فصل پنجم: شب زفاف

 

فصل پنجم:
شب زفاف

1-   برخورد با ادب و مهربانی با زن

2-   ادای صلاة الزواج

3-   اذکار هنگام همبستری

4-   ثواب جماع

5-   آداب جماع

6-   غسل و شستشوی بین دو جماع

7-   آداب رفتار با نزدیکان زن

8-   تحریم همبستری با زن از عقب

9-   جواز شستشو در یک ظرف

10- پاره کردن پرده دوشیزگی

شب زفاف

شب زفاف آغاز زندگی مشترک است که تأثیر بسیار مهمی به طور مساوی در زندگی زن و شوهر دارد و چون نتایج «سرنوشت ساز» به همراه دارد، به همین خاطر باید عمل زناشویی از روی ادب و مهربانی انجام بگیرد، تا زن انس و الفت پیدا کند.

زن و شوهر به متانت و وقار و آرامش و عدم تعجیل توصیه می‌شوند؛ چرا که زندگی ادامه دارد و روزهای آینده خواهد آمد و برای این شب، آدابی وجود دارد که شایسته و لازم است مراعات شود که می‌توان موارد زیر را برشمرد:[1]

1- برخورد با ادب و مهربانی با زن

هنگامی که در شب زفاف مرد بر زن وارد می‌شود، حیاء و وقار، سراپای وجود زن را فرا می‌گیرد و این در حالی است که اعصابش مشوش است، لذا باید مرد در این حالت با ادب و مهربانی برخورد کند و با او مزاح و شوخی نماید تا اینکه زن با احساسات مرد همراه شود و نباید هیچ‌گونه اجبار یا زدن یا ناسزا گفتنی در کار باشد و هیچ مانعی ندارد که مرد تا صبح روز بعد منتظر باشد؛ چرا که انسان به کاری که با شتاب و عجله اقدام می‌نماید به خطا می‌رود و کارها با نتایج خطرناک و وخیمی روبرو می‌شود.

از اسماء بنت یزید بن سکن روایت شده است که گفت: من حضرت عایشه را برای رسول الله  صلی الله علیه و آله و سلم  آراسته و زیبا نمودم، سپس نزد پیامبر آمدم و ایشان را برای روبرو شدن با حضرت عایشه  رضی الله عنها  خبر کردم، پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  نزد او آمد و کاسه‌ای از شیر همراه خود داشت، از آن نوشید و آن را به حضرت عایشه  رضی الله عنها  داد، ایشان سرش را به پایین انداخت و شرم کرد.

اسماء گفت: من او را سرزنش کردم و به او گفتم: کاسه‌ی شیر را از دست پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم  بگیر.

حضرت عایشه رضی الله عنها  «بعداً تعریف کرد که» آن را گرفتم و نوشیدم، سپس پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  به او فرمود: برو به دختران هم سن و سالت هم شیر بده.

اگر زن تا حدودی «به خاطر حیا و عفت» امتناع ورزد؛ هیچ مشکلی ندارد؛ چرا که این امتناع، موجب تحریک و شدت حرص می‌گردد.

به عروس و داماد پیشنهاد می‌شود که در شب زفاف همه‌ی لباس‌های خویش را در بیاورند. سنّت است زمانی که شوهر در شب زفاف بر زن وارد می‌شود بگوید: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ من خَيْرَهَا وَخَيْرَ مَا جَبَلْتَهَا عَلَيْهِ، وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّهَا وَشَرِّ مَا جَبَلْتَهَا عَلَيْهِ».[2]

ترجمه: «پروردگارا! از تو خیر او «زن» و خیر سرشت و طبع و اخلاق او را می‌طلبم و از شرّ او و سرشت و طبع و اخلاق به او به تو پناه می‌برم».

در این دعا تسکین و آرامشی برای احساسات و نفس زن وجود دارد و این دعا بسیار پربرکت است. امید است که خداوند تبارک و تعالی آن شب را پر از خیر و برکت و آن را مبارک گرداند.

2- ادای صلاة الزواج

شب زفاف فقط برای لذت جویی نیست؛ بلکه حتی در آن امور دینی، همچون نماز وجود دارد. رسول الله  صلی الله علیه و آله و سلم  می‌فرماید: «إِذَا تَزَوَّجَ أَحَدُكُمْ فَكَانَتْ لَيْلَةُ الْبِنَاءِ فَلْيُصَلِّ رَكْعَتَيْنِ وَلْيَأْمُرْهَا أَنْ تُصْلِيَ خَلْفَهُ، فَإِنَّ اللَّهَ جَاعِلٌ فِي الْبَيْتِ خَيْرًا».[3]

ترجمه: «هنگامی که کسی از شما ازدواج کرد، پس در شب زفاف دو رکعت نماز بخواند و به زن امر کند که او نیز پشت سرش نماز بگذارد؛ چرا که خداوند در این خانه خیر و برکت را قرار می‌دهد».

و نیز می‌فرماید: «إِذَا دَخَلَتِ الْمَرْأَةُ عَلَى زَوْجِهَا يَقُومُ الرَّجُلُ فَتَقُومُ مِنْ خَلْفِهِ فَيُصَلِّيَانِ رَكْعَتَيْنِ وَيَقُولُ: اللَّهُمَّ بَارِكْ لِي فِي أَهْلِي وَبَارِكْ لِأَهْلِي فِيَّ اللَّهُمَّ ارْزُقْهُمْ مِنِّي وَارْزُقْنِي مِنْهُمُ اللَّهُمَّ اجْمَعْ بَيْنَنَا مَا جَمَعْتَ فِي خَيْرٍ وَفَرِّقْ بَيْنَنَا إِذَا فَرَّقْتَ إِلَى خَيْرٍ».[4]

ترجمه: «زمانی که زن بر شوهرش وارد شد، مرد و زن برای ادای نماز برخیزند و زن پشت سر مرد دو رکعت نماز را ادا کند و بگوید: خداوندا! برای من در خانواده‌ام در من برکت و خیر قرار ده، پروردگارا به وسیله‌ی من آن‌ها را روزی ده و نیز مرا به وسیله‌ی آن‌ها روزی عطا کن، پروردگارا! بین ما آنچه از نیکی ممکن است، جمع فرما و به وسیله‌ی نیکی پیوند ده و اگر ما را از هم جدا نمودی، ما را به سوی خیر و نیکی از هم جدا فرما».

3- اذکار هنگام همبستری

مرد هنگام جماع با همسرش این دعا را بخواند: «بِاسْمِ اللهِ، اللهُمَّ جَنِّبْنَا الشَّيْطَانَ، وَجَنِّبِ الشَّيْطَانَ مَا رَزَقْتَنَا».[5]

ترجمه: «به نام خدا، پروردگارا! شیطان را از ما و از آنچه که روزی ما قرار داده‌ای (یعنی فرزند) دور نما».

4- ثواب جماع

جماع فقط برای لذت جویی نیست؛ بلکه بنا بر نیت انجام آن برای زن و شوهر دارای اجر و پاداش است. ابوذر  رضی الله عنه  می‌فرماید: عده‌ای از اصحاب پیامبر به ایشان گفتند: ثروتمندان اجر و پاداش زیادی دریافت می‌کنند. «مانند ما» نماز می‌خوانند؛ همان‌گونه که ما می‌خوانیم، روزه می‌گیرند مثل ما و به وسیله‌ی‌ زیادی مالشان صدقه می‌دهند.

پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  فرمود، آیا این طور نیست که خداوند متعال برای شما هر چیزی را به عنوان صدقه قرار داده است. هر سبحان الله و الله اکبر و الحمدلله هر ذکر لا اله الاالله گفتن و هر امر به معروف و نهی از منکر و حتی هر جماع حلالی برای شما صدقه محسوب می‌شود. گفتند: یا رسول الله! آیا هرکس از ما که شهوتش را (به صورت حلال) فرو بنشاند برایش دارای اجر و ثوابی است؟ پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  فرمود: آیا شما نمی‌دانید که اگر آن را به صورت حرام ارضاء کنید، گناه محسوب می‌شود؟ گفتند: بله، پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  فرمود و بدین گونه است که اگر آن را به صورت حلال ارضاء کنید، برای آن عمل اجر و پاداشی است.[6]

5- آداب جماع

از حضرت واثله چنین روایت شده است: پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  در حال نزدیکی به یکی از همسران خویش فرمود: «علیكِ السَّکینه والوقار»، «آرام و باوقار باش».^[7]

از حضرت انس بن مالک رضی الله عنه  روایت شده است که رسول الله  صلی الله علیه و آله و سلم  فرمود: «إِذَا جَامَعَ أَحَدُكُمْ أَهْلَهُ فَلْيَصْدُقْهَا فَإِذَا قَضَى حَاجَتَهُ قَبْلَ أَنْ تَقْضِيَ حَاجَتَهَا فَلَا يُعَجِّلْهَا حَتَّى تَقْضِيَ حَاجَتَهَا».[8]

ترجمه: «اگر کسی از شما با زنش همبستری کرد، اگر قبل از اینکه حاجت زنش بر آورده شود خودش به لذت رسید، باید صبر کند تا حاجت زن هم برآورده شود».

این حدیث بیانگر این است که مرد باید منتظر باشد تا حاجت جنسی زن نیز برآورده شود و به لذت دلخواهش برسد. بعد از اینکه مرد از او لذت برد، باید مرد احساسات زن را رعایت نماید و به او احترام بگذارد.

6- غسل و شستشوی بین دو جماع

از حضرت عمر رضی الله عنه  روایت شده است که فرمود: «إِذَا أَتَى أَحَدُكُمْ أَهْلَهُ، ثُمَّ أَرَادَ أَنْ يَعُودَ فَلْيَغْسِلْ فَرْجَه».[9]

ترجمه: «اگر کسی بعد از همبستری، دوباره خواست همبستری کند، باید قبل از بار دوم شرمگاه خود را بشوید».

از ابی رافع روایت شده است که پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  روزی نزد همسران خویش رفت. نزد هر کدام که می‌رفت، غسل می‌نمود. ابو رافع گفت: به پیامبر گفتم: یا رسول الله! آیا بهتر نیست که بعد از همه یک بار غسل نمایید، فرمود: «هَذَا أَزْكَى وَأَطْيَبُ وَأَطْهَرُ».[10] «این طور عالی‌تر و بهتر و پاکیزه‌تر است».

و نیز می‌فرماید: «إِذَا أَتَى أَحَدُكُمْ أَهْلَهُ، ثُمَّ بَدَا لَهُ أَنْ يُعَاوِدَ، فَلْيَتَوَضَّأْ بَيْنَهُمَا وُضُوءًا».^[11] «اگر کسی از شما خواست که بعد از «یک بار همبستری» دوباره همبستری کند، بین هر دو بار وضو بگیرد مثل وضویی که برای نماز می‌گیرد».

حکمت این غسل یا وضو، نشاط بخشیدن به جسم و تقویت نیروی بدنی و جلوگیری از بروز برخی بیماری‌ها است.

7- آداب رفتار با نزدیکان زن

مستحب است که مرد به خاطر رعایت ادب با خانواده‌ی همسر از به کار بردن الفاظی که حاوی معانی مربوط به زناشویی و غیره است، خودداری کند. از علی بن ابی طالب  رضی الله عنه  روایت شده است که فرمود: آب منی بسیار از من جاری می‌شد. خواستم از پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  بپرسم، اما به خاطر شأن و منزلت دخترش از مطرح کردن آن خودداری کردم و به این دلیل به مقداد دستور دادم که آن را از پیامبر بپرسد.

8- تحریم همبستری با زن از عقب

خداوند متعال می‌فرماید:

﴿نِسَآؤُكُمۡ حَرۡثٞ لَّكُمۡ فَأۡتُواْ حَرۡثَكُمۡ أَنَّىٰ شِئۡتُمۡۖ﴾ [البقرة: 223].

«زنان شما کشتزار شما هستند، پس هر گونه که بخواهید به کشتزار خود در آیید».

یهودیان می‌گفتند: اگر مردی از عقب با جلوی زن تماس بگیرد، فرزندی که متولد می‌شود، کج چشم است و سپس این آیه نازل شد: ﴿نِسَآؤُكُمۡ حَرۡثٞ لَّكُمۡ﴾ [البقرة: 223].[12]

در روایت دیگری آمده است که: «إِنْ شَاءَ مُجَبِّيَةً، وَإِنْ شَاءَ غَيْرَ مُجَبِّيَةٍ، غَيْرَ أَنَّ ذَلِكَ فِي صِمَامٍ وَاحِدٍ».[13]

ترجمه: «اگر خواست (که از پشت با جلوی زن تماس بگیرد)، بهتر است زن در هیأت سجود قرار گیرد و می‌تواند در غیر این حالت هم از پشت تماس بگیرد. اما در هر حال باید از محل اصلی «جلو» باشد».

از عادات مردان اهل کتاب، این بود که فقط به یک روش با زنانشان نزدیکی می‌کردند. این روش در میان برخی از انصار هم رواج پیدا نمود. اما مردان قریشی «مکه‌ای» به استمتاع زنانشان به حالت‌های مختلف از جمله: به پهلو، به پشت؛ به رو خوابیده از جلو و از عقب به جلو می‌پرداختند. با هجرت مهاجرین به مدینه، یکی از مردان آن‌ها با زنی از انصار ازدواج کرد و خواست از او آن‌گونه استفاده کند. زن ممانعت کرد و گفت ما فقط به یک روش اجازه می‌دهیم یا همان طور این عمل را انجام بده یا از من دوری گزین و اجتناب کن. این امر موجب اختلاف میان آنان گردید. خبر این ماجرا به پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  رسید و خداوند این آیه را نازل فرمود: ﴿فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّىٰ شِئْتُمْ﴾ [البقرة: 223].[14]

از ابن عباس رضی الله عنهما  روایت شده است که عمر بن خطاب  رضی الله عنه  نزد پیامبر آمد و گفت: یا رسول الله! هلاک شدم! پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  فرمود: چه چیزی تو را هلاک کرد؟ گفت: دیشب جایگاهم «محل مقاربت» را تغییر دادم، ابن عباس گفت: پیامبر  صلی الله علیه و آله و سلم  در جواب وی چیزی نفرمود تا اینکه این آیه بر پیامبر نازل شد: ﴿نِسَآؤُكُمۡ حَرۡثٞ لَّكُمۡ﴾. پس پیامبر فرمود: «چه از جلو، چه از پشت به جلو می‌توانی بر زنت وارد شوی ولی از عقب «زن» و از جلوی زن در حال حیض پرهیز کن».[15]

9- جواز شستشو از یک ظرف

برای داماد و عروس با توجه به روایت مذکور از حضرت عایشه  رضی الله عنها  جایز است که هر دو در یک جا خود را بشویند. ایشان می‌فرماید: «من و رسول الله از ظرفی که در وسط من و ایشان بود، خود را می‌شستیم؛ به طوری که دست‌هایمان به هم می‌خورد. ایشان گاهی از من پیشی می‌گرفتند: و من می‌گفتم: برای من بگذار، برای من بگذار. حضرت عایشه  رضی الله عنها  می‌فرماید: در حالی که هردوی ما جنب بودیم».[16]

10- پاره کردن پرده بکارت «دوشیزگی»

باید دانست که پرده‌های بکارت دختران با هم متفاوت‌اند. در برخی از دختران بسیار نازک است و زود پاره می‌شود و حتی بعضی‌ها به قدری نازکند که بر اثر به زمین خوردن پاره می‌شود و برخی دیگر سفت و محکم و ضخیم است. بنابراین، بر مرد لازم است که نباید پرده‌ی بکارت را تنها معیار پاکی و شرافت زن «از لحاظ ناموسی» به حساب آورد. از جمله عادات زشت برخی مردان این است که این پرده را با انگشت پاره می‌کنند، غافل از اینکه این کار برای زن مضرّ است و سبب اذیت و آزار او می‌شود.

و نیز از جمله این کارها برخی حیله‌های شیطانی است که دختران غیر عفیف آن را انجام می‌دهند. آنان با شیوه‌هایی که جز پزشکان و زنان قابله پی نمی‌برند، تازه دامادها را با مکر و حیله فریب می‌دهند و بسیاری از شوهران تمام سعی و تلاش خویش را به کار می‌برند که در همان شب اول پرده‌ی بکارت دختر را به هر طریقی که باشد، پاره کنند و انتظار دارند که زنانشان در این امر تسلیم آنان باشند.

در برخی از موارد دختران خجالتی و کم‌رو نیز مانع «نزدیکی شوهر» می‌شوند و برخی از دختران گمان می‌کنند که ازدواج لهو و لعب و گردش و تفریحی بیش نیست. این‌ها هنگامی که مرد را می‌بینند که لباسش را درمی‌آورد و عضو بدنش «اندام تناسلی‌اش» راست و سفت می‌شود و برای انجام عمل «مقاربت» از او خواستار آمادگی می‌شود، می‌ترسد و حتی گاهی داد می‌زند و سعی می‌کند که مانع مرد از انجام این کار گردد.

این گونه رفتارها به علت کم تجربگی زن و مرد جوان و برداشت و گمان نادرست آن‌ها از مفهوم جنسیّت است.

---

[1]- قبل از آغاز این فصل مترجم نهایت معذرت خواهی و احترام خویش را حضور خوانندگان، برای بیان بعضی مطالب به صورت صریح و بی‌کنایه اعلام می‌دارد. به دلیل اینکه در تعلیمات اسلامی به این موارد توجه شده و خداوند متعال و رسول الله  صلی الله علیه و آله و سلم  این موارد را تبیین نموده‌اند، لذا بیان آن‌ها را لازم و ضروری می‌داند. «مترجم»

[2]- به روایت ابوداود (2160) و ابن ماجه (1918) در النکاح. [مؤلف]

آلبانی در صحیح الجامع (341) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]

[3]-آلبانی در السلسلة الضعيفة (6470) می‌گوید: منکر است، و ذهبی نیز در میزان الإعتدال (1/464) می‌گوید: بسیار منکر است. [مصحح]

[4]- هیثمی در مجمع الزوائد (4/292) و مجمع الزوائد (4/291). [مؤلف]

آلبانی در آداب الزفاف (24) می‌گوید: اسناد آن صحیح است. [مصحح]

[5]- به روایت امام بخاری (9/228) و امام مسلم (1434) در النکاح. [مؤلف]

[6]- به روایت امام مسلم (1006) در الزکاة. [مؤلف]

[7]- هیثمی در مجمع الزوائد (4/295) می‌گوید: طبرانی آن را روایت کرده است. [مؤلف]

اما یکی از راویان آن به نام معروف ابوخطاب ضعیف است. [مصحح]

[8]- هیثمی در مجمع الزوائد (4/295) می‌گوید: أبویعلی روایت کرده است. [مؤلف]

آلبانی در ضعیف الجامع (449) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]

[9]- هیثمی در مجمع الزوائد (4/295) می‌گوید: طبرانی در الکبیر آن را روایت کرده است. [مؤلف]

آلبانی در ضعیف الجامع (280) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]

[10]- به روایت ابوداود (219) و ابن ماجه (590) در الطهارة و امام احمد (6/108). [مؤلف]

آلبانی در آداب الزفاف (35) می‌گوید: حسن است. [مصحح]

[11]- به روایت مسلم (308) در الحیض و ترمذی (220) در الطهارة و... [مؤلف]

[12]- به روایت امام مسلم (1435) در النکاح. [مؤلف]

[13]- همان

[14]- به روایت ابوداود (2164) در النکاح. [مؤلف]

آلبانی در تحقیق آن می‌گوید حسن است. [مصحح]

[15]- به روایت ترمذی (2980) در تفسیر قرآن، باب: «ومن البقرة» و گفته: این حدیث حَسَن و غریب است. [مؤلف]

آلبانی در آداب الزفاف (31) می‌گوید: اسناد آن صحیح است. [مصحح]

[16]- به روایت امام مسلم (321) رقم (46) باب الحیض. [مؤلف]