1- حسن خلق
2- معشرت به طور شایسته حتی در حالت کراهیّت
3- میانه روی در حالت غیرت
4- اعتدال در نفقه
5- خود آرایی و پیرایش مرد برای زن
6- همکاری با زن در انجام امور خانواده
7- گوش کردن به انتقاد زن با حوصله
8- آگاهی مرد نسبت به مسایل فقهی زن
9- مرد شب هنگام ناگهانی بر زنش وارد نشود
10- ایجاد رابطه‌ی نیکو بین مادر شوهر و عروس
خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦٓ أَنۡ خَلَقَ لَكُم مِّنۡ أَنفُسِكُمۡ أَزۡوَٰجٗا لِّتَسۡكُنُوٓاْ إِلَيۡهَا وَجَعَلَ بَيۡنَكُم مَّوَدَّةٗ وَرَحۡمَةًۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ٢١﴾ [الروم: 21].
«و یکی از نشانه‌های خدا این است که از جنس خودتان همسرانی را برای شما آفرید تا در کنار آنان بیارامید و در میان شما و ایشان مهر و محبت قرار داد. مسلّماً در این «امور» نشانه‌ها و دلایلی است برای آنان که می‌اندیشند».
در این آیه به مبانی و پایه‌هایی که زندگی مشترک زناشویی خوشبخت و نمونه که مودّت و رحمت باعث آن است، اشاره شده است؛ پس بر زن و مرد لازم است که ارتباطشان را نیکو گردانند تا در همان اوایل زندگی و جوانی به مودّت و محبت و در پیری و کهنسالی به رحمت دست یابند. از جمله آداب زندگی مشترک می‌توان موارد زیر را برشمرد:
1- حسن خلق
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید: ﴿وَعَاشِرُوهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ﴾ [النساء: 19].
«با زنان خود به طور شایسته (در گفتار و کردار) معاشرت کنید».
و نیز در جایی دیگر در بزرگذاشت حق زنان می‌فرماید:
﴿وَأَخَذۡنَ مِنكُم مِّيثَٰقًا غَلِيظٗا﴾ [النساء: 21].
«زنان پیمان محکمی (هنگام ازدواج) از شما گرفته‌اند».
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم حسن خلق را می‌ستاید و می‌فرماید:
«أَكْمَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِيمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا وَخِيارُكُمْ خِيارُكُمْ لِنِسائِهِمْ».[1]
«با ایمان‌ترین مؤمنان خوش اخلاق‌ترین آنها هستند و بهترین شما، خوش اخلاق‌ترین شما نسبت به زنانتان هستند».
و پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِأَهْلِهِ، وَأَنَا خَيْرُكُمْ لِأَهْلِي».[2]
«بهترین شما، بهترین شما نسبت به خانواده‌اش است و من بهترین شما نسبت به خانواده‌ام هستم».
و نیز پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «اسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ، فَإِنَّ المَرْأَةَ خُلِقَتْ مِنْ ضِلَعٍ، وَإِنَّ أَعْوَجَ شَيْءٍ فِي الضِّلَعِ أَعْلاَهُ، فَإِنْ ذَهَبْتَ تُقِيمُهُ كَسَرْتَهُ، وَإِنْ تَرَكْتَهُ لَمْ يَزَلْ أَعْوَجَ، فَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ».[3]
ترجمه: «به وصيت من در مورد خوش‌رفتاری با زنان توجه و آن را رعايت کنيد، زیرا زن از یک دنده آفریده شده است، کج‌ترین محلّ دنده بالای آن است. اگر خواستی آن را راست بکنی، آن را می‌شکنی و اگر آن را ترک کنی، همیشه کج می‌ماند، پس شما را نسبت به زنان نصیحت می‌کنم».
همچنین در حدیث دیگری که آخرین وصیّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به ما است می‌فرماید: «اللَّهَ اللَّهَ فِي النِّسَاءِ، فَإِنَّمَا هُنَّ عَوَانٌ عِنْدَكُمْ أَخَذْتُمُوهُنَّ، بِأَمَانَةِ اللَّهِ، وَاسْتَحْلَلْتُمْ فُرُوجَهُنَّ بِكَلِمَةِ اللَّهِ».[4]
ترجمه: «از خدا بترسید، از خدا بترسید نسبت به زنان؛ چرا که آنها در دستان شما (امانت هستند) و کمک شما هستند. شما آنها را به عنوان امانت گرفته‌اید و با صیغه‌ی ایجاب و قبول آنها را بر خود حلال کردید (پس حق آنها را رعایت کنید)».
از جمله موارد حسن خلق، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: آزار و اذیت نکردن زن و شوخی و مزاح با او؛ گسترش تعامل و ارتباط؛ گفتار نغز و لطیف؛ مراعات اعتدال در موضع گیری با او؛ پیروی از یک سیاست و روش میانه و مشخص در ارتباط با او و هر آنچه مایه‌ی اصلاح روابط و اخلاق باشد.
2- معاشرت به طور شایسته حتی در حالت کراهیت
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ۚ فَإِن كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰ أَن تَكْرَهُوا شَيْئًا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا ١٩﴾ [النساء: 19].
«و با آنها بطور شایسته رفتار کنید، و اگر از آنان (خوشتان نیامد و) کراهت داشتید، پس چه بسا چیزی را خوش نمی‌دارید، و خدا در آن خیر بسیار قرار می‌دهد».
و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نیز می‌فرماید: «لَا يَفْرَكْ مُؤْمِنٌ مُؤْمِنَةً، إِنْ كَرِهَ مِنْهَا خُلُقًا رَضِيَ مِنْهَا آخَرَ».[5]
ترجمه: «جایز نیست که مرد مؤمنی همسر مؤمن خویش را مورد نغض قرار دهد؛ زیرا اگر از جهتی از اخلاق او ناراحت شود، از جنبه‌های دیگر از او راضی می‌شود».
چرا که در حقیقت هیچ انسانی نمی‌تواند الگویی کامل باشد و هیچ زندگی‌ای به طور کلی خوشبخت و سعادتمند نیست؛ زیرا «در زندگی» تلخی‌ها و مشکلاتی وجود دارد که بر زوجین لازم است با همکاری یکدیگر آن را حل نمایند و بر آن چیزه گردند. اما این عمل، مستلزم صبر و شکیبایی و آرامش در ارتباط با مشکلات به وجود آمده است تا اینکه زندگی ادامه یابد و حالات و امور به شکل طبیعی خود برگردند و در زندگی زناشویی حتی در مواقع تلخ و ناگوار نیز باید این فرموده‌ی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را الگو قرار دهیم: «أَنْ تُطْعِمَهَا إِذَا طَعِمْتَ، وَتَكْسُوَهَا إِذَا اكْتَسَيْتَ، وَلَا تَضْرِبِ الْوَجْهَ، وَلَا تُقَبِّحْ، وَلَا تَهْجُرْ إِلَّا فِي الْبَيْتِ».[6]
ترجمه: «اینکه زن را غذا دهی اگر خودت غذا خوردی و او را بپوشانی اگر خود را پوشاندی (و برای خودت پوشش تهیه کردی) و بر روی چهره‌اش نزنی و به او دشنام ندهی و با او هیچ گاه قهر و او را تنها نگذاری مگر در خانه».
مرد باید همسرش را در آیینه‌ی فرموده پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بنگرد که می‌فرماید: «ارفُقْ بالقَواريرِ».[7]
ترجمه: «مهربانی کن با (زنان که مانند) ظرف‌های بلورین و شیشه هستند».
توصیه به مهربانی، بیانگر نهایت لطف، انس و شفقت و تحمل سختی‌ها و ناراحتی‌ها و عدالت در حال بغض و ناخشنودی است.
منظور از غیرت، عدم غفلت نسبت به اموری است که نتایج ترسناک در بر داشته باشد و عدم مبالغه در ظن و گمان و سختگیری در محاسبه را می‌رساند.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «ان من الغيرة غيرَة يبغضها الله عز وجل وَهِي من غيرَة الرجل على أَهله من غير رِيبَة».[8]
«همانا که برخی از غیرت‌ها خشم خدای را برمی‌انگیزد و آن غیرت مردی است نسبت به خانواده‌اش، در حالی که هیچ گونه شک و شبهه‌ای نسبت به خانواده‌اش وجود ندارد».
حضرت علی رضی الله عنه می‌فرماید: بر خانواده‌ات غیرت را زیاد مکن که به خاطر این بدگمانی زنت متهم به فحشاء شود.
اما در مجموع غیرت، مطلوب و مایه‌ی کرامت و بزرگواری است و اگر در جایگاه و مکان خویش به کار رود، زیبا و پسندیده است. رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «إِنَّ اللَّهَ يَغَارُ، وَالمُؤْمِنُ يَغَارُ، وَغَيْرَةُ اللهِ أَنْ يَأْتِيَ الرجل مَا حَرَّمَ عَلَيْهِ».
ترجمه: «خداوند غیرت به خرج می‌دهد و مؤمن نیز غیرت به خرج می‌دهد و غیرت خداوند متعال آن است که مرد مرتکب انجام حرام می‌شود (و باعث غیرت خدا می‌شود)».[9]
اما برخی از مردان که خود را متمدّن و پیشرفته می‌دانند، با همسرش با زینت و آرایش کامل همراه دوستانش شب زنده‌داری می‌کند و در مکان‌های مخصوصی جمع می‌شوند و گاهی برخی از آنها از آن طلب رقص و سماء می‌نمایند. حال این سؤال مطرح است که آیا می‌توان چنین مردانی را با غیرت شمرد؟
راه حل درست، در اختلاط نشدن زن با مردان است. از حضرت علی رضی الله عنه روایت شده است که ایشان نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بودند و فرمودند: «اي شيىء خير للمرأة؟». «بهترین چیز برای زن چیست؟». پس همه ساکت شدند هنگامی که من برگشتم به فاطمه رضی الله عنها گفتم: بهترین چیز برای زنان چیست؟
فرمود: مردان آنها را نبینند. پس من آن را نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ذکر کردم، ایشان فرمود: «إِنَّهَا فَاطِمَةُ بِضْعَةٌ مِنِّي». «همانا که فاطمه پاره‌ی تن من است».[10]
ابن قیّم فرموده است: اساس دین غیرت است و هرکس غیرت نداشته باشد، دین ندارد. غیرت قلب را حمایت می‌کند و در نتیجه اعضاء و جوارح حمایت و حفاظت می‌شوند، زشتی‌ها و فواحش را دور می‌کند، و نداشتن غیرت، قلب را می‌میراند؛ در نتیجه جوارح نیز می‌میرند و به طور قطع دفاعی نزد آن باقی نمی‌ماند. و غیرت بسان نیرو و قوتی است که بیماری را دفع و در برابر آن ایستادگی می‌کند و زمانی که این نیرو از بین رفت، بیماری، بدن را آماده حمله می‌بیند و مدافعی نیست که مقابله کند؛ در نتیجه آن درد نفوذ پیدا می‌کند و گسترش می‌یابد؛ تا اینکه منجر به هلاکت شود.
منظور ما عدم اسراف و بخل و سختگیری است و لازم است که حدّ اوسط قرار گیرد. خداوند می‌فرماید: ﴿كُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْ﴾ [الأعراف: 31].
«بخورید و بیاشامید و اسراف نکنید».
و نیز خداوند عزوجل می‌فرماید: ﴿وَلَا تَجۡعَلۡ يَدَكَ مَغۡلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبۡسُطۡهَا كُلَّ ٱلۡبَسۡطِ﴾ [الإسراء: 29].
«دست خود را بر گردن خویش بسته مدار (و از کمک به دیگران خودداری مکن و بخیل مباش) و آن را فوق‌العاده گشاده مساز (و بذل و بخشش بی حساب نکن و اسراف نَوَرز).
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرماید: «دِينَارٌ أَنْفَقْتَهُ فِي سَبِيلِ اللهِ وَدِينَارٌ أَنْفَقْتَهُ فِي رَقَبَةٍ، وَدِينَارٌ تَصَدَّقْتَ بِهِ عَلَى مِسْكِينٍ، وَدِينَارٌ أَنْفَقْتَهُ عَلَى أَهْلِكَ، أَعْظَمُهَا أَجْرًا الَّذِي أَنْفَقْتَهُ عَلَى أَهْلِكَ».
«از دیناری که در راه خدا در آزاد ساختن بنده‌ای، در راه صدقه به مسکینی در راه مخارج خانواده‌ات انفاق می‌کنی، بهترین اجر و پاداش، مربوط به بخششی است که در راه خانواده‌ات باشد».
همچنین می‌فرماید: «إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ نَفَقَةً وَهُوَ يَحْتَسِبُهَا کَانَت لَهُ صَدَقَةٌ».[11]
ترجمه: «زمانی که مرد به خانواده‌اش انفاق می‌کند و به آن بخشش، راضی است، این انفاق برای او صدقه محسوب می‌شود».
مهمترین امر در راستای کسب و کار این است که از راه حلال به دست آید و هیچ‌گونه عمل خلاف و شبهه‌ای در آن نباشد؛ هرچند زندگی سخت و مشکل و راه‌های مکر و حیله‌ی شیطان باز باشند. بنابراین، توصیه‌ی ما به زنان این است که هنگام نداری و فقر شوهر، خود را با صبر آراسته گرداند و او کسی است که با اراده‌ی محض انتخاب کرده است و بداند که زندگی متوقف نمی‌گردد به طوری که روزگار «بعضی مواقع» بر وفق مراد است و به نفع شماست و «گاهی» بر ضد و خلاف مراد است. سادگی، دور اندیشی و میانه‌روی، اموری بسیار زیبا و قابل ستایش اند، اما زیاده‌روی و بخل هر دو مایه‌ی بدبختی هستند و بهترین امور میانه‌روی در آن است و خداوند تباهی و تفاخر و اسراف را از بین ببرد.
5- خود آرایی و پیرایش مرد برای زن
همانگونه که برای زن زیبا و پسندیده است که خویش را برای شوهرش زیبا نماید و نظافت و زینت و لباس، خویش را بیاراید؛ همین طور برای مرد نیز لازم است که خود را برای زنش خوشبو و معطر سازد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم اکرم می‌فرماید: «حُبِّبَ إليَّ من دُنْياكمُ النِّساءُ والطِّيبُ».[12] «از دنیای شما در نزد من زنان و بوی خوش، پسندیده هستند».
پس پیرایش و زیبایی بر اساس این فرموده‌ی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم که می‌فرماید: «إِنَّ اللهَ جَمِيلٌ يُحِبُّ الْجَمَالَ». «همانا خداوند زیباست و دوستدار زیبایی است»[13]، مایه‌ی محبت می‌شود و اسباب انس و الفت را تقویت می‌کند.
حضرت ابن عباس رضی الله عنهما می‌فرماید: همانا من دوست دارم که خود را برای همسرم بیارایم؛ همانگونه که دوست دارم او خود را برای من آراسته گرداند.
پس زینت و آرایش بر زن و مرد واجب است. و شایسته است که تمام کسانی که خواستار زندگی زناشویی سعادتمند و مسرت انگیزی هستند، این نکته را از یاد نبرند.
6- کمک و همکاری به زن در انجام امور خانواده
حضرت عایشه رضی الله عنها می‌فرماید: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در امور مربوط به منزل به ما کمک می‌کردند و زمانی که وقت نماز فرا می‌رسید، به سوی نماز خارج می‌شد.[14] و لباسش را می‌دوخت و کفش‌هایش را تعمیر کرد.[15]
در این حدیث ترغیب «به کمک کردن شوهر به زن در انجام امور خانواده» یک نوع تواضع و ترک غرور و خدمت مرد به خانواده‌اش وجود دارد.
7- گوش کردن به انتقاد زن با حوصله
در برخی از موارد ازواج پیامبر در مشاجره با ایشان در مقابل ایشان تندخویی می‌کرد و یک بار یکی از آنها تا شب با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم قهر کرد.
از حضرت عایشه رضی الله عنها روایت شده است که بین ایشان و پیامبر یک مشاجره‌ی لفظی درگرفت. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به او فرمود: به چه کسی راضی هستی که بین من و تو «قضاوت کند» آیا به حضرت عمر رضی الله عنه راضی هستی؟
حضرت عایشه رضی الله عنها فرمود من به حضرت عمر رضی الله عنه راضی نمی‌شوم؛ زیرا ایشان دارای اخلاقی تند هستند.
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «آیا راضی هستی که پدرت بین من و تو قضاوت کند» فرمود: بله، حضرت عایشه روایت می‌کند که رسول الله فرستاده‌ای نزد او فرستاد، پس گفت: «عایشه چنین است و چنان». حضرت عایشه فرمود: جز حق چیز دیگری مگوی. حضرت ابوبکر رضی الله عنه با سیلی به صورت او کوبید به طوری که مثل آب از بینی او خون جاری شد و با عصبانیت فرمود تو و پدرت حق‌گو هستید، اما رسول خدا حق نمی‌گوید؟ پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: ای ابوبکر، ما از شما برای کتک زدن کمک نخواستیم. سپس حضرت ابوبکر رضی الله عنه چوبی را در منزل پیداکرد برداشت و شروع به زدن حضرت عایشه رضی الله عنها کرد. حضرت عایشه رضی الله عنها از دستش فرار کرد و خود را به پشت پیامبر چسباند. پیامبر فرمود ابوبکر رضی الله عنه شما را به خدا قسم می‌دهم که از اینجا برو من تو را برای کتک زدن نخواسته‌ام.[16]
یک بار حضرت عایشه رضی الله عنها در حالی که عصبانی بود به پیامبر گفت: آیا این طور نیست که تو گمان می‌کنی که رسول الله هستی؟ پس پیامبر تبسمی کردند و با بردباری و مهربانی با او برخورد نمودند.[17]
برخی اوقات زن بر شوهرش بی‌پروایی و گستاخی می‌کند و از حق مردش تخطی می‌نماید؛ پس در چنین مواردی پیامبر اکرم برای ما الگو و رهبر هستند و ایشان به ما تعلیم داده‌اند که در چنین مواردی با زن چگونه برخورد نماییم. بنا به فرموده‌ی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم که: «إِنَّمَا النِّسَاءُ شَقَائِقُ الرِّجَالِ»، «زنان همانند مردان هستند (مثل اینکه زنان و مردان یکی بودند و زنان از مردان جدا شدند)».[18] شایسته است که مرد، عاقل و حکیم باشد؛ مخصوصاً در مواقع ضعف و خطا و نادانی و بی فکری زن؛ چراکه اگر اشتباه با اشتباه جواب داده شود، نتیجه‌ی آن افزایش اشتباه «و جدایی» خواهد بود و این امر بسیار نکوهیده و زشت است و به صلاح زوجین نخواهد بود.
8- آگاهی مرد به مسایل فقهی زنان
شایسته است که شوهر احکام فقهی مربوط به زنان را به دلیل مرتکب نشدن اعمال حرام یاد بگیرد و احکام: طهارت، نماز، حیض و... را به همسرش، در صورتی که از آن اطلاعی ندارد، بیاموزد.
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید:
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ قُوٓاْ أَنفُسَكُمۡ وَأَهۡلِيكُمۡ نَارٗا وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلۡحِجَارَةُ﴾ [التحريم: 6].
«ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتش دوزخی برکنار دارید که افروزینه‌ی آن انسان‌ها و سنگ‌ها است».
و اگر شوهر زن، این احکام را نداند یا اینکه توانایی یاد دادن آن را به همسرش نداشته باشد؛ پس باید زن در مجالس عمومی که مخصوص زنان است، آن را از عالمان و دانشمندان سؤال نماید.
پیامبر عظیم الشأن اسلام می‌فرماید: «نِعْمَ النِّسَاءُ الأَنْصَارِ لَمْ يَمْنَعْهُنَّ الحَيَاءُ أَنْ يَتَفَقَّهْنَ فِي الدِّينِ».[19]
ترجمه: «زنان انصار بسیار زنان خوبی هستند که حیاء مانع فهم مسائل فقهی آنان نمی‌شود».
9- مرد شب هنگام ناگهانی بر زنش وارد نشود
از حضرت انس رضی الله عنه روایت است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم هیچ‌گاه شبانه بر اهلش وارد نمی‌شد؛ بلکه صبح یا عصر وارد می‌شد[20] و از عبدالله بن عمر روایت شده است که رسول خدا شبی از سفر برمی‌گشتند و در مکانی به نام «عقیق» فرود آمدند و مردم را از رفتن به خانه به طور ناگهانی منع فرمودند. اما دو نفر به این نهی گوش ندادند و بدون اطلاع قبلی وارد منزل خود شدند که هر دو چشمشان به مورد زشتی افتاد.[21]
عبدالله بن رواحه می‌گوید که از سفر برگشته بود و عجله نمود و بدون اطلاع خواست وارد منزلش شود، چشمش به نور چراغی افتاد و دید که کسی با زنش همراه است. شمشیرش را درآورد که ناگهان زن متوجه شد، گفت: دست نگهدار این فلان زن است که دارد موهای من را شانه می‌کند. عبدالله نزد پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد و موضوع را بازگو کرد. ایشان از آن به بعد از اینکه کسی شبانه بدون اطلاع همسرش بر او وارد شود نهی فرمودند.[22]
10- ایجاد رابطه‌ی نیکو بین مادر شوهر و عروس
اسلام بر زن و شوهر فرض نموده است که حسن معاشرت و رابطه‌ی صمیمانه‌ای داشته باشند و بین آنها مودّت و رحمت برقرار نموده است؛ پس واجب است با دیگران بخصوص با خانواده‌ی همدیگر ارتباطی صمیمانه داشته باشند.
زن از این امر که رابطه‌ی شوهرش را با خانواده‌اش را مکدر نماید، بر حذر داشته شده است؛ چرا که در این کار معصیت خدا و رسول خدا وجود دارد؛ پس نافرمانی والدین عملی ناپسند است که باعث قطع صله‌ی رحم و سنگدلی می‌گردد و ارتباط را از بین می‌برد.
افراد خانواده چراغ راه و نور زندگی هستند، نه سوزان یا خار کشنده و باید همسران به این فرموده‌ی خداوند عمل نمایند که تبارک و تعالی می‌فرماید:
﴿وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّآ إِيَّاهُ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنًاۚ﴾ [الإسراء: 23].
«الا ای انسان! پروردگارت فرمان داده است که جز او را نپرستید و به پدر و مادر نیکی کنید و با آنان نیکو رفتار نمایید».
و سعادت خانواده زمانی تحقق می‌پذیرد و ادامه می‌یابد که زن، شوهر خویش را در انجام وظایف مربوط به اقوامش و دوام صله‌ی رحم او و صله‌ی رحم خویش نسبت به آنها کمک نماید و همچنین زن باید مرد را در اطاعت خدا یاری دهد و در احترام نسبت به او احسان و نیکی به آنها مهربانی و دلسوزی و یاد‌آوری زحمات خانواده‌اش نسبت به او کمک نماید؛ پس در این حال است که مهربانی و دلسوزی و رحمت بین فرزند و خانواده‌اش ادامه می‌یابد. همچنین اسلام، مادر شوهر را از ظلم و سختگیری بر حذر می‌دارد و او را به برپایی صلح و آرامش دایم با عروس که مانند دخترش است، دعوت می‌کند و شایسته است او با عروسش با مهربانی و أنس و شفقت همانند برخورد او نسبت به فرزندش عمل نماید و بدین گونه محبت و آرامش برپا می‌گردد و خانواده در صلح و صفا به سر می‌برد.
[1]- به روایت ابوداود (4682) در السّنة. و ترمذی (1162) در الرضاع. [مؤلف]
آلبانی در السلسلة الصحيحة (284) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[2]- به روایت ابن ماجه (1977) و دارمی (2/159) در النکاح. [مؤلف]
آلبانی در صحیح الجامع (3314) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[3]- به روایت امام بخاری (6/363) در احادیث الأنبیاء. و امام مسلم (1768) در الرضاع.
[4]- به روايت امام مسلم (1218) در باب حج. و ابوداود (1905) در المناسک: و ابن ماجه (3074) و دارمی (49 – 2/44) هر دو مناسک و امام احمد (5/73). [مؤلف]
لفظ صحيح مسلم: «فَاتَّقُوا اللهَ فِي النِّسَاءِ، فَإِنَّكُمْ أَخَذْتُمُوهُنَّ بِأَمَانِ اللهِ، وَاسْتَحْلَلْتُمْ فُرُوجَهُنَّ بِكَلِمَةِ اللهِ». و طحاوی در شرح معانی الآثار نزدیک با الفاظی که مولف ذکر نموده، روایت کرده است: «أَلَا وَاتَّقُوا اللهَ - عَزَّ وَجَلَّ - فِي النِّسَاءِ ، فَإِنَّمَا هُنَّ عِنْدَكُمْ عَوَانٌ ، أَخَذْتُمُوهُنَّ بِأَمَانَةِ اللهِ - عَزَّ وَجَلَّ - وَاسْتَحْلَلْتُمْ فُرُوجَهُنَّ بِكَلِمَةِ اللهِ». [مصحح]
[5]- به روایت امام مسلم (1/469) در الرضاع. و امام احمد (2/329). [مؤلف]
[6]- به روایت ابوداود (2142) و ابن ماجه (1850) در النکاح و امام احمد (5 و 5/3 و 4/447). [مؤلف]
آلبانی در غاية المرام (244) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[7]- به روایت امام بخاری (10/593) در الأدب. [مؤلف]
[8]- به روایت نسائی (5/78) در الزکاة – و ابن ماجه (1996) و دارمی (2/149) در النکاح و امام احمد (446 – 5/445). [مؤلف]
با این لفظ «إنَّ من الغَيرةِ ما يحبُّها اللهُ ومنها ما يُبغضُهُ اللهُ فالَّتي يُبغضُها اللهُ الغَيرةُ في غيرِ رِيبةٍ»، آلبانی در صحیح ابوداود (2659) می‌گوید: حسن است. [مصحح]
[9]- امام بخاری (9/319) در النکاح و امام مسلم (2761) در التوبة. [مؤلف]
[10]- هیثمی در مجمع الزوائد (4/255) می‌گوید: بزار آن را روایت کرده است. [مؤلف]
ابن حجر عسقلانی در مختصر البزار (2/344) می‌گوید: ضعیف است. [مصحح]
[11]- به روایت امام مسلم (995) در الزکاة. [مؤلف]
[12]- به روایت امام بخاری (1/136) در الإیمان. و امام مسلم (1002) در الزکاة. [مؤلف]
[13]- به روایت امام بخاری (2/162) در الأذان، و ترمذی (2489) باب (45) و امام احمد (206 و 126 و 49). [مؤلف]
[14]- به روایت امام احمد (6/256) و ابونعیم در الحلیة (8/331). [مؤلف]
[15]- به روایت امام احمد (260 و 147 و 6/121). [مؤلف]
آلبانی در صحیح الجامع (4937) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[16]- حافظ دمشقی آن را تخریج کرده است. السهط الثمین. ص 51. [مؤلف]
این روایت ضعیف است. البوصيري در إتحاف الخيرة المهرة (4/71) می‌گوید: ضعیف است؛ و هیثمی در مجمع الزوائد (4/325) می‌گوید: در سند آن محمد بن اسحاق که مدلس (که عنعنه کرده است) و سلمه بن الفضل وجود دارد. امام بخاری دربارۀ سلمه بن الفضل می‌گوید: در نزد او مناکیر وجود دارد، نسائی می‌گوید: ضعیف است. و آلبانی نیز آن را در السلسلة الضعیفة (2985) به طور خلاصه آورده است. [مصحح]
[17]- همان.
[18]- به روایت ابوداود (236) و ترمذی (113) در الطهارة – و امام احمد (6/256). [مؤلف]
آلبانی در السلسلة الصحيحة (5/219) می‌گوید: صحیح است. [مصحح]
[19]- به روایت امام بخاری (1/228) باب العلم و مسلم (332) شمارۀ (61) در باب الحیض. [مؤلف]
[20]- به روایت امام بخاری (3/619) باب العمرة و امام احمد (240 و 204 و 3/152). [مؤلف]
[21]- به روایت امام احمد (2/104). [مؤلف]
[22]- به روایت امام احمد (3/451). [مؤلف]
حدیث «لا يَطْرُقَنَّ أحدُكم أهلَه ليلًا» صحیح است و آلبانی در السلسلة الصحيحة (7/225) آن را آورده است. [مصحح]
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر