توجه توجه

بعضی نوشته ها ادامه دارند برای مشاهده کامل نوشته ها به برچسب های مورد نظر یا پست قبل و بعد مراجعه کنید

۱۴۰۳ فروردین ۲۶, یکشنبه

2- حکمت خلقت انسان

2- حکمت خلقت انسان

الله متعال این جهان را برای تکمیل قدرت و عملش آفریده است، و همه چیز در آن تسبیح او را انجام می‌دهند و اگر انسان این امر را بشناسد بر عبادت الله متعال بیش‌تر عامل می‌باشد و این همان مراد الله است که محقق می‌شود.

الله بلند مرتبه می‌فرماید:

﴿ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَ سَبۡعَ سَمَٰوَٰتٖ وَمِنَ ٱلۡأَرۡضِ مِثۡلَهُنَّۖ يَتَنَزَّلُ ٱلۡأَمۡرُ بَيۡنَهُنَّ لِتَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ وَأَنَّ ٱللَّهَ قَدۡ أَحَاطَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عِلۡمَۢا١٢ [الطلاق: 12].

(اللهست آن‌که هفت آسمان و همانند آن‌ها زمین بیافرید فرمان او میان آسمان‌ها و زمین جاری است تا بدانید که الله بر هرچیز قادر است و به علم بر همه چیز احاطه دارد).

الله متعال انسان و جن‌ها را برای عبادت خودش، بدون شریک آفریده است، آنطور که می‌فرماید:

﴿وَمَا خَلَقۡتُ ٱلۡجِنَّ وَٱلۡإِنسَ إِلَّا لِيَعۡبُدُونِ٥٦ [الذاریات: 56].

(و جن و انس را نیافریدم جز براى آنکه مرا عبادت کنند).

﴿مَآ أُرِيدُ مِنۡهُم مِّن رِّزۡقٖ وَمَآ أُرِيدُ أَن يُطۡعِمُونِ٥٧ [الذاریات: 57].

(از آنان هیچ روزیى نمىخواهم و نمىخواهم که مرا خوراک دهند).

مراحل و زمان‌هایی‌که انسان آن‌ها را می‌گذراند

الله انسان را آفریده است و برای او مرحله‌ها و زمان‌ها و مکان‌ها و احوالی قرار داده است که از آن‌ها عبور می‌کند و به بهشت یا جهنم خاتمه می‌یابد.

و این مراحل عبارتند از:

1- شکم مادر: این نخستین مرحله‌ای است که انسان از آن عبور می‌نماید و در آن ساکن می‌شود، و سکونتش در آنجا نه (9) ماه بیش‌تر یا کمتر می‌باشد و الله در این تاریکی‌ها، با قدرت و علم و حکمت خویش، آنچه که او نیاز دارد از جمله غذا و نوشیدنی و سکونت و پناهگاه، برایش آماده می‌نماید، و او در این مرحله مکلف نیست، و به خاطر  دو دلیل در آنجا موجود می‌باشد: تکمیل اعضاء و جوارح، بعد از اینکه خلقت ظاهر و باطنش کامل شد او را به‌سوی دنیا خارج می‌نماید.

2- خانه‌ی دنیا: از شکم مادر وسیع تر، و اقامت کردن در آن نیز از شکم مادر بیش‌تر است، آنچه را که انسان در این دنیا به آن نیاز دارد، الله برایش آماده می‌کند، و او را از عقل، شنوایی و بینایی بهره مند می‌سازد و پیامبران را به‌سویش ارسال می‌نماید، و کتاب‌ها را برایش نازل می‌کند، و او را به اطاعت خویش امر می‌نماید و از معصیت و نافرمانی خویش نهی می‌کند، و در مقابل اطاعت کردن به او وعده‌ی بهشت، و در برابر نافرمانی وعده‌ی جهنم می‌دهد، و حکمت از وجود انسان در این دنیا به خاطر  دو دلیل است: تکمیل ایمان به الله، و کامل نمودن اعمال صالحی که الله آن‌ها را سبب داخل شدن بهشت قرار داده است، سپس با عملش به‌سوی خانه‌ای که در پیش دارد خارج می‌شود.

3- خانه‌ی برزخ در قبر: نخستین منزل از منزل‌های آخرت است، انسان در آن باقی می‌ماند تا اینکه مرگ تمام مخلوقات به پایان رسد و قیامت شروع شود، و اقامت کردن در آن بیش‌تر از اقامت در دنیا است، و آرامش یا سختی آن بیش‌تر و کامل‌تر از خانه دنیا است که به عملش بستگی دارد، قبر یا باغی از باغ‌های بهشت و یا گودالی از گودال‌های جهنم است، جزاء دادن در آن شروع می‌شود سپس از آنجا به خانه‌ی همیشگی که بهشت یا جهنم است انتقال می‌یابد.

4- خانه‌ی آخرت: اقامت در آن برای همیشه وجود دارد و مؤمنان از تمام نعمت‌های آن بهره مند می‌شوند و به همه‌ی خواسته‌ها و خواهش‌های خویش بطور کامل دست می‌یابند، کسی‌که در دنیا آنچه را که الله دوست دارد از ایمان و اخلاق و اعمال را کامل نماید، در روز قیامت نیز الله خواسته‌های او را کامل می‌کند، از چیزهایی که هیچ چشمی آن‌ها را ندیده، و هیچ گوشی در مورد آن‌ها نشنیده و در قلب و ذهن هیچ شخصی نیز خطور نکرده است.

اما اگر ایمان و عمل صالحی با خویش نیاورده است پس جزایش جهنم است و برای همیشه در آنجا باقی خواهد ماند.

کمال نعمت قلب

الله انسان را به بهترین روش آفریده و او را بر سایر موجودات برتری داده، و برای هر عضو از اعضای انسان، کمالی قرار داده که اگر حاصل نشود، پس آن در پریشانی و اضطراب و درد بسر می‌برد، کمال چشم را در بینایی، و کمال گوش را در شنوایی و کمال زبان را در سخن گفتن قرار داده است، اگر کمال این اعضای قوی از آن‌ها سلب شود، درد و نقصان و کمبودی بوجود می‌آید.

و هم‌چنین الله کمال قلب و نعمت و شادی و لذت و آرامش آن را در شناخت و محبت و الفت پروردگارش، و علاقه داشتن به‌سوی او، و عمل کردن به آنچه که سبب رضایت باری تعالی می‌شود قرار داده است.

پس هنگامی‌که آن‌ها در قلبی وجود نداشتند، عذاب و اضطراب در آن قلب بیش‌تر از چشمی می‌شود که نور ندارد و گوشی که فاقد شنوایی است و قلب سالم حق را می‌بیند همانطوری که چشم، خورشید را مشاهده می‌کند.

فقه دنیا و آخرت

الله برای چیزی زینت و هدفی قرار داده است، پس گیاهان دارای زینت هستند که شامل شاخه‌ها و برگ‌ها و گل‌ها می‌باشند، ولی مقصد آن، دانه‌ها و ثمر آن هستند، و لباس نیز برای زینت و زیبایی است ولی هدف از آن، پوشیدن عورت است، هم‌چنین دنیا و آنچه که در آن وجود دارند دارای زینت هستند، ولی هدف از آن، ایمان و انجام اعمال صالح است.

دنیا زینت است ولی مقصد و هدف آخرت است، و هرچیزی که مقصد را فراموش کند به زینت تعلق دارد.

و پیامبران و پیروان‌شان به مقاصد مشغول می‌شدند، ولی اهل دنیا به زیبایی‌ها و بازی و سرگرمی مشغول می‌شوند، و الله به ما امر فرمود که از دنیا به اندازه‌ی نیاز استفاده کنیم و به اندازه‌ی توان خویش برای آخرت عمل نمائیم.

و هنگامی‌که در دنیا اشیاء و زیبایی‌ها با مقصد که عبادت الله یکتا و اطاعت کردن از آن و رسولش است تعارض داشته باشند، عبادت و اطاعت کردن الله و پیروی نمودن از رسولش و جهاد کردن در راه او و نشر دینش را که مورد محبت اوست را بر هرچیزی تقدیم می‌نمائیم.

الله بلند مرتبه می‌فرماید:

﴿إِنَّا جَعَلۡنَا مَا عَلَى ٱلۡأَرۡضِ زِينَةٗ لَّهَا لِنَبۡلُوَهُمۡ أَيُّهُمۡ أَحۡسَنُ عَمَلٗا٧ [الکهف: 7].

(در حقیقت ما آنچه را که بر زمین است زیورى براى آن قرار دادیم تا آنان را بیازماییم که کدام یک از ایشان نیکوکارترند).

و الله بلند مرتبه می‌فرماید:

﴿ٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّمَا ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا لَعِبٞ وَلَهۡوٞ وَزِينَةٞ وَتَفَاخُرُۢ بَيۡنَكُمۡ وَتَكَاثُرٞ فِي ٱلۡأَمۡوَٰلِ وَٱلۡأَوۡلَٰدِۖ كَمَثَلِ غَيۡثٍ أَعۡجَبَ ٱلۡكُفَّارَ نَبَاتُهُۥ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَىٰهُ مُصۡفَرّٗا ثُمَّ يَكُونُ حُطَٰمٗاۖ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ عَذَابٞ شَدِيدٞ وَمَغۡفِرَةٞ مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٞۚ وَمَا ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَآ إِلَّا مَتَٰعُ ٱلۡغُرُورِ٢٠ [الحدید: 20].

(بدانید که زندگى دنیا در حقیقت بازى و سرگرمى و آرایش و فخرفروشى شما به یکدیگر و فزون‏جویى در اموال و فرزندان است [مث ل آنها] چون مث ل بارانى است که کشاورزان را رستنى آن [باران] به شگفتى اندازد سپس [آن کشت] خشک شود و آن را زرد بینى آنگاه خاشاک شود و در آخرت [دنیا پرستان را] عذابى سخت است و [مؤمنان را] از جانب الله آمرزش و خشنودى است و زندگانى دنیا جز کالاى فریبنده نیست).

﴿سَابِقُوٓاْ إِلَىٰ مَغۡفِرَةٖ مِّن رَّبِّكُمۡ وَجَنَّةٍ عَرۡضُهَا كَعَرۡضِ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ أُعِدَّتۡ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦۚ ذَٰلِكَ فَضۡلُ ٱللَّهِ يُؤۡتِيهِ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ ذُو ٱلۡفَضۡلِ ٱلۡعَظِيمِ٢١ [الحدید: 21].

([براى رسیدن] به آمرزشى از پروردگارتان و بهشتى که پهنایش چون پهناى آسمان و زمین است [و] براى کسانى آماده شده که به الله و پیامبرانش ایمان آورده‏‌اند بر یکدیگر سبقت جویید این فضل اللهست که به هرکس بخواهد آن را مىدهد و الله را فزون‏بخشى بزرگ است).

و الله بلند مرتبه می‌فرماید:

﴿قُلۡ إِن كَانَ ءَابَآؤُكُمۡ وَأَبۡنَآؤُكُمۡ وَإِخۡوَٰنُكُمۡ وَأَزۡوَٰجُكُمۡ وَعَشِيرَتُكُمۡ وَأَمۡوَٰلٌ ٱقۡتَرَفۡتُمُوهَا وَتِجَٰرَةٞ تَخۡشَوۡنَ كَسَادَهَا وَمَسَٰكِنُ تَرۡضَوۡنَهَآ أَحَبَّ إِلَيۡكُم مِّنَ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَجِهَادٖ فِي سَبِيلِهِۦ فَتَرَبَّصُواْ حَتَّىٰ يَأۡتِيَ ٱللَّهُ بِأَمۡرِهِۦۗ وَٱللَّهُ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡفَٰسِقِينَ٢٤ [التوبة: 24].

(بگو اگر پدران و پسران و برادران و زنان و خاندان شما و اموالى که گرد آورده‏‌اید و تجارتى که از کسادش بیمناکید و سراهایى را که خوش مى دارید نزد شما از الله و پیامبرش و جهاد در راه وى دوست‌داشتنى‏‌تر است پس منتظر باشید تا الله فرمانش را [به اجرا در]آورد و الله گروه فاسقان را راهنمایى نمىکند).

ارزش دنیا به نسبت آخرت

الله و رسولش ارزش و مقام دنیا را به نسبت آخرت، بصورت شفاف و کامل چنین بیان نمودند:

1- ارزش ذاتی دنیا: الله پاک و منزه چنین می‌فرماید:

﴿وَمَا هَٰذِهِ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَآ إِلَّا لَهۡوٞ وَلَعِبٞۚ وَإِنَّ ٱلدَّارَ ٱلۡأٓخِرَةَ لَهِيَ ٱلۡحَيَوَانُۚ لَوۡ كَانُواْ يَعۡلَمُونَ٦٤ [العنکبوت: 64].

(این زندگى دنیا جز سرگرمى و بازیچه نیست و زندگى حقیقى همانا [در] سراى آخرت است اى کاش مىدانستند).

2- ارزش دنیا از جهت زمان: الله پاک و منزه چنین آن را بیان می‌فرماید:

﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَا لَكُمۡ إِذَا قِيلَ لَكُمُ ٱنفِرُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ ٱثَّاقَلۡتُمۡ إِلَى ٱلۡأَرۡضِۚ أَرَضِيتُم بِٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا مِنَ ٱلۡأٓخِرَةِۚ فَمَا مَتَٰعُ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا فِي ٱلۡأٓخِرَةِ إِلَّا قَلِيلٌ٣٨ [التوبة: 38].

(اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید شما را چه شده است که چون به شما گفته مىشود در راه الله بسیج‏شوید کندى به خرج مىدهید آیا به جاى آخرت به زندگى دنیا دل خوش کرده‏‌اید متاع زندگى دنیا در برابر آخرت جز اندکى نیست).

3- ارزش و مقام دنیا از جهت وزن: رسول  صل الله علیه و آله و سلم  چنین آن را بیان می‌فرماید: «اگر دنیا نزد الله به اندازه‌ی بال پشه‌ای ارزش داشت، به هیچ کافری از آن آب نوشیدنی نمی‌داد»[1].

4- ارزش دنیا از جهت پیمودن: رسول  صل الله علیه و آله و سلم  چنین بیان می‌فرماید: «سوگند به الله! ارزش دنیا در مقابل آخرت این قدر است که یکی از شما این انگشت خویش را (و به سبابه اشاره کرد) در دریا فرو برد پس بنگرد چطور برمی گردد»[2].

5- ارزش دنیا از جهت مساحت: رسول  صل الله علیه و آله و سلم  آن را چنین بیان می‌فرماید: «در بهشت، جای شلاق بهتر از دنیا و آنچه که در آن قرار دارد، است»[3].

6- ارزش دنیا از جهت درهم: رسول  صل الله علیه و آله و سلم  از کنار بزغاله‌ی مرداری که گوشهای کوچکی داشت عبور کرد، گوش بزغاله را گرفت و برداشت و فرمود:«چه کسی از شما دوست دارد که این را به یک درهم بخرد؟» صحابه عرض کردند: ما دوست نداریم که حتی آن را مجانی برداریم، چکارش می‌کنیم؟ رسول الله  صل الله علیه و آله و سلم  فرمود:«آیا تمایل دارید که از شما باشد؟» صحابه گفتند: سوگند به الله، اگر زنده می‌بود، معیوب بود، زیرا گوشهایش بسیار کوچک است. الان که مرده چگونه به آن تمایل داریم؟ پیامبر  صل الله علیه و آله و سلم  فرمود: «سوگند به الله، ارزش دنیا نزد الله متعال کم‌تر از ارزش این نزد شماست»[4].

اصل خوشبختی و بدبختی

الله  جل جلاله سعادت و بدبختی انسان را بر اساس ایمان و اعمال صالح یا کفر و اعمال بدی قرار داده است که انسان مرتکب آن می‌شود.

پس کسی‌که ایمان بیاورد و اعمال صالحی را که الله و رسولش امر فرمود را انجام دهد، در دنیا خوشبخت می‌شود و سپس هنگام مرگ فرشتگان آنچه که باعث شادی او می‌شود به وی بشارت می‌دهند و این سبب افزایش خوشبختی او می‌گردد، سپس هنگامی‌که داخل قبر می‌شود سعادت او افزایش می‌یابد، سپس هنگام حشر و بعد از آن نیز سعادتش افزایش می‌یابد و اوج سعادت زمانی است که وارد بهشت می‌شود.

و هنگامی‌که انسان کفر ورزد و اعمال زشت مرتکب شود نیز این‌چنین است، بدبخت محسوب می‌شود و احوالش نیز در این دنیا بد می‌شوند، و هنگام مرگ و در قبر و هنگام حشر بدبختی او افزایش می‌یابد و اوج بدبختی زمانی است که وارد آتش و جهنم می‌شود.

کسی‌که در دنیا اعمال متنوعی که مورد رضایت الله است را انجام دهد بر حسب اعمال زیادی که مرتکب شده است، در بهشت نیز از نعمت‌های گوناگونی بهره مند خواهد شد.

و کسی‌که در این دنیا انواع عمل‌های زشت را مرتکب شود بر حسب اعمال زیادی که انجام داده است، اقسام عذاب‌ها و دردها در جهنم به او می‌رسند.

1- الله بلند مرتبه می‌فرماید:

﴿مَنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا مِّن ذَكَرٍ أَوۡ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَلَنُحۡيِيَنَّهُۥ حَيَوٰةٗ طَيِّبَةٗۖ وَلَنَجۡزِيَنَّهُمۡ أَجۡرَهُم بِأَحۡسَنِ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ٩٧ [النحل: 97].

(هرکس از مرد یا زن کار شایسته کند و مؤمن باشد قطعا او را با زندگى پاکیزهاى حیات [حقیقى] بخشیم و مسلما به آنان بهتر از آنچه انجام مىدادند پاداش خواهیم داد).

2- و الله بلند مرتبه می‌فرماید:

﴿وَمَنۡ أَعۡرَضَ عَن ذِكۡرِي فَإِنَّ لَهُۥ مَعِيشَةٗ ضَنكٗا وَنَحۡشُرُهُۥ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ أَعۡمَىٰ١٢٤ [طه: 124].

(و هرکس از یاد من دل بگرداند در حقیقت زندگى تنگ [و سختى] خواهد داشت و روز رستاخیز او را نابینا محشور مىکنیم).

﴿وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي مَنۡ أَسۡرَفَ وَلَمۡ يُؤۡمِنۢ بِ‍َٔايَٰتِ رَبِّهِۦۚ وَلَعَذَابُ ٱلۡأٓخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبۡقَىٰٓ١٢٧ [طه: 127].

(و این گونه هرکه را به افراط گراییده و به نشانههاى پروردگارش نگرویده است سزا مىدهیم و قطعا شکنجه آخرت سخت‏‌تر و پایدارتر است).

کسی‌که آنچه را به او نفع می‌رساند ترک نماید به وسیله‌ی چیزی که به او می‌رساند مورد امتحان و آزمایش قرار می‌گیرد:

سنت الله چنین است که هر شخصی آنچه که امکان نفع برایش دارد را ترک نماید با چیزی که برایش ضرر دارد مورد امتحان و آزمایش قرار می‌گیرد و از اولی محروم می‌گردد.

هنگامی‌که مشرکان از عبادت الله بخشنده دوری نمودند و به عبادت بت‌ها روی آوردند و زمانی که از روی تکبر از پیامبران تبعیت و پیروی نکردند، به فرمانبرداری از هر آنچه که باعث تباهی عقل و دین است، پرداختند و هنگامی‌که کتب آسمانی‌که برای هدایت بشریت نازل شده‌اند را ترک کردند، به پیروی و تبعیت کردن از پست‌ترین کتاب‌ها روی آوردند که برای عقل بسیار ضرر دارد، و هنگامی‌که انفاق مال هایشان را در راه الله بخشنده ترک کردند، مال هایشان را به خاطر  تبعیت از هواهای نفسانی و شیطانی خرج کردند.

و کسی‌که از الله و رسولش اطاعت کند و خواهش‌ها و شهوت‌های نفسانی را ترک نماید، الله در مقابل محبت و عبادت و انس و بازگشتی که او داشته است، بیش‌تر از همه‌ی لذت‌های دنیا به او خواهد داد.



[1]- صحیح، ترمذی شماره (2320).

[2]- مسلم (2858).

[3]- بخاری (3250).

[4]- مسلم شماره (2957).

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر

مقدمه‌ی مؤلف

  مقدمه‌ی مؤلف الحمد لله رب العالـمين، والصلاة والسلام على نبينا محمد وعلى آله وأصحابه أجمعين‏. أما بعد: از جمله درس‌هایی که در مسجد...