1- حقوق همسر
الف) مهربانی و عطوفت
ب) نفقه
ج) همبستری
2- حقوق شوهر
الف) اطاعت کردن از او
ب) حفظ مال
ج) خدمتگزاری زن برای مرد
د) اجازه ندادن ورود کسی به منزل به فردی
ه) زن نباید بدون اجازه شوهر خود روزه مستحبی بگیرد
و) بخشیدن مال زن به شوهر فقیرش
ز) در اختیار قرار دادن جای مناسبی به زن بعد از ازدواج
ح) زن را از کار منع کردن
ط) تذکر دادن و تنبیه زن هنگام سرکشی و نافرمانی
ی) آراستگی زن برای شوهر
«احکام مربوط به حنا، کوتاه کردن موی سر، پوشیدن کلاه گیس، سرمه کشیدن، آرایش دادن موی سر و لاک زدن ناخن‌ها»
هریک از زوجین دارای حقوقی است و نیز بر هرکدام از آنها «اعمالی» واجب است و روابط زن و شوهر، بر اساس عدالت و دوست داشتن متقابل برپاست و خداوند عزوجل ارتباط بین زوجین را وسیله‌ی مودّت و رحمت و أنس و شفقت محکم کرده است. خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید:
﴿هُنَّ لِبَاسٞ لَّكُمۡ وَأَنتُمۡ لِبَاسٞ لَّهُنَّ﴾ [البقرة: 187].
«آنان لباس شمایند و شما لباس آنانید».
لذا اسلام بر اساس سرشت و فطرت هریک از زوجین برای آنان حقوقی را قرار داده و واجباتی را مشخص کرده است.
حقوق همسر بسیار زیاد است که در ذیل به برخی از آنان می‌پردازیم:
در زمینه‌‌ی مهربانی به زن، خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید:
﴿وَعَاشِرُوهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِ﴾ [النساء: 19].
«و با زنان خود به طور شایسته (در گفتار و در کردار) رفتار کنید».
همچنین پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید:
«اللهُمَّ إِنِّي أُحَرِّجُ حَقَّ الضَّعِيفَيْنِ: الْيَتِيمِ وَالْمَرْأَةِ».[1]
«بار الها! همانا من سخت می‌گیرم (بر مردم) حق دو ضعیف را، حقّ یتیم و زن».
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم زنان را به شیشه و بلور تشبیه فرموده است و می‌فرماید: «با زنان (زنانی که همانند) بلور هستند مهربان باش» پیامبر در خطبه‌ی حجة الوداع فرمود: «وَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْرًا، فَإِنَّهُنَّ عَوَانٌ عِنْدَكُمْ».[2]
از آنجا که نمی‌توان انسانی را یافت که دارای تمامی صفات کمال باشد؛ لذا شایسته است که مرد برخی از اشتباهات و لغزش‌های زن را قبول نماید.
یک اعرابی با زنش چانه می‌زد، زن بر سرش داد کشید و این عمل زن بر او سخت و گران آمد و گفت: قسم به خدا، نزد امیرالمؤمنین از تو شکایت می‌کنم و هنگامی که به در منزل حضرت امیرالمؤمنین رسید و منتظر خروج ایشان گردید، شنید که زنش با صدای بلند می‌گفت: ای عمر! از خدا بترس در حالی که حضرت عمر ساکت بود و سخنی نمی‌گفت، مرد در حالی که قصد بازگشت داشت با خودش گفت: زمانی که حال امیرالمؤمنین این گونه است، حال من چگونه باید باشد؟
و در این اندیشه بود که حضرت عمر رضی الله عنه خارج شد و به مرد گفت: ای مرد عرب! حاجتت چه بود؟ مرد عرب گفت: به سوی تو آمده‌ام تا از اخلاق زنم شکایت کنم از اینکه او بر من صدایش را بلند می‌کند و من در نزد شما چیزی را یافتم که «من را به تفکر واداشت» و پارسا نمود؛ زیرا اختیارات تو بیشتر از اختیارات من است؛ پس بدین خاطر مراجعت نمودم و با خودم چنین گفتم: زمانی که رفتار امیرالمؤمنین با زنش این گونه است، پس حال من چگونه باشد؟
حضرت عمر رضی الله عنه خندید و گفت: ای برادر مسلمان! من آن را تحمل کردم به خاطر حقوقی که همسرم بر من دارد: همانا او غذایم را می‌پزد، نانم را آماده می‌کند؛ فرزندانم را شیر می‌دهد؛ لباس‌هایم را می‌پوشد و علاوه براین به اندازه‌ی صبری که به خاطر اعمال وی می‌نمایم، ثواب عایدم می‌گردد. [3]
مقصود از نفقه، آماده کردن هر آن چیزی است که همسر بدان نیاز دارد مانند: طعام، مسکن، خدمتکار؛ هرچند زن خود صاحب مال باشد.
خداوند تبارک تعالی می‌فرماید:
﴿وَعَلَى ٱلۡمَوۡلُودِ لَهُۥ رِزۡقُهُنَّ وَكِسۡوَتُهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ لَا تُكَلَّفُ نَفۡسٌ إِلَّا وُسۡعَهَاۚ﴾ [البقرة: 233].
«و بر آن کس که فرزند برای او متولد شده (پدر)، لازم است خوراک و پوشاک آنان (= مادران) را بطور شایسته (در مدت شیر دادن بپردازد). هیچ کس جز به اندازه توانایی اش مکلف نمی‌شود».
همچنین خداوند عزوجل می‌فرماید:
﴿أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُم مِّن وُجْدِكُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ ۚ وَإِن كُنَّ أُولَاتِ حَمْلٍ فَأَنفِقُوا عَلَيْهِنَّ حَتَّىٰ يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ﴾ [الطلاق: 6].
«آنان (زنان مطلقه) را در حد توانتان هر جای که خودتان سکونت دارید، سکونت دهید، و به آنها زیان نرسانید تا (عرصه را) بر آنان تنگ کنید، (و پیش از پایان عده مجبور به ترک منزل شوند) و اگر باردار باشند، نفقة آنها را بدهید تا آن که حمل خود را بگذارند».
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «وَلَهُنَّ عَلَيْكُمْ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ».[4]
ترجمه: «مردان باید رزق و لباس زنان را به طور شایسته بپردازند».
از حضرت معاویه قشیری رضی الله عنه چنین روایت شده است که به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم گفتم: حق زن ما بر ما چیست؟ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «تُطْعِمُهَا إِذَا طَعِمْتَ، وَتَكْسُوهَا إِذَا اكْتَسَيْتَ، وَلَا تَضْرِبِ الْوَجْهَ، وَلَا تُقَبِّحْ، وَلَا تَهْجُرْ إِلَّا فِي الْبَيْتِ».[5]
ترجمه: «او را طعام دهی، زمانی که طعام خوردی و او را بپوشانی زمانی که خود را پوشاندی و بر صورت او نزن و او را دشنام نده و او را مگر در خانه تنها نگذار».
ابن حزم در کتاب المحلّی می‌گوید: زمانی که مردی با زنی ازدواج می‌نماید و عقد نکاح را می‌بندد، باید به اندازه توانش نفقه‌ی زنش را بپردازد هرچند که در گهواره باشد؛ نافرمان باشد یا مطیع، فقیر باشد و یا ثروتمند؛ دختر باشد یا بیوه؛ آزاد باشد یا کنیز؛ به منزل آورده باشد یا هنوز در منزل پدرش باشد.
از حضرت وهب بن جابر روایت شده است که گفت: غلام «خدمتکار» عبدالله بن عمر به او گفت که قصد دارم این ماه را در بیت المقدس اقامت گزینم. حضرت به او گفت: آیا تو نفقه‌ی این ماه را که بر تو واجب است، برای آنها مهیا کرده‌ای؟ غلام گفت: نه. عبدالله فرمود: برو و نفقه‌ی ماه را برایش مهیا کن؛ چرا که من از رسول اکرم شنیدم که می‌فرمود: «كَفَى بِالْمَرْءِ إِثْمًا أَنْ يُضِيعَ مَنْ يَقُوتُ».[6]
ترجمه: «برای انسان تنها مرتکب شدن این گناه کافی است که نفقه‌ی کسی را که نفقه‌ی وی بر او واجب است، آن را ضایع کند».
از حضرت جابر از پیامبر اکرم روایت شده است که فرمودند: «أَوَّلُ مَا يُوضَعُ فِي مِيزَانِ الْعَبْدِ نَفَقَتُهُ عَلَى أَهْلِهِ».[7]
ترجمه: «اولین چیزی که در ترازوی اعمال انسان گذاشته می‌شود، نفقه‌ی او بر خانواده‌اش است».
علاوه بر آن پیامبر اکرم می‌فرماید: «خيرُ الصَّدقةِ ما كانَ عن ظَهرِ غِنًى، وابدأ بِمَن تعولُ».[8]
ترجمه: «بهترین صدقه آن است که آن را به دلیل احتیاج نداشتن به آن بپردازی و در حال صدقه دادن از خانواده‌ات شروع کن».
آیات و احادیث ذکر شده به انفاق و احسان نسبت به همسر به عنوان یک مسئولیت کامل و در حدود توان او دلالت می‌کند.
جماع و همبستری از ضروریات ازدواج به حساب می‌آید و گاهی بر عاطفه طغیان می‌کند و طبیعت و سرشت میل جنسی انسان به صورت عجیبی او را به سوی عشق بازی و دلبستگی می‌کشاند و پذیرفتن زندگی و ازدواج با مرد از طرف زن در مرحله‌ی اول، همان دستیابی به غریزه‌ی جنسی است.
خداوند، ازدواج را برای اشباع و برآورده ساختن غریزه‌ی جنسی به صورت حلال قرار داده است و حتی برای آن اجر و پاداش در نظر گرفته است؛ به طوری که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «وَفِي بُضْعِ أَحَدِكُمْ صَدَقَةً».[9]
بنابراین: از آنجا که ازدواج یک نیاز شدیدی برای زن محسوب می‌گردد؛ پس جایز نیست که مرد مدت زمانی طولانی از زن دور شود، به طوری که روایت شده است که حضرت عمر بن خطاب موقعی که از احوال و رعیّت خود در شبی تفقد می‌جستند، شنید که زنی این شعر را می‌سرود و با آواز می‌خواند:
|
تطاول هذا الليل و اسود
جانبه |
|
و
ارقني اذلا خليل ألاعبه |
|
فوالله
لو لا الله رب غيره |
|
لزعزع
من هذا السير جوانبه |
|
ولكن
ربي والحياء يكفني |
|
و
أكرم بعلي ان توطا مراكبه |
حضرت عمر رضی الله عنه به سوی منزلش برگشت و در مورد زنی که شوهرش غایب باشد، از دخترش حفصه رضی الله عنها پرسید که چند ماه زن می‌تواند دوری شوهر خود را تحمل کند؟ حضرت حفصه ساکت شد و خجالت کشید و اندیشید و حضرت عمر گفت: چهار ماه، پنج ماه، یا شش ماه، حفصه پلک چشم را به علامت نه به بالا تکان داد. دانست بیشتر از شش ماه نمی‌تواند صبر کند بنابراین، برای فرمانده‌ی لشکر چنین نوشت: مردان زمانی که شش ماه از خانواده دور ماندند، باید از غزوه برگردند.
از جمله عواملی که موجب نفرت زن از مرد می‌گردد، این است که زن را از لذت جماع و همبستری محروم سازد، یا اینکه در انزال شهوتش عجله کند و در برخی از مواقع زن به خاطر حیاء و آزرم خویش آن را طلب نمی‌کند؛ لذا شایسته است که مرد توجه بسیار کاملی به این امر مهم داشته باشد. در این مسأله، مهم این است که همسران در کسب لذت عشق بازی و همبستری توافق داشته باشند تا اینکه آنها به نهایت لذت و خوشی در احساس متبادل برسند. و بهترین جماع موقعی انجام می‌گیرد که بعد از هضم غذا در موقع اعتدال بدن از گرما، سرما، گرسنگی و یا سیری بدن انجام گیرد. و نیز شایسته است که جماع هنگامی پایان پذیرد که شهوت به اوج خود رسیده و منی حمله ورگشته و نهایت حد شهوت به سر رسیده است؛ چرا که اگر جماع پایان پذیرد، موجب آرامی روحی می‌گردد و طرفین به آرامش می‌رسند.
از حضرت ابوهریره رضی الله عنه چنین روایت شده است: بسیار نیکوست که یکی از شماها با خانواده‌اش در هر جمعه‌ای جماع نماید که برای او دو اجر وجود دارد: اجر غسل خویش و اجر غسل زنش و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «إذا جَامَعَ أحدُكُمْ أَهْلَهُ فَلْيُصْدِقْهَا فإن سَبَقَها فلا يُعْجِلْها». [10]
ترجمه: «زمانی که یکی از شما با همسرش جماع نمود؛ پس برای او صدقه دهد و اگر در ارضاء شدن بر زن غالب شد بر او عجله نکند (و بر او فشار وارد نکند)».
عبدالرزاق در کتاب المصنّف از حضرت زید بن اسلم روایت می‌کند که گفت: برای من تعریف کرده‌اند که زنی نزد حضرت عمر بن خطاب آمد و گفت: شوهر من توانایی همبستری ندارد «و من را ارضاء نمی‌کند». پس حضرت عمر «شخصی را» پیش او فرستاد و از او «مسأله را» پرسید و مرد گفت: پیر شده‌ام و قوّتم را از دست داده‌ام «بیش از این توانایی ندارم». حضرت عمر رضی الله عنه گفت: آیا در هر ماهی یک بار با او همبستر می‌شوی؟ گفت: بیشتر از یک بار، حضرت عمر رضی الله عنه گفت: چند بار با او همبستر شدی؟ گفت: در هر طهری «فاصله‌ی بین دو حیض» یک بار. حضرت عمر «به زن» گفت: برگرد و همین برای زن کفایت می‌کند.
ابن قیم گفته است که جماع بیش از حد، نیرو را کم و برای اعصاب مضر است و باعث رعشه، لرزه و تشنج می‌شود و موجب ضعف قوت بینایی و سایر نیروهای بدن می‌گردد و حرارت و شدت غریزه را خاموش می‌کند و موجب گشاد شدن مجاری تناسلی می‌گردد و آن را برای زیاده‌های آزار دهنده مساعد می‌کند. و بهترین اوقات برای جماع پاسی از شب است، زمانی که از هضم غذا تا حدودی گذشته است؛ سپس شخص پس از جماع غسل می‌کند یا اینکه وضو می‌گیرد و بعد از آن می‌خوابد و نیروی از دست رفته‌ی وی «به بدن» بر می‌گردد «و تجدید قوا می‌کند».
در حقیقت در این امر افراط و تفریط جایز نیست؛ بلکه «خيرُ الأمورِ أَوْسَطُها».[11] بهترین اعمال، میانه‌روترین آن‌هاست».
از جمله حقوق مرد بر زن، این است که در امور خیر که گناهی در آنها نیست، از مرد اطاعت کند؛ چرا که خداوند تبارک و تعالی حق سرپرستی زن را به مرد بخشیده است؛ پس واجب است از او اطاعت شود رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «لَوْ أَمَرْتُ أَحَدًا أَنْ يَسْجُدَ لِأَحَدٍ، لَأَمَرْتُ الْمَرْأَةَ أَنْ تَسْجُدَ لِزَوْجِهَا مِنْ عِظَمِ حَقِّهِ عَلَيْهَا».
«اگر جایز بود که من امر کنم به کسی که کس دیگری را سجده کند، به زن امر می‌کردم که شوهرش را به خاطر بزرگی حق شوهر بر او سجده کند».[12]
حاکم و غیره از حضرت عایشه رضی الله عنها روایت می‌کنند که فرمود: از حضرت رسول‌الله صلی الله علیه و آله و سلم پرسیدم: چه کسی بزرگ‌ترین حق را بر زن دارد؟ فرمود: «شوهرش» حضرت عایشه گفت: چه کسی بزرگ‌ترین حق را بر مرد دارد؟ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «مادرش».[13]
علاوه بر آن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «لا ينظرُ اللهُ تباركَ وتعالى إِلَى امرأةٍ لَا تَشْكُرُ لزوجِهَا وَهِيَ لَا تَسْتَغْنِي عَنْهُ».[14]
ترجمه: «خداوند سبحان و تعالی به زنی که سپاسگزار شوهرش نباشد، نمی‌نگرد؛ چرا که هرگز از یاری شوهرش بی‌نیاز نمی‌شود».
از حضرت ابن عباس روایت شده است که فرمود: زنی نزد حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم آمد و گفت: ای رسول خدا! من از طرف زنان خدمت شما رسیده‌ام. خداوند بر مردان جهاد را واجب کرده است که اگر پیروز شوند، پاداش می‌گیرند و اگر کشته شوند، نزد خدا روزی می‌گیرند و ما که به آنان مدد و یاری می‌رسانیم، این امر برای ما چه سودی دارد؟ روایت می‌کند که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «أَبْلِغِي مَنْ لَقِيتِ مِنَ النِّسَاءِ، أَنَّ طَاعَةَ الزَّوْجِ وَاعْتِرَافًا بِحَقِّهِ يَعْدِلُ ذَلِكَ، وَقَلِيلٌ مِنْكُنَّ مَنْ يَفْعَلُهُذ».[15]
ترجمه: «هر یک از زنان که از شوهرش اطاعت می‌نماید و حق وی را ادا می‌نماید، گویا جهاد نموده است، اما عده اندکی از زنان این اعمال را انجام می‌دهند».
اسلام میان اطاعت از شوهر و اطاعت خداوند پیوند برقرار نموده است، پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «إِذَا صَلَّتِ الْمَرْأَةُ خَمْسَهَا، وَصَامَتْ شَهْرَهَا، وَحَفِظَتْ فَرْجَهَا، وَأَطَاعَتْ زَوْجَهَا دَخلتِ الْجَنَّة».[16]
ترجمه: «زمانی که زن نمازهای پنجگانه و روزه ماه مبارک رمضان را به جا آرد و عفت خویش را محفوظ دارد و از شوهرش اطاعت نماید، وارد بهشت می‌شود».
از حضرت عبدالرحمن بن عوف رضی الله عنه روایت شده که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «إِذَا صَلَّتِ الْمَرْأَةُ خَمْسَهَا، وَصَامَتْ شَهْرَهَا، وَحَفِظَتْ فَرْجَهَا، وَأَطَاعَتْ زَوْجَهَا قِيلَ لَهَا: ادْخُلِي الْجَنَّةَ مِنْ أَيِّ أَبْوَابِ الْجَنَّةِ شِئْتِ».[17]
ترجمه: «زمانی که زن نمازهای پنجگانه و روزه ماه مبارک رمضان را به جا آرد و عفت خویش را حفظ نماید و از شوهرش اطاعت کند، (پس از مرگش) به او گفته می‌شود از هر کدام از درهای بهشت که می‌خواهی، وارد شو».
و نافرمانی زن از شوهرش باعث «دخول او» به جهنم خواهد شد:
از حضرت عبد الله ابن عباس رضی الله عنه روایت شده است که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:
«َرَأَيْتُ النَّارَ فَلَمْ أَرَ كَالْيَوْمِ مَنْظَرًا قَطُّ، وَرَأَيْتُ أَكْثَرَ أَهْلِهَا النِّسَاءَ، قَالُوا: بِمَ؟ يَا رَسُولَ اللهِ قَالَ: بِكُفْرِهِنَّ، قِيلَ: أَيَكْفُرْنَ بِاللهِ؟ قَالَ: بِكُفْرِ الْعَشِيرِ، وَبِكُفْرِ الْإِحْسَانِ، لَوْ أَحْسَنْتَ إِلَى إِحْدَاهُنَّ الدَّهْرَ، ثُمَّ رَأَتْ مِنْكَ شَيْئًا، قَالَتْ: مَا رَأَيْتُ مِنْكَ خَيْرًا قَطُّ».[18]
ترجمه: «جهنم را دیدم و تاکنون چنین منظره‌ی هولناکی را ندیده بودم و بیشتر اهل جهنم را زنان تشکیل می‌دادند. اصحاب گفتند: چرا ای رسول خدا؟ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «به خاطر کفرشان» گفته شد: آیا زنان به خدا کفر می‌ورزند، پیامبر فرمود: «به خاطر توهین و ناسپاسی آنها به شوهر و اقوام او و کفر و توهین به نیکی وی؛ چرا که اگر در تمامی وقت‌ها با یکی از آنها نیکی کنی، سپس از تو یک بدی را مشاهده کند، می‌گوید: من هرگز از تو نیکی ندیده‌ام».
از جمله نافرمانی‌های زن، امتناع او از همبستری با شوهرش به حساب می‌آید. در این باره پیامبر عظیم الشأن می‌فرماید:
«إِذَا دَعَا الرَّجُلُ امْرَأَتَهُ إِلَى فِرَاشِهِ، فَأَبَتْ أَنْ تَجِيءَ فَبَاتَ غَضْبَانَ لَعَنَتْهَا المَلاَئِكَةُ حَتَّى تُصْبِحَ».[19]
ترجمه: «زمانی که مرد، زنش را به همبستری فرا می‌خواند و او از این امر متناع ورزد و شوهر شب را با عصبانیت سپری کند، ملائکه تا صبح بر او لعنت می‌فرستند».
پس اطاعت اقسام متعددی دارد که تضمین کننده‌ی سعادت و کامیابی و سربلندی خانواده‌ی مسلمان به شمار می‌آید.
بر زن به خاطر اطاعت از شوهرش واجب است از اموال او محافظت کند و از اسراف و تبذیر پرهیز نماید و بدون اجازه‌ی شوهرش انفاق نکند و مال او را فقط با رضایت شوهرش به دیگری ببخشد.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «لاَ تُنْفِقُ امْرَأَةٌ شَيْئًا مِنْ بَيْتِ زَوْجِهَا إِلاَّ بِإِذْنِه، قِيلَ: يَا رَسُولَ اللهِ، وَلاَ الطَّعَامُ؟ قَالَ: ذَالِكَ هُو أَفْضَلُ أَمْوَالِنَا».[20]
ترجمه: «زن باید چیزی را از خانه‌ی شوهرش بدون اجازه‌ی او به کسی نبخشد. گفته شد یا رسول الله! حتی طعام؟ پیامبر فرمود: آن برترین اموال ماست».
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «لَيْسَ لِامْرَأَةٍ أَنْ تَنْتَهِكَ مِنْ مَالِهَا شَيْئًا إِلَّا بِإِذْنِ زَوْجِهَا إِذَا مَلَكَ عِصْمَتَهَا».[21]
ترجمه: «برای زن تا زمانی که شوهر دارد، جایز نیست که از اموالش چیزی را بدون اجازه‌ی وی به دیگری ببخشد».
از حضرت عباده بن صامت روایت شده است که از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت نموده است که ایشان فرمودند: زن نباید بدون رضایت شوهرش چیزی را به کسی ببخشد. جز به رضایت او.[22]
بنابراین حق اموال مخصوص مرد است؛ چرا که تدبیر و دوراندیشی وی بر خرج و نفقات «خانواده» بیشتر است.
اسلام یک نظام همکاری دو جانبه بین مرد و زن برقرار نموده است؛ به گونه‌ای که مرد در خارج از خانه به تلاش و کوشش و کسب و کار می‌پردازد و زن به اداره‌ی خانه و تربیت فرزندان می‌پردازد و اسباب راحتی و آرامش را مهیا می‌نماید.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بین حضرت علی رضی الله عنه و همسرش فاطمه زهرا رضی الله عنها حکم کرد که فاطمه رضی الله عنها امور مربوط به خانه را انجام دهد و علی رضی الله عنه به کسب و کار تلاش «در خارج از خانه» بپردازد.
از اسماء رضی الله عنها دختر ابوبکر رضی الله عنه روایت شده است که گفت: من تمام اعمال خانه‌ی زبیر را انجام می‌دادم و به او خدمت می‌کردم و او اسبی داشت که من از آن نگهداری می‌کردم و برای او علف می‌چیدم و می‌آوردم. همچنین حضرت اسماء به آن علوفه و آب می‌داد و با سطل از «چاه» آب می‌کشید، خمیر می‌پخت و از زمینشان که فرسخ دور بود، ظرف خرما را روی سر می‌گذاشت و به منزل می‌آورد.
ابن قیم گفته است: در صحت خدمت کردنِ زن به شوهر هیچ شکی وجود ندارد. در این مورد تفاوت و فرق گذاشتن بین زن زیبارو و یا زشت‌رو، فقیر یا ثروتمند جایز نیست. خدمت‌های اسماء به شوهرش با وجود آن که وی از شریف‌ترین زنان دنیا است، شایان ذکر است. او نزد پیامبر اکرم آمد و از او نسبت به خدمتگذاری «خویش» شکایت کرد، اما پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اعتراض وی را نپذیرفت.
د) اجازه ندادن ورود کسی به منزل به فردی که شوهرش از او خوشش نمی‌آید
یکی دیگر از حقوق مردان بر زنان آن است که کسی را بدون اجازه‌ی شوهرش به منزلش راه ندهد و در این حالت، اطاعت «مرد» بر زن واجب است. رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم در حجّة الوداع فرمود: «لِنِسَائِكُمْ عَلَيْكُمْ حَقًّ، فَحَقُّكُمْ عَلَيْهنَّ أَلَا يُوطِئْنَ فُرُشَكُمْ مَنْ تَكْرَهُونَهُ، وَلاَ يَأْذَنَّ فِي بُيُوتِكُمْ لِمَنْ تَكْرَهُونَهُ».[23]
ترجمه: «زنانتان بر شما حقی دارند و شما هم حقی دارید، حقّ شما بر آنها، این است که به کسی که شما از وی خوشتان نمی‌آید به منزل راه ندهند و بر فرش شما ننشانند».
حضرت معاذ بن جبل رضی الله عنهما از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت می‌کند که فرمود: «لَا يَحِلُّ لِامْرَأَةٍ أَنْ تَأْذَنَ فِي بَيْتِ زَوْجِهَا، وَهُوَ كَارِهٌ، وَلَا تَخْرُجَ وَهُوَ كَارِهٌ».[24]
ترجمه: «بر زن جایز نیست که کسی را که شوهرش از او بدش می‌آید، اجازه ورود دهد و نیز «بدون اجازه‌ی» او در حالی که شوهرش ناراضی است، از خانه خارج شود».
هـ) زن نباید بدون اجازه شوهر خود روزه مستحبی بگیرد
علت نهی این امر، این است که مرد حق دارد که در هر روزی از زنش، استمتاع بجوید و نیز بر زن واجب است که بدون هیچ گونه تأخیری از او اطاعت نماید؛ پس جایز نیست که عبادت مستحبی بدون اجازه‌ی مرد به خاطر حقوق جنسی انجام داده شود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «لَا تَصُومُ الْمَرْأَةُ وَبَعْلُهَا شَاهِدٌ إِلَّا بِإِذْنِهِ».[25]
ترجمه: «زن نباید روزه (مستحبی) بگیرد، در حالی که شوهرش شاهد و ناظر آن است (شوهر در خانه است)، مگر به اجازه او».
زنی پیش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم آمد و از شوهرش شکایت می‌کرد که «به زور» او را وادار می‌کند که روزه‌اش را افطار کند. هنگامی که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم علت این امر را جویا شد، گفت: من مردی جوان هستم و نمی‌توانم زیاد صبر کنم. بر این اساس، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «لَا تَصُومُ الْمَرْأَةُ إِلَّا بِإِذْنِ زَوْجِهَا».[26]
ترجمه: «زن نباید بدون اجازه‌ی شوهرش روزه مستحبی بگیرد».
و) بخشیدن مال زن به شوهر فقیرش
زینب ثقفیّه رضی الله عنها زن عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت کرده است که رسول اکرم فرمود: «تَصَدَّقْنَ يَا مَعْشَرَ النِّسَاءِ، وَلَوْ مِنْ حُلِيِّكُنَّ».[27]
ترجمه: «ای زنان! صدقه بدهید حتی اگر از زینت آلات خودتان هم باشد».
زینب می‌گوید: نزد عبدالله بن مسعود برگشتم و گفتم: تو مرد تنگدستی و رسول الله ما زنان را به صدقه دادن امر فرمود: پس نزد رسول اکرم برو و از او (در این زمینه) بپرس.
عبدالله گفت: تو برو، پس من رفتم، در این هنگام زنی از زنان انصار را جلوی خانه رسول الله دیدم و او هم به خاطرِ این مسأله آمده بود، امّا مشغله‌ی کاری رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم بسیار زیاد بود.
بلال نزد ما آمد، به او گفتیم: نزد رسول الله برو و به ایشان بگو دو زن جلوی در خانه شما هستند و از شما می‌خواهند این مسأله را بپرسند که آیا جایز است ما به مردان خود و یتیمانی که تحت حمایت ما هستند، صدقه بدهیم، اما به پیامبر نگو که ما هستیم. زینب تعریف می‌کرد که بلال داخل منزل رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم رفت و مسأله را از ایشان پرسید، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: چه کسانی هستند؟ بلال جواب داد که زنی از انصار و زینب. رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: کدام زینب؟ گفت: زن عبدالله بن مسعود. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: برای آنها دو اجر است؛ یکی اجر خویشاوندی (با اشخاصی که می‌خواهند صدقه بدهند) و دیگری اجر و پاداش صدقه».[28]
ز) در اختیار قرار دادن جای مناسبی به زن بعد از ازدواج
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿أَسْكِنُوهُنَّ مِنْ حَيْثُ سَكَنتُم مِّن وُجْدِكُمْ وَلَا تُضَارُّوهُنَّ لِتُضَيِّقُوا عَلَيْهِنَّ﴾ [الطلاق: 6].
«آنان (زنان مطلقه) را در حد توانتان هر جای که خودتان سکونت دارید، سکونت دهید، و به آنها زیان نرسانید تا (عرصه را) بر آنان تنگ کنید».
بر اساس این آیه لازم است که مرد، زن خود را به به مقتضای شغل و کار خویش به جای دیگری انتقال دهد، بدون اینکه به زن ضرری برسد یا سختی و رنج خارج از توان بر او را تحمل کند یا موجب در تنگنا قرار گرفتن زن شود و مهم در نظر گرفتن مصلحت شرعی بدون هیچ گونه ضرر مادی و یا معنوی است.
پس برای مرد جایز نیست که زن خود را به شهری ببرد که مرض وبا یا بیماری‌های مسری دیگر در آن شهر وجود دارد. یا به جایی ببرد که زن تحمل گرما یا سرمای آن را نداشته باشد یا منطقه‌ای که در آن جنگ و خونریزی وجود دارد و امنیت جان و مال وجود ندارد. و این مسأله بستگی به اشخاص دارد.
اگر زن به کاری اشتغال داشته باشد که موجب کوتاهی و ضایع شدن حقوق همسر وی نگردد و هر دو به آن شغل راضی باشند، مانعی ندارد که زن کار کند، اما اگر آن کار باعث ضرر می‌شود، لازم است که مرد از آن به مقتضای حال جلوگیری نماید.
ابن عابدین می‌گوید: «زمانی شوهر می‌تواند همسرش را از کار منع کند که کار وی باعث نفض حقوق شوهر و ضرر رساندن به او و خروج از منزل او شود.
اما کاری که هیچ ضرری در آن نیست، جایز نیست که زن را از آن منع کرد و همچنین شوهر نمی‌تواند زن خود را از خروج از خانه در صورت داشتن فعلی که فرض کفایه و مخصوص زن است، منع نماید. همانند شغل مامایی و علاوه بر آن اگر زن نیز از احکام دینی آگاهی نداشته باشد و شوهرش نتواند به او نیز این احکام را بیاموزد، زن می‌تواند برای کسب علم از منزل بیرون رود، اما اگر شوهرش به مسائل دینی آگاه باشد، زن حقّ خروج از منزل را ندارد.
ط) تذکر دادن و تنبیه زن هنگام سرکشی و نافرمانی
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَاللَّاتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِي الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ ۖ فَإِنْ أَطَعْنَكُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَيْهِنَّ سَبِيلًا ۗ﴾ [النساء: 34].
«و زنانی را که نافرمانی آنها بیم دارید، پند و اندرزشان دهید، (اگر فرمانبردار نشد) در بستر از ایشان دوری کنید، (و اگر تأثیر نکرد) آنان را بزنید، پس اگر از شما اطاعت کردند، هیچ راهی برای (سرزنش و) تعدّی بر آنها مجویید».
قصد ما از نشوز، نافرمانی است خداوند متعال بر اساس این آیه مراحل تنبیه (که منجر به تربیت می‌گردد)، موارد زیر را برمی شمرد:
1- راهنمایی و نصیحت کردن و تذکر دادن به زن نسبت به فرایض واجب شده از جانب خدا مثل: حسن معاشرت و اخلاق؛ رعایت جمال و زیبایی برای همسر و اعتراف به حقوقی که بر او واجب است.
2- همبستری نکردن با زن؛ چرا که خودداری مرد از این امر، موجب می‌گردد تا دو حالت ذیل به وجود آید: یا اینکه زن، مرد را دوست دارد و به خاطر سختی دوری از مرد، دست از نافرمانی برمی‌دارد و به راه درست و صلاح برمی‌گردد.
یا اینکه بغض و کینه شوهر خود را در سینه دارد؛ پس در نتیجه‌ی دوری شوهرش، نافرمانی او بیشتر می‌گردد و آن را آشکار می‌کند و نافرمانی زن، استنباط می‌گردد.
3- کتک زدنی که زیاد سخت و دردآور نباشد و باعث شکستگی استخوان و ایجاد زخم و کبودی و امثال آن نشود و این امر بر این اساس که هدف آن فقط خیر خواهی و اصلاح است، جایز است.
علاوه بر آن جایز است که زن را به دلیل خودداری کردن از همبستری کتک زد، اما در این مسأله که آیا می‌توان زن را به خاطر خدمت نیز کتک زد یا خیر اختلاف نظر وجود دارد. بر اساس قیاس جایز است که زن را نسبت به وظایف و اعمالی که از طرف شوهر بر او قرار می‌گیرد، تنبیه کرد.
مستحب است برای زن که خویش را به گونه‌ای شایسته برای شوهرش آراسته نماید؛ چرا که آرایش کمال، زیبایی و نظافت و پاکیزگی را به دنبال دارد، اما شایسته است که هیچ گویه زیاده‌روی در آن انجام نگیرد و به عنوان یک امر بسیار مهم و یک شغل روزانه قرار نگیرد.
از امام احمد رحمه الله روایت شده است که حضرت کریمه بنت همام رضی الله عنها به حضرت عایشه رضی الله عنها گفت: ای ام المؤمنین درباره‌ی حنا چه می‌گویید گفت: حبیبم پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم زنگش را دوست دارد و از بویش بدش می‌آید و بر شما زنان در هر دو حیض یا در موقع هر حیضی، حرام نیست.[29]
از جمله موارد زینت می‌توان به از بین بردن موهای زاید بدن؛ تمیز نمودن دندان‌ها؛ کوتاه کردن ناخن‌ها و نیز عدم توجه به دراز کردن ناخن تا اینکه شبیه به ناخن‌های حیوانات درنده شود، اشاره نمود.
همچنین از جمله موارد دیگر زینت می‌توان: از بین بردن و تراشیدن موهای زیر بغل و یا موی اطراف شرمگاه را نام برد که موجب محبت بیشتر زن در نزد شوهرش می‌گردد و شوهر به او نزدیک‌تر می‌شود و ارتباط بهتری با یکدیگر برقرار می‌نمایند و این امر موجب سعادت می‌گردد و سختی‌ها و ناراحتی‌ها از بین می‌رود.
لازم است به برخی از احکام مربوط به آراستگی زن مانند حنا و کوتاه کردن موی سر زن و پوشیدن کلاه‌گیس، سرمه زدن، بافتن یا آرایش دادن موی سر و نیز انجام کارهایی که برای خود آرایی انجام داده می‌شود، اشاره نماییم.
1- آیا حنا کردن دستان زن جایز است؟
جایز است که زن دستان خویش را با حنا رنگ نماید و این عمل، مستحب است؛ به طوری که ابوداود از حضرت عایشه رضی الله عنها چنین روایت می‌کند: هند دختر عتبه گفت: ای پیامبر خدا! از من بیعت بگیر. پیامبر فرمود: «لَا أُبَايِعُكِ حَتَّى تُغَيِّرِي كَفَّيْكِ، كَأَنَّهُمَا كَفَّا سَبُعٍ».[30]
ترجمه: «از تو بیعت نمی‌گیرم تا اینکه دستانت را که مانند دستان حیوانات درنده هستند، تغییر ندهی (رنگ زینتشان را تغییر ندهی)».
علاوه بر آن حضرت ابوداود از حضرت عایشه چنین روایت می‌کند که فرمود: زنی از پشت پرده‌ای با دستانش کتابی را به پیامبر داد.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم دست خود را جمع کرد، عقب کشید و فرمود: «ندانستم که دست مرد بود یا زن، زن گفت: دست زن بود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: اگر زن بود بایستی ناخن‌هایت را «با حنا» رنگ می‌نمودی».[31]
2- آیا کوتاه کردن موهای زن جایز است؟
قاعده عمومی‌ای (که وجود دارد این است که) برای زن جایز نیست که خود را شبیه مردان گرداند و نیز برای مرد جایز نیست که خود را شبیه زنان گرداند؛ لذا رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم از این امر نهی فرموده‌اند؛ زیرا موهای زن، نعمتی از نعمت‌های خداوند برای او هستند و واجب است که آنها را محافظت نماید و آنها را زیبا و تمیز نگه دارد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «مَنْ كَانَ لَهُ شَعْرٌ فَلْيُكْرِمْهُ».[32]
ترجمه: «هرکس که مو دارد، باید آن را به خوبی نگه دارد».
از جمله نگهداری و کرامت زن به موهایش این است که آنها را کوتاه ننماید یا نتراشد.
3- آیا پوشیدن کلاه گیس حلال است یا حرام؟
به بررسی این مسأله به طور مفصل می‌پردازیم:
زمانی که کلاه گیس از موی طبیعی باشد، پوشیدن آن حرام است؛ چرا که باعث مکر و حیله و فریب می‌شود، اما زمانی که از موی مصنوعی باشد، حکم آن بر حسب بقاء یا عدم علت تحریم فرق می‌کند. یعنی اگر کسی به آن نگاه کرد احساس کند که موی طبیعی زن نیست، مباح است، در صورتی که برای شوهرش باشد؛ چون علت تحریم که فریب مرد است، وجود ندارد. امّا اگر کسی که بدان نگاه می‌کند، احساس کند که موی طبیعی زن است و آن را جزیی از موی زن پندارد، استعمال آن به دلیل وجود علت تحریم یعنی مکر و نیرنگ و فریب حرام است.
در ارتباط با دلایل مذکور می‌توان به احادیثی که از پیامبر اکرم و نیز آنچه که امامان چهار گانه‌ی اهل سنت «رضی الله عنهم» از فرموده‌ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم استنباط کرده‌اند، استناد نمود که در ذیل به بیان احادیث و روایات مذکور از ائمه‌ی چهارگانه می‌پردازیم:
احادیث:
1- شیخان در صحیح مسلم و صحیح بخاری از حضرت سعید بن مسیّب روایت می‌کنند که گفت: آخرین باری که معاویه به مدینه آمد، برای ما سخن می‌گفت که گلوله‌ای از موی «سر را» بیرون آورد و گفت: من تاکنون کسی را به جز یهود ندیده‌ام که این عمل را انجام دهد؛ چرا که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم این عمل را یعنی وصل کردن موی دیگری به موی خویش (به خاطر اینکه دراز دیده شود) دروغ و مکر نیرنگ نامیده است.[33]
و نیز مسلم از حضرت سعید بن مسیّب روایت می‌کند که روزی حضرت معاویه رضی الله عنه گفت: شماها مُد و حالت بدی را ایجاد کردید که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم از تزویر نهی فرموده‌اند. در آن هنگام مردی که با عصا راه می‌رفت و موی مصنوعی به سرش وصل کرده بود، ظاهر شد.
حضرت معاویه رضی الله عنه گفت: این همان فریب و تزویر است (که پیامبر از آن نهی فرموده‌اند).[34]
2- شیخان از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت می‌کند که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «لَعَنَ اللهُ الْوَاصِلَةَ وَالْمُسْتَوْصِلَةَ، وَالْوَاشِمَةَ وَالْمُسْتَوْشِمَةَ».[35]
«خدا لعنت کند کسی را که مو وصله می‌کند و کسی که درخواست آن را می‌کند و همچنین خالکوب و کسی که طلب کوبیدن خال می‌کند».
3- بخاری از حضرت عایشه رضی الله عنها روایت می‌کند که فرمود: دختری از انصار ازدواج نمود و مریضی ریزش مو گرفت؛ به گونه‌ای که بی‌مو شد و قصد کرد که مو به سرش وصل نماید و از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم «در این زمینه» سؤال کرد و پیامبر فرمود: «لَعَنَ اللهُ الْوَاصِلَةَ وَالْمُسْتَوْصِلَةَ».[36]
«خدا لعنت کند زنی که مو به سر وصل می‌کند و کسی که طلب چنین کاری را می‌نماید».
4- حدیث پنجم آن است که امام مسلم از ابوزبیر روایت کرده است که گفت: از جابر بن عبدالله شنیدم که گفت: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم از اینکه زنی مو وصله کند، ناراحت می‌شد.[37]
آراء ائمه‌ی چهارگانه‌ی اهل سنت:
نظر شافعیه این است که اتصال موی طبیعی «موی انسان» به سر به طور مطلق حرام است، ولی اتّصال به موی مصنوعی یا موی غیر آدمی به سر بر دو قسم است:
اولاً: اگر چیزی که به مو وصل می‌شود، نجس باشد، این عمل به خاطر حرام بودن استعمال شیء نجس در نماز و خارج از آن حرام است.
ثانیاً: اگر آنچه به موی سر وصل می‌گردد پاک باشد، احکام ذیل در مورد آن اجرا خواهد شد:
1) اگر زنی که این عمل را انجام دهد، شوهر ندارد، یا دارد اما اگر به خاطر «و با اجازه‌ی» او نباشد، حرام است و اگر با اذن و فقط برای شوهر باشد حلال است.
2) نظر دوم اینکه حرام است؛ هرچند که با اجازه‌ی شوهر باشد.
3) نظریه سوم اینکه به طور مطلق حلال است؛ هرچند که بدون اجازه شوهر باشد و علمائ شافعی قول اول را ترجیح داده‌اند.
نظر احناف: آنان عقیده دارند که اتصال موی سرِ آدمی به موی سر زن حرام است، اما اگر وصل مویش به موی مصنوعی یا غیر آدمی باشد، به این دلیل که در آن هیچ گونه نیرنگ و فریبی وجود ندارد حلال است.
نظر حنابله و مالکیه: عقیده دارند که اتصال مو به طور مطلق حرام است و تفاوتی در این امر که موی آدمی یا غیر آدمی باشد، ندارد.
4- حکم سرمه زدن برای زنان چیست؟
برای زن جایز است در موقعی که نامحرمی نباشد، چشمان خویش را سرمه بزند و حتی این عمل مستحب است؛ چرا که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «إني لأبغض المرأة أن أراها سلتاء مرهاء».[38]
«من از زنی که حنا نزده و چشمانش را سرمه نکشیده است بدم می‌آید».
5- آیا آرایش موهای زن جایز است؟
تزئین و مرتب کردن موی سر برای زن یا مرد نه تنها مباح؛ بلکه امری است که شریعت بر آن تاکید ورزیده است و أبوداود از حضرت ابوهریره رضی الله عنه روایت می‌کند که پیامبر اکرم فرمود: «مَنْ كَانَ لَهُ شَعْرٌ فَلْيُكْرِمْهُ».[39]
«هرکس که مو داشته باشد، باید آن را (با تمیز و مرتب کردن) اکرام کند».
امام مالک در الموطا از حضرت ابوقتاده رضی الله عنه روایت می‌کند که من گفتم: ای رسول الله! من موهایی دارم که تا شانه‌هایم آمده است، آیا آنها را شانه و آراسته نمایم؟ پیامبر فرمود: بله، آنها را (با شانه کردن و تمیز نگه داشتن) اکرام کن.[40]
علاوه بر آن امام مالک از حضرت عطاء بن یسار روایت می‌کند که گفت: رسول خدا در مسجد بود که مردی با سر و ریشی آشفته وارد شد. پیامبر با دستانش اشاره کرد که خارج شود تا موهای سر و ریشش را تزئین نماید، مرد این کار را کرد و برگشت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «أَلَيْسَ هَذَا خَيْرًا مِنْ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدُكُمْ ثَائِرَ الرَّأْسِ كَأَنَّهُ شَيْطَانٌ».[41]
ترجمه: «آیا این عمل بهتر نیست از اینکه یک نفر از شما با موهای ژولیده مانند اینکه شیطان است، بیاید؟».
و همچنین برای ما مشخص گردید که أکرام مو با مرتب کردن یا شانه کردن یا به هم بستن امری است که شریعت خواستار آن است و بر آن تأکید می‌ورزد؛ زیرا این عمل باعث می‌شود که چهره‌ی انسان زیبا گردد و ظاهری قشنگ و زیبا داشته باشد؛ به طوری که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در حدیث می‌فرماید: «إِنَّ اللهَ جَمِيلٌ يُحِبُّ الْجَمَالَ».[42]
«همانا خداوند زیباست و دوستدار زیبایی است».
بنابراین، برای زن جایز است که موهایش را زیبا و مرتب نماید و آنها را خودش یا به وسیله‌ی زنی دیگر آرایش دهد و زیبا نماید. پس رفتن او به آرایشگاه فقط برای مرتب ساختن موهای سرش به شرطی که آرایشگر زن باشد، اشکالی ندارد؛ زیرا بر مرد حرام است به موهای زن نگاه یا آنها را لمس نماید. و همچنین برای زن حرام است که موهای سرش را بیگانه شانه و مرتب و پیرایش نماید؛ چرا که این عمل باعث به وجود آمدن فتنه و گناه برای هردو آنها می‌شود.
6- حکم اسلام در مورد رنگ کردن ناخن چیست؟
زمانی که روکش و رنگ ناخن به وسیله‌ی «مانیکور»، «لاک» باشد که باعث ممانعت رسیدن آب به ناخن‌ها است، در نتیجه وضو یا غسل در حالت جنابت جایز نیست و این عمل به طور کلی حرام است. اما زمانی که زنگ زدن ناخن‌ها به وسیله‌ی ماده‌ای «مانند حنا» که مانع رسیدن آب به ناخن‌ها نیست و این عمل فقط برای شوهر به خاطر زیبایی و آراستگی انجام گردد، نه تنها مباح است؛ بلکه حتی مستحب است.
[1]- به روایت ابن ماجه (3678) در الأدب و امام احمد (2/439). [مؤلف]
آلبانی در الجامع الصحیح (2447) می‌گوید: حسن است. [مصحح]
[2]- قبلاً تخریج شده‌اند.
[3]- اين روايت اصلی ندارد و بدون سند در بعضی کتب مؤخران با صیغه‌ی تمریضِ مردی گفت، آن را نقل کرده‌اند. [مصحح]
[4]- به روایت امام مسلم (1218) و ابوداود (1950) و ابن ماجه (3074) در الحج المناسک و امام احمد (5/73). [مؤلف]
[5]- قبلاً تخریج شده است.
[6]- به روایت ابوداود (1692) در الزکاة و امام احمد (195 و 194 و 2/160) و طیالسی در مسند خودش (ص 301) و ابونعیم در الحلیة (7/135) و بیهقی (7/467) و حاکم (5004 و 1/415) با موافقۀ امام ذهبی. [مؤلف]
آلبانی در إرواء الغلیل (894) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[7]- طبرانی در الأوسط و کنز العمال (16/276) آن را روایت کرده است. [مؤلف]
آلبانی در ضعیف الترغیب (1223) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]
[8]- به روایت امام بخاری (3/294) در الزکاة. [مؤلف]
[9]- قبلاً تخریج شده است.
[10]- آلبانی در ضعیف الجامع (451) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]
[11]- آلبانی در ضعیف الجامع (1252) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]
[12]- به روایت ابوداود (2140) در النکاح و ترمذی (1159) در الرضاع و ابن ماجه (1853) و امام احمد (4/381 و 5/228 و 6/76). [مؤلف]
آلبانی در صحیح التغریب (1939) می‌گوید: حسن صحیح است. [مصحح]
[13]- به روایت حاکم (4/150). [مؤلف]
آلبانی در ضعیف التغریب (1212) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]
[14]- به روایت حاکم (2/190 و 4/174) با موافقۀ امام ذهبی و بزار در کشف الأستار (2/175). [مؤلف]
آلبانی در صحیح التغریب (1944) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[15]- به روایت بزار در کشف الأستار (2/181). [مؤلف]
آلبانی در ضعیف التغریب (1213) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]
[16]- به روایت بزار در کشف الأستار (178 و 2/177). [مؤلف]
آلبانی در صحیح الجامع (661) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[17]- به روایت امام احمد (1/191) و هیثمی در مجمع الزوائد (4/306) می‌گوید: طبرانی در الأوسط روایت کرده است. [مؤلف]
آلبانی در صحیح الجامع (660) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[18]- به روایت امام بخاری (1/83) در الإیمان و (9/298) در النکاح و امام مسلم (907) در الکسوف. [مؤلف]
[19]- به روایت امام بخاری (294 – 2/293) و امام مسلم (143) در باب النکاح. [مؤلف]
[20]- به روایت ابوداود (3565) در البیوع و ترمذی (670) در الزکاة و ابن ماجه (2295) در التجارات. [مؤلف]
آلبانی در تحقیق روایت ترمذی (670) می‌گوید: حسن است. [مصحح]
[21]- هیثمی در مجمع الزوائد (4/315) می‌گوید: طبرانی آن را روایت کرده است. [مؤلف]
آلبانی در صحیح الجامع (7238) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[22]- هیثمی در مجمع الزوائد (4/315) می‌گوید: طبرانی و احمد روایت کرده‌اند. [مؤلف]
[23]- به روایت ترمذی (1163) در الرضاع و ابن ماجه (1851) در النکاح. [مؤلف]
آلبانی در صحیح التغریب (1930) می‌گوید: حسن لغیره است. [مصحح]
[24]- هیثمی در مجمع الزوائد (4/313) می‌گوید: طبرانی روایت کرده است. [مؤلف]
آلبانی در غاية المرام (246) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]
[25]- به روایت امام بخاری (9/293) در النکاح و امام مسلم (1026) در الزکاة. [مؤلف]
[26]- به روایت ابی داود (2459) در الصوم. [مؤلف]
آلبانی در تخريج مشكاة المصابيح (3205) می‌گوید: اسناد آن صحیح است. [مصحح]
[27]- صحیح مسلم (1000). [مصحح]
[28]- به روایت امام بخاری (3/325) و امام مسلم (1000) در الزکاة. [مؤلف]
[29]- امام احمد (6/117). [مؤلف]
شعيب الأرنؤوط در تحقیق این روایت در مسند احمد (24905) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]
[30]- به روایت ابوداود (4165) در اَلتّرجَّل. [مؤلف]
آلبانی در تخريج مشكاة المصابيح (4392) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]
[31]- به روایت ابوداود (4166) در اَلتّرجَّل. [مؤلف]
آلبانی در صحیح ابوداود می‌گوید: حسن است. [مصحح]
[32]- به روایت ابوداود (4163) در اَلتّرجَّل. [مؤلف]
آلبانی در صحیح الجامع (6493) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[33]- به روایت امام بخاری (6/515) در احادیث الأنبیاء (باب 54) و امام مسلم (2127) شمارۀ (123) در اللباس والزینة. [مؤلف]
[34]- به روایت امام مسلم (2127) شمارۀ (124). [مؤلف]
[35]- امام بخاری (10/374) و امام مسلم (2122) در اللباس. [مؤلف]
[36]- امام بخاری (374) در اللباس. [مؤلف]
[37]- به روایت امام مسلم (2126) در اللباس و الزینة. [مؤلف]
[38]- الفائق (2/192) غریب الحدیث. ابن جوزی (1/491) النهایة في غریب الحدیث (2/387). [مؤلف]
صحيح يا ضعيف بودن این روایت مشخص نیست. [مصحح]
[39]- قبلاً تخریج شده است.
[40]- به روایت امام مالک در الموطأ (2/949). [مؤلف]
آلبانی در تمام المنة (70) می‌گوید: به خاطر انقطاع سند و اضطراب متن آن، این روایت از ابو قتاده صحیح نیست. [مصحح]
[41]- به روایت امام مالک در الموطأ (2/949). [مؤلف]
آلبانی در تخريج مشكاة المصابيح (4412) می‌گوید: اسناد آن صحیح است اما مرسل است و به صورت موصول صحیح است. [مصحح]
[42]- صحیح مسلم (91). [مصحح]
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر