قرآن کریم در میان کتاب‌های آسمانی و وحیانی، تنها کتابی است که هم از حیث لفظ و هم از حیث معنا آن گونه که بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده است، در میان پیروان آن قرار دارد. نزول قرآن آن گونه که در آیات آن آمده به قرار زیر است:
1- در شب قدر:
﴿ إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ فِي لَيۡلَةِ ٱلۡقَدۡرِ ١﴾ [القدر: 1].
«ما آن (قرآن) را در شب قدر نازل كردیم».
2- در شبی مبارک:
﴿ إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ فِي لَيۡلَةٖ مُّبَٰرَكَةٍ﴾ [الدخان: 3].
«براستی ما آن را در شبى پر بركت نازل كردیم ما همواره انذاركننده بودهایم!».
3- در ماه رمضان:
﴿شَهۡرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ فِيهِ ٱلۡقُرۡءَانُ﴾ [البقرة: 185].
«ماه رمضان آنست كه فرود آورده شد در وى قرآن».
این آیات بیانگر آن است که قرآن نزول دفعی داشته است؛ اما زندگی و تاریخ اسلام گواه آن است که پس از بعثت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به رسالت در چهل سالگی، به مدت بیست و سه دوران رسالت آن حضرت صلی الله علیه و آله و سلم بر ایشان نازل شده است. این نزول تدریجی نیز در قرآن به آن اشاره شده است:
﴿وَقُرۡءَانٗا فَرَقۡنَٰهُ لِتَقۡرَأَهُۥ عَلَى ٱلنَّاسِ عَلَىٰ مُكۡثٖ﴾ [الإسراء: 106-107].
«و قرآن را [جدا جدا و] بخش بخش فرو فرستادیم تا آن را با درنگ بر مردم بخوانى».
نزول تدریجی حفظ و تدوین آن را نیز می‌طلبید و لذا پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در مرتبه نخست خود به حفظ کردن آن و حتی شتاب ورزیدن در این امر:
﴿لَا تُحَرِّكۡ بِهِۦ لِسَانَكَ لِتَعۡجَلَ بِهِۦٓ ١٦ إِنَّ عَلَيۡنَا جَمۡعَهُۥ وَقُرۡءَانَهُۥ ١٧﴾ [القيامة: 15-16].
«زبان را به [تكرار] آن مجنبان تا به شتاب آن را [به خاطر بسپارى]. جمعش و [آسان ساختن] خواندنش بر [عهده] ماست».
مبادرت می‌ورزیدند. در میان مهاجران و انصار نیز گروهی از صحابه به حفظ آن می‌پرداختند. سپس قرآن به صورت نوشته درآمد و از روزگار خود پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و به دستور ایشان به کتابت آن همت گماشته شد. کثرت قاریان و کاتبان وحی و جدیت و حساسیت مسلمانان به این کتاب آسمانی باعث شد که از هر گونه تحریف مصون ماند.
گردآوری و نگارش قرآن کریم از دیرباز مورد توجه مسلمانان بوده است. گردآوری قرآن دو مرحله را پشت سر گذراند. نخست به معنای حفظ آن در سینه‌ها بوده است که نخستین حافظ آن شخص پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بوده‌اند. بعد از ایشان حافظانی از اصحاب بودند که به این امر مبادرت می‌ورزیدند. اما مرحله دوم، می‌توان به امام علی، ابوبکر، عمر، عثمان، زیدبن ثابت، ابی‌بن کعب و ... اشاره کرد. این نوشته‌ها معمولاً بر روی «لخاف» (سنگ نازک یا صفحه‌های سنگی) و «عسیب» (شاخه‌های درخت خرما) و «أکتاف» (استخوان‌های پهن شتر) و «أقتاب» (تکه چوبی که بر پشت شتر می‌گذاشتند و بر روی آن سوار می‌شدند) و بر تکه‌های پوست بوده است.
این همه تلاش و مجاهدت در حفظ و نگارش قرآن تردیدی باقی نمی‌گذارد که این کتاب همان است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده و به دست ما رسیده است. از طرفی مفاهیم و معانی قرآن چنان است که راه هر گونه تحریف را بسته است. کتابی که خود را «انور» معرفی می‌نماید و جن و انس را از آوردن آن ناتوان می‌شمارد، نباید برای اثبات تحریف‌ناپذیری آن از خارج از آن کمک گرفت. علاوه بر این خداوند نیز مصونیت آن را از هر گونه تحریف تضمین نموده است:
﴿إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّكۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ ٩﴾ [الحجر: 9].
«ما قرآن را نازل كردیم و ما بطور قطع نگهدار آنیم!».
اما تاریخ قرآن، تاریخ نزول تدریجی و شیوه گردآوری و کتابت آن است که نیاز به حجت و دلیل دارد.
سید حسین سیدی
مشهد مقدس، اردیبهشت 1382، 28 صفر 1424
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر