(45) اهمیت امن و وسائل تحقق آن از دیدگاه قرآن و سنت
یکی از ضروریات بسیار عمده و حیاتی‌که هر فرد برای شخص خود، فامیل و خویشاوندان خود، جامعه و محیط خود، و بالآخره برای دنیا و آخرت خود می‌خواهد همانا امن و سلامتی است، و این امن طوری‌که همه می‌دانند نه تنها یک ضرورت فردی و شخصی محسوب می‌شود بلکه یک ضرورت مبرم اجتماعی نیز به شمار می‌رود، طوری‌که هیچ پروگرام اجتماعی نه در سطح ملی و نه در سطح بین المللی بدون موجودیت فضای امن و سازگار موفق و پیروز شده نمی‌تواند، و از همینجا است که در کشور‌های مختلف جهان بخاطر تحقق و حصول آن به پیمانۀ ملی و بین المللی، و با مصارف بسیار هنگفت و گزاف سالانه کانفرانس‌ها و سمینار‌های متعددی دایر می‌گردد، اما با تأسف همۀ کنفرانس‌ها کدام دست‌آورد و نتیجۀ مشخصی نداشته است، لذا ضرورت ایجاب می‌نماید تا مفهوم امن را با اسباب و وسایل آن در پرتوى قرآن و سنت مورد ارزیابی قرار دهیم.
امن عبارت است از: آرامش و سکون خاطر، عدم موجودیت هیچگونه بیم و ترس، تشویش و پریشانی، محفوظ و مصون بودن مال و جان، شرف و ناموس، عقل و خرد، و بالآخره مصونیت تمام داشته‌های مادی و معنوی انسان در دنیا، و نایل‌شدن بر بهشت برین در آخرت.
و امن نظر به تفسیر فوق یک نعمت بسیار بزرگ و عظیم الهی است طوری‌که خداوند متعال در قرآن کریم کفار و مشرکین قریش را که در شهر بسیار با امن و امان مکه زندگی می‌کردند مخاطب قرار داده، فرموده است: ﴿أَوَ لَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّا جَعَلۡنَا حَرَمًا ءَامِنٗا وَيُتَخَطَّفُ ٱلنَّاسُ مِنۡ حَوۡلِهِمۡۚ أَفَبِٱلۡبَٰطِلِ يُؤۡمِنُونَ وَبِنِعۡمَةِ ٱللَّهِ يَكۡفُرُونَ٦٧﴾ [العنکبوت: 67]. «مگر قریش نمی‌بینند که ما سرزمین ایشان مکه را حرم پر امن و امان ساخته‌ایم در حالی‌که دور و بر آنان مردم ربوده می‌شوند، آیا به بت‌های باطل ایمان دارند و نعمت خدا داد امنیت مکه و رسالت محمد صل الله علیه و آله و سلم را نادیده گرفته ناسپاسی می‌کنند؟».
1- برای دانستن اهمیت امن و سلامتی همین بس است که ابراهیم علیه السلام برای باشندگان مکه قبل از همه چیز حتی بعثت رسول و پیامبر که یکی از ضرورت‌های مبرم آن وقت بود، و قبل از فراهم‌شدن وسایل رزق و روزی و اسباب کسب و معیشت، از بارگاه خداوند دعا می‌کند که سرزمین مکه را یک سرزمین و خطۀ پر امن و امان گرداند طوری‌که خداوند دعاهای ابراهیم علیه السلام را در سورت‌های بقره و ابراهیم حکایت نموده می‌فرماید: ﴿وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِۧمُ رَبِّ ٱجۡعَلۡ هَٰذَا بَلَدًا ءَامِنٗا﴾.
«(و به یاد آورید) آنگاه که ابراهیم گفت: خدای من! این (سرزمین) را شهر پر امن و امانی گردان. و خداوند با نازل فرمودن این آیت: و من دخله کان آمنا» دعای خلیل خود ابراهیم را اجابت فرمود، و این امنیت نه تنها انسان‌ها بلکه تمام حیوانات و پرندگان بلکه علف و گیان آنجا را نیز شامل گردید».
از این دعای ابراهیم علیه السلام طوری‌که اهمیت امن واضح و روشن می‌گردد همچنان این حقیقت واضح می‌گردد که امن یک نعمت الهی است، و انسان این نعمت را باید فقط از خداوند بخواهد.
2- همچنان اهمیت امن را از این حدیث پیامبر صل الله علیه و آله و سلم میتوان درک کرد که فرمودند: «مَنْ أَصْبَحَ مِنْكُمْ آمِنًا فِي سِرْبِهِ مُعَافًى فِي جَسَدِهِ عِنْدَهُ قُوتُ يَوْمِهِ فَكَأَنَّمَا حِيزَتْ لَهُ الدُّنْيَا»[1]. «کسیکه با احساس امن و آرامش کامل شب را روز کند، و از نعمت صحت و تندرستی هم برخوردار باشد، و نان و خوراک یک شبانه روزش را هم داشته باشد پس گویا اینکه تمام دنیا را برایش جمع کرده شده است».
3- نکتۀ مهم دیگری‌که بر اهمیت امن و سلامتی دلالت می‌کند این است که تمام تکالیف شرعی از قبیل نماز، حج و سایر عبادات، و نیز تمام کار و فعالیت اقتصادی و باز سازی، رشد و انکشاف تجارت، عمارت و آبادی زمین که یکی از وظایف عمدۀ انسان است بدون موجودیت امن صورت نمی‌گیرد، و از همینجا است که خداوند مشرکین قریش را مخاطب قرار داده می‌فرماید: ﴿فَلۡيَعۡبُدُواْ رَبَّ هَٰذَا ٱلۡبَيۡتِ٣﴾ [قریش: 3].
اکنون بعد از روشن‌شدن اهمیت امن وسایل تحقق آن را از دیدگاه قرآن و حدیث نبوی مورد بررسی قرار می‌دهیم.
1- بزرگ‌ترین وسیلۀ تحقق امن همانا ایمان است که خود مأخوذ و گرفته شده از کلمۀ امن است، خداوند می‌فرماید: ﴿فَمَنۡ ءَامَنَ وَأَصۡلَحَ فَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ﴾ [الأنعام: 48]. «کسانیکه (به دعوت پیامبر آن) ایمان آورند و کار شایسته کنند نه ترسی دارند و نه غمگین می‌شوند».
و نیز می‌فرماید: ﴿ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَمۡ يَلۡبِسُوٓاْ إِيمَٰنَهُم بِظُلۡمٍ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمُ ٱلۡأَمۡنُ وَهُم مُّهۡتَدُونَ٨٢﴾ [الأنعام: 82]. «کسانیکه ایمان آورده باشند و ایمان خود را با شرک نیامیخته باشند امن و امان ایشان را سزا است، و آنان را یافتگان (راه حق و حقیقت) هستند».
پس از این دو آیت قرآنی بخوبی واضح می‌گردد که ایمان و امن هردو با یکدیگر ارتباط و پیوست بسیار محکم داشته بلکه ملازم یکدیگر‌اند طوری‌که سلامتی و اسلام ملازم یکدیگر‌اند.
دلیل دیگر بر این حقیقت که اولین سبب تحقق امن و سلامتی همانا ایمان و اسلام است این حدیث شریف است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم مسلمان و مومن واقعی را معرفی نموده فرمودند: «المُسْلِمُ مَنْ سَلِمَ المُسْلِمُونَ مِنْ لِسَانِهِ وَيَدِهِ، وَالمُؤْمِنُ مَنْ أَمِنَهُ النَّاسُ عَلَى دِمَائِهِمْ وَأَمْوَالِهِمْ»[2]. «مسلمان کامل و واقعی کسی است که سایر مسلمانان از تکلیف و اذیت زبان و دست آن سلامت مانند، و مؤمن کامل و واقعی کسی است مردم در ارتباط جان و مال خویش بر وی اطمینان و باور داشته باشند».
این تلازم موجود در مابین امن و ایمان را نیز از این دعای پیامبر گرامی اسلام میتوان درک کرد که همزمان با حلول هر ماه نو قمری می‌فرمودند: «اللَّهُمَّ أَهْلِلْهُ عَلَيْنَا بِاليُمْنِ وَالإِيمَانِ وَالسَّلَامَةِ وَالإِسْلَامِ، رَبِّي وَرَبُّكَ اللَّهُ»[3].
2- وسیلۀ دوم تحقق امن و سلامتی همانا انجام‌دادن طاعات و عبادات خداوند، و بجا‌آوردن اوامر، و پرهیز نمودن از منهیات است، طوری‌که خداوند متعال برای کسانیکه ایمان داشته و اعمال نیک و شایسته را انجام دهند در پهلوی دیگر وعده‌ها وعدۀ امن داده می‌فرماید:
﴿وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمۡ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَيَسۡتَخۡلِفَنَّهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ كَمَا ٱسۡتَخۡلَفَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمۡ دِينَهُمُ ٱلَّذِي ٱرۡتَضَىٰ لَهُمۡ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّنۢ بَعۡدِ خَوۡفِهِمۡ أَمۡنٗاۚ يَعۡبُدُونَنِي لَا يُشۡرِكُونَ بِي شَيۡٔٗا﴾ [النور: 55].
«خدا به کسانى از شما که ایمان آورده و کار‌هاى شایسته کردهاند وعده داده است که حتما آنان را در این سرزمین جانشین [خود] قرار دهد همان گونه که کسانى را که پیش از آنان بودند جانشین [خود] قرار داد و آن دینى را که برایشان پسندیده است به سود‌شان مستقر کند و بیم‌شان را به ایمنى مبدل گرداند [تا] مرا عبادت کنند و چیزى را با من شریک نگردانند و هر کس پس از آن به کفر گراید آنانند که نافرمانند».
در این آیۀ کریمه طوری‌که ملاحظه می‌گردد خداوند برای کسانیکه ایمان داشته و اعمال نیک را انجام دهند سه چیز را وعده فرموده که وعدۀ سوم آن همانا تحقق امن و سلامتی، و از بین رفتن هر نوع خوف و هراس است.
3- وسیله سوم تحقق امن و سلامتی دعا و التجا است طوری‌که از دعای ابراهیم علیه السلام در این ارتباط قبلا تذکر بعمل آمد. و نیز می‌بینیم که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم همزمان با مشاهده نمودن ماه نو این دعا را می‌خوانند: «اللَّهُمَّ أَهْلِلْهُ عَلَيْنَا بِاليُمْنِ وَالإِيمَانِ وَالسَّلَامَةِ وَالإِسْلَامِ، رَبِّي وَرَبُّكَ اللَّهُ».
و نیز از جمله دعاهای پیامبر صل الله علیه و آله و سلم این دعا بود: «اللهُمَّ اسْتُرْ عَوْرَاتِنَا، وَآمِنْ رَوْعَاتِنَا». «خدایا! عیب‌های ما را مستور و از خطرات مصئون دار».
4- سبب چهارم امن و سلامتی حفظ وحدت و همبستگی مسلمانان، و اطاعت و پیروی نمودن از اولیای امور است، زیرا امن بدون موجودیت دولت امکان پزیر نیست، و دولت بدون سمع و اطاعت تحقق نمی‌یابد چون زمانیکه سمع و اطاعت موجود نباشد و حق ولی امر پایمال شود بی‌نظمی و نا امنی حکم فرما می‌گردد.
5- سبب پنجم متحقق‌شدن امن و سلامتی تعمیم مفاهیم اخوت اسلامی است که از لوازم عمدۀ آن دوری گزیدن از هر نوع اذیت و آزار مردم مسلمان است. چنانچه پیامبر صل الله علیه و آله و سلم مسلمانان را در این مورد توصیه نموده فرمودند: «لَا تَحَاسَدُوا، وَلَا تَنَاجَشُوا، وَلَا تَبَاغَضُوا، وَلَا تَدَابَرُوا، وَلَا يَبِعْ بَعْضُكُمْ عَلَى بَيْعِ بَعْضٍ، وَكُونُوا عِبَادَ اللهِ إِخْوَانًا الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لَا يَظْلِمُهُ وَلَا يَخْذُلُهُ، وَلَا يَحْقِرُهُ التَّقْوَى هَاهُنَا» وَيُشِيرُ إِلَى صَدْرِهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ «بِحَسْبِ امْرِئٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ، كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ، دَمُهُ، وَمَالُهُ، وَعِرْضُهُ»[4]. «با یکدیگر نه حسد کنید، و نه بغض و دشمنی کنید، و نه قطع علاقه نمائید، و بعضی از شما بالای بیع و معاملۀ دیگر معامله نکند، و همۀ شما با یکدیگر برادر باشید، چرا مسلمان برادر مسلمان است، لذا نه ظلم را بر برادرش روا می‌دارد، و نه برادرش را در وقت مشکلات تنها می‌گذارد، و نه او را تحقیر می‌کند، و پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بطرف سینۀ‌شان اشاره نموده فرمودند: تقوی در اینجا است، برای یک مسلمان همین بدی بس است که بطرف برادر مسلمانش به نظر تحقیر نگرد، تمام مسلمان بر مسلمان دیگر حرام است، یعنی خون و مال و ناموس یک مسلمان بر مسلمان دیگر حرام است».
6- سبب ششم تحقق امن و سلامتی در جامعه بجا نمودن شکر نعمت‌های الهی است، و امن طوری‌که در هنگام برشمردن اهمیت آن صحبت شد یکی از نعمت‌های مهم و بسیار ارزنده بشمار می‌رود، و شکر نعمت سبب افزایش آن و برعکس ناشکری و ناسپاسی نعمت سبب از بین‌رفتن آن می‌گردد، طوری‌که خداوند متعال در مورد انجام و عاقبت کفران و ناشکری اهل مکه می‌فرماید:
﴿وَضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا قَرۡيَةٗ كَانَتۡ ءَامِنَةٗ مُّطۡمَئِنَّةٗ يَأۡتِيهَا رِزۡقُهَا رَغَدٗا مِّن كُلِّ مَكَانٖ فَكَفَرَتۡ بِأَنۡعُمِ ٱللَّهِ فَأَذَٰقَهَا ٱللَّهُ لِبَاسَ ٱلۡجُوعِ وَٱلۡخَوۡفِ بِمَا كَانُواْ يَصۡنَعُونَ١١٢﴾ [النحل: 112].
«خداوند (بر آنان که کفران نعمت می‌کنند داستان) مردمان شهری را بازگو می‌کند که در امن و امان بسر می‌بردند و از هر طرف روزی‌شان به گونۀ فراوان به سوی شان سرازیر می‌شد. اما آنان کفران نعمت خدا کردند و خداوند بخاطر کاری‌که انجام دادند بلای فراگیر گرسنگی و هراس را بدیشان چشانید».
7- عامل هفتم تحقق امن و سلامتی تطبیق حدود شرعی است که در نتیجۀ تطبیق آن افراد جنایت پیشه و دشمنان جان و مال انسان جرأت قتل و کشتن و یا دزدی و ربودن مال دیگران را نمی‌کند، و طوری‌که همه می‌دانند تطبیق نمودن حدود یکی از وظایف عمدۀ حکومت اسلامی است.
این بود نکات چندی‌که در ارتباط اهمیت امن و وسایل تحقق آن خدمت خوانندگان تقدیم گردید، و در خاتمه از بارگاه خداوند متعال دعا می‌کنم که مسلمانان را از آسیب هر نوع فتنه حفظ نموده جامعۀ آنها را از نعمت امن و امان برخوردار سازد.
***
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر