۖ فَلَيَعۡلَمَنَّ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ صَدَقُواْ وَلَيَعۡلَمَنَّ ٱلۡكَٰذِبِينَ٣﴾ [العنکبوت: 2-3] «آیا مردم پنداشتند که چون بگویند: «ایمان آوردیم» (به حال خود) رها میشوند و آنان آزمایش نمی‌شوند؟! و به راستی کسانی را که پیش از آن‌ها بودند، آزمودیم، پس البته الله کسانی را که راست گفتند معلوم می‌دارد و دروغگویان را (نیز) معلوم خواهد داشت».
و از آنجا که ظهور فتنه‌‌ها امری حتمی است، بنابراین باید آگاه بود و خود را برای روبه رو شدن با آن‌ها آماده کرد و از فساد آن دوری نمود و راه‌‌های نجات را شناخت: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا قَبۡلَكَ مِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ إِلَّآ إِنَّهُمۡ لَيَأۡكُلُونَ ٱلطَّعَامَ وَيَمۡشُونَ فِي ٱلۡأَسۡوَاقِۗ وَجَعَلۡنَا بَعۡضَكُمۡ لِبَعۡضٖ فِتۡنَةً أَتَصۡبِرُونَۗ وَكَانَ رَبُّكَ بَصِيرٗا٢٠﴾ [الفرقان: 20] «(ای پیامبر!) پیش از تو هیچ پیامبری را نفرستادیم، مگر اینکه آن‌ها هم غذا می‌خورند و در بازارها راه می‌رفتند و ما بعضی از شما را وسیله آزمایش بعضی دیگر قرار داده‌ایم، آیا صبر می‌کنید؟! و پروردگار تو بیناست».
فتنه‌‌ها زیاد و متنوع هستند و چه بسا گاهی چون ابرهای متراکم و انباشته بر هم و مانند پاره‌‌های شب تاریک و موج‌‌های متلاطم ظاهر میشوند که عقل را از انسان می‌‌رباید و قلب‌‌ها می‌‌میرند و چنان شدید هستند که به هیچ‌کس رحم نمی‌‌کنند و هیچ‌کس را یارای مقابله با آن‌ها نیست و هیچ‌کس از یورش آن‌ها سالم نمی‌‌ماند مگر آنکه الله متعال او را در پناه خود حفظ کند.
1- الله متعال می‌‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱسۡتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمۡ لِمَا يُحۡيِيكُمۡۖ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ يَحُولُ بَيۡنَ ٱلۡمَرۡءِ وَقَلۡبِهِۦ وَأَنَّهُۥٓ إِلَيۡهِ تُحۡشَرُونَ٢٤ وَٱتَّقُواْ فِتۡنَةٗ لَّا تُصِيبَنَّ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنكُمۡ خَآصَّةٗۖ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ٢٥﴾ [الأنفال: 24-25] «ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، (دعوت) الله و پیامبر (او) را اجابت کنید، هنگامی‌که شما را به سوی چیزی فرا می‌خواند که شما را حیات (و زندگی) می‌بخشد و بدانید که الله میان شخص و قلب او حایل میشود و (بدانید) که به سوی او محشور خواهید شد. و از فتنهای بپرهیزید که تنها به ستمکارانِ شما نمی‌رسد، (بلکه همه را فرا می‌گیرد) و بدانید که الله سخت کیفراست».
2- از ابوهریره روایت است که رسول الله فرمود: «بزودی فتنه‌‌هایی ظهور خواهد کرد که نشسته در آن‌ها بهتر از ایستاده است؛ و ایستاده بهتر از کسی است که راه می‌‌رود. و آنکه در این فتنه‌‌ها راه می‌‌رود بهتر از کسی‌که با شتاب حرکت می‌‌کند. و هرکس به سراغ فتنه رود، او را هلاک خواهد کرد. لذا هرکس پناهندگی یافت، باید به آن پناه ببرد».[1]
3- از اسامه روایت است که رسول الله از مکانی بلند به یکی از قلعه‌‌های مدینه نگاه کرد و فرمود: چیزی را که من می‌‌بینم می‌‌بینید؟ من محل سقوط فتنه‌‌ها را مانند نزول قطرات باران در میان خانه‌‌های شما می‌‌بینم».[2]
4- از ابن عمر روایت است که از رسول الله شنیده که فرمود: «پس از من با زدن گردن هم کافر نشوید».[3]
الله متعال می‌‌فرماید: ﴿وَلَنَبۡلُوَنَّكُم بِشَيۡءٖ مِّنَ ٱلۡخَوۡفِ وَٱلۡجُوعِ وَنَقۡصٖ مِّنَ ٱلۡأَمۡوَٰلِ وَٱلۡأَنفُسِ وَٱلثَّمَرَٰتِۗ وَبَشِّرِ ٱلصَّٰبِرِينَ١٥٥ ٱلَّذِينَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِيبَةٞ قَالُوٓاْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ١٥٦ أُوْلَٰٓئِكَ عَلَيۡهِمۡ صَلَوَٰتٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَرَحۡمَةٞۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُهۡتَدُونَ١٥٧﴾ [البقرة: 155-157] «و قطعاً شما را با چیزی از ترس و گرسنگی و کاهش مال‌ها و جان‌ها و میوه‌ها آزمایش می‌کنیم. و مژده بده به صبر کنندگان آن‌ها که هرگاه مصیبتی به ایشان برسد می‌گویند: ما از آنِ الله هستیم و به سوی او باز می‌گردیم. این‌ها هستند که درودها و رحمتی از پروردگارشان بر ایشان است و اینانند هدایت یافتگان».
2- از ابوهریره روایت است که رسول الله فرمود: «تا زمانی که دو گروه بزرگ که به سوی یک چیز دعوت می‌‌دهند به جنگ با یکدیگر نپردازند و کشتار بزرگی میان آن‌ها رخ ندهد و تا وقتی که نزدیک به سی دجالِ دروغگو ظهور نکنند که همگی آن‌ها ادعای نبوت میکنند، قیامت برپا نخواهد شد. همچنین تا زمانی که علم و دانش از میان مردم برداشته نشده و زلزله‌‌ها زیاد نشوند و فاصله‌‌ها کم نشود و قتل و کشتار زیاد نگردد و مال به اندازه‌‌ای زیاد نشود که چون به فردی داده میشود بگوید: من به آن نیازی ندارم؛ و مردم در ساختمان‌‌ها نسبت به هم فحرفروشی نکنند، قیامت برپا نخواهد شد. همچنین تا زمانی که یک فرد از کنار قبر دیگری عبور نکند و نگوید: ای کاش من به جای او بودم. و خورشید از سمت مغرب طلوع ننماید، قیامت برپا نخواهد شد. پس هنگامی‌که خورشید از سمت مغرب طلوع کرد مردم آن‌‌را دیدند و همگی ایمان آوردند، در این هنگام ایمان کسی‌که قبلا ایمان نیاورده است به او سودی نخواهد بخشید و همچنین کسی‌که قبل از این ایمان داشته و در این دوران عمل نیکی انجام میدهد، این عمل سودی نخواهد داشت».[4]
3- از ام‌‌سلمه روایت است که: شبی رسول الله نگران از خواب بیدار شد و فرمود: سبحان الله، الله چه گنج‌‌هایی را فرود آورده و چه فتنه‌‌هایی پدید آمده است؛ کیست که صاحبان اتاق‌‌ها را از خواب بیدار کند -منظور رسول الله همسرانش بود تا برخیزند و نماز بخوانند- کسانی هستند که در دنیا پوشیده‌‌اند و در آخرت برهنه‌‌اند».[5]
فتنه‌‌ها علامت‌‌ها و صفاتی دارند که شناخت این صفات به پرهیز از آن‌ها و نجات از شر آن‌ها کمک می‌‌کند؛
1- فتنه‌‌ها در ابتدای ظهور جلوه‌‌ای آراسته دارند تا مردم را با این حیله فریب داده و آلوده به خود کنند و در آن فرو روند و آرزوهای خود را بر مبنای آن تنظیم کنند اما به سرعت کسانی‌که در این ورطه نابودی فرو رفته‌‌اند، از کرده‌‌ی خود پشیمان میشوند.
2- چون فتنهای سر برآورد به سرعت باعث تغییر و تحول میشود و از کنترل خارج شده و بر کسانی‌که آن‌‌را شعله‌‌ور کرده‌‌اند بسیار دشوار است که آتش آن‌‌را خاموش کنند و عاقلان و دانایان از دور کردن افراد نادان و سفیه از آن ناتوان و عاجز می‌‌باشند و اینگونه اوضاع نابسامان شده و‌تر و خشک باهم می‌‌سوزند.
3- فتنه‌‌ها عقل مردم را ربوده و قلب انسان در آن‌ها مانند بدنش می‌‌میرد و همراه آن دینش همچون گذر روزها از بین می‌‌رود. و مسلمانی که تا دیروز چیزی را حرام دانسته در خلال فتنه‌‌ها آن‌‌را حلال می‌‌داند، یا برعکس؛ و این پیامد فتنه می‌‌باشد که دامنگیر او شده است: ﴿فَلۡيَحۡذَرِ ٱلَّذِينَ يُخَالِفُونَ عَنۡ أَمۡرِهِۦٓ أَن تُصِيبَهُمۡ فِتۡنَةٌ أَوۡ يُصِيبَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾ [النور: 63] «پس باید کسانی‌که با فرمان او مخالفت میکنند؛ بترسند از اینکه فتنهای آن‌ها را فرا گیرد، یا عذابی دردناک به آن‌ها برسد!».
1- از زینب دختر جحش روایت است که: شبی رسول الله با چهره‌‌ای قرمز از خواب بیدار شد و فرمود: لااله‌‌الاالله؛ وای بر عرب از شری که نزدیک شده است؛ امروز به این اندازه از سد یاجوج و ماجوج باز شده است. - و سفیان انگشت خود را چنان نشان داد که عدد نود یا صد را نشان بدهد-. گفته شد: هلاک می‌‌شویم درحالیکه در میان ما افراد نیک و صالح هستند؟ رسول الله فرمود: بله، زمانی که فسق و فجور زیاد شود». [6]
2- از ابن عمر روایت است که رسول الله فرمود: «پروردگارا، در سرزمین شام و یمن برکت نازل فرما؛ مردم گفتند: و در نجد ما؛ رسول الله فرمود: پروردگارا، در سرزمین شام و یمن برکت نازل فرما؛ مردم گفتند: و در نجد ما؛ رسول الله فرمود: نجد سرزمین فتنه و زلزله است و شاخ‌‌های شیطان از آنجا سر بر می‌‌آورند».[7]
مجالس غیبت و سخن‌‌چینی و شایعه‌‌پراکنی بدترین مجالس هستند زیرا فتنه‌‌ها و شرها در این مجالس تولید شده و آتش آن اندک اندک شعله‌‌ور میشود. چنان‌‌که خاموش کردن آن دشوار می‌‌گردد حتی برای کسانی‌که باعث زبانه کشیدن آن شوند. و چه بسا در این فتنه‌‌ها خونی ریخته شود و مقابله به مثل صورت گیرد و خانه‌‌ها ویران شود. و سوءظن نسبت به مسلم یا تکفیر وی به ناحق، سرآغاز مباح شمردن خونش و تجاوز به حقوق و حریم وی می‌‌باشد.
1- الله متعال می‌‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا يَسۡخَرۡ قَوۡمٞ مِّن قَوۡمٍ عَسَىٰٓ أَن يَكُونُواْ خَيۡرٗا مِّنۡهُمۡ وَلَا نِسَآءٞ مِّن نِّسَآءٍ عَسَىٰٓ أَن يَكُنَّ خَيۡرٗا مِّنۡهُنَّۖ وَلَا تَلۡمِزُوٓاْ أَنفُسَكُمۡ وَلَا تَنَابَزُواْ بِٱلۡأَلۡقَٰبِۖ بِئۡسَ ٱلِٱسۡمُ ٱلۡفُسُوقُ بَعۡدَ ٱلۡإِيمَٰنِۚ وَمَن لَّمۡ يَتُبۡ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ١١﴾ [الحجرات: 11] «ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، گروهی (از مردان) گروه دیگر را مسخره نکند، شاید آنان (= مسخره شدگان) از این‌ها بهتر باشند و نه زنانی، زنان دیگر را، شاید آنان (= مسخره شدگان) از این‌ها بهتر باشند و از یکدیگر عیبجوئی نکنید و یکدیگر را با القاب زشت نخوانید که پس از ایمان (آوردن) نام فسق بسیار (زشت و) بد است و هرکه توبه نکرد، پس آنانند که ستمکارند».
2- الله متعال می‌‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱجۡتَنِبُواْ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلظَّنِّ إِنَّ بَعۡضَ ٱلظَّنِّ إِثۡمٞۖ وَ لَا تَجَسَّسُواْ وَلَا يَغۡتَب بَّعۡضُكُم بَعۡضًاۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمۡ أَن يَأۡكُلَ لَحۡمَ أَخِيهِ مَيۡتٗا فَكَرِهۡتُمُوهُۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ تَوَّابٞ رَّحِيمٞ١٢﴾ [الحجرات: 12] «ای کسانی‌که ایمان آورده‌اید، از بسیاری از گمان(های بد) بپرهیزید، بی‌شک بعضی از گمان(ها) گناه است و (در امور دیگران) تجسس (و کنجکاوی) نکنید و بعضی از شما بعضی دیگر را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادرش را درحالیکه مرده است، بخورد؟! پس (البته) آن‌‌را ناپسند دارید و از الله بترسید، بی‌گمان الله توبه‌پذیر مهربان است».
3- از عبدالله بن مسعود روایت است که رسول الله فرمود: «دشنام به مسلمان فسق و جنگیدن با او کفر است».[8]
[1]- متفق علیه؛ بخاری: 3601؛ مسلم: 2886؛ متن از مسلم می‌‌باشد.
[2]- متفق علیه؛ بخاری: 1878؛ مسلم: 2885؛ متن از مسلم می‌‌باشد.
[3]- متفق علیه؛ بخاری: 7077؛ مسلم: 66؛ متن از بخاری می‌‌باشد.
[4]- متفق علیه؛ بخاری: 7121؛ مسلم: 157؛ متن از بخاری می‌‌باشد.
[5]- بخاری: 7069
[6]- متفق علیه؛ بخاری: 7059؛ مسلم: 2880؛ متن از بخاری می‌‌باشد.
[7]- بخاری: 1037.
[8]- متفق علیه؛ بخاری: 48؛ مسلم: 64
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر