تعمير و توسعۀ مسجد نبوى در طول تاريخ
اقتباس و ترجمه: عبدالله حیدری
«إِنَّمَا يَعْمُرُ مَسَاجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ ».
هنگامى که پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم از مکه مکرمه هجرت فرموده و به مدینه منوره رسیدند، انصار مدینه براى پذیرایى از حضرتش بر یکدیگر سبقت مى‌جستند، و هرکس مى‌کوشید لجام شتر آنحضرت را به طرف خانهء خود بکشد، أما آنحضرت مکرراً مى‌فرمودند، شتر را رها کنید زیرا که وى مأمور است در جاى خاصی زانو بزند، شتر همچنان به راهش ادامه مى‌داد تا اینکه در وسط شهر مدینه در یک خرمنگاه خرما زانو زدز
این زمین از دو تا یتیم بود که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آن را خریدند و مسجد نبوى را در آن بنیانگذارى نمودند، پس که انتخاب جاى مسجد با راهنمایى پروردگار صورت گرفت. مساحت مسجد که به شکل مربع ساخته شده بود تقریباً هزار و شصت (1600) متر مربع بود، آن زمان قبله به سوى بیت المقدس بود که در شمال واقع مى‌شد.
هنگامى که دستور تحویل قبله به سوى کعبه در مکه مکرمه توسط وحى نازل گردید، تعمیر اندکى در ساختمان مسجد بوجود آمد و آن اینکه دروازه جنوبى بسته شد و دروازه‌اى از طرف شمال باز گردید.
در سال هفتم هجرى تعداد مسلمانان زیاد شد که مسجد گنجایش همهء آنها را نداشت، لذا پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم دستور توسعۀ آن را صادر نمودند که از دو طرف مغرب و شمال توسعه داده شد، مقدار اضافه شده هزار و چهار و صد و پانزده (1415) متر مربع بود، اکنون مساحت کلى مسجد به دو هزار و چهار صد و هفتاد و پنج (2475) متر مربع مى‌رسید.
توسعۀ دوم در عهد حضرت عمر فاروق رضی الله عنه در سال هفدهم هجرى صورت گرفت، مسجد از نو بازسازى گردید، و حدود هزار و چهار صد (1400) متر مربع از سمت جنوب و غرب و شمال به آن افزوده شد که اینک مساحت کلى آن به سه هزار و پانصد و هفتاد و پنج (3575) متر مربع رسیده بود.
در سال بیست نُه (29) هجرى حضرت عثمان رضی الله عنه مسجد را باسنگ بازسازى نمود و از جهات جنوب و شمال و مغرب 496 متر به آن افزود که در نتیجه، مساحت کلى مسجد به چهار هزار و هفتاد و یک (4071) متر مربع رسید.
در سال 88 هجرى خلیفه أموى ولید بن عبد الملک دستور بازسازى و توسعۀ مسجد را صادر کرد، سرپرستى این کار را حضرت عمر بن عبد العزیز رضی الله عنه که استاندار مدینه بود به عهده داشت، از جهات مشرق و مغرب و شمال مسجد توسعه یافت، و به جز حجرهء حضرت عایشه رضی الله عنها که در آن رسول گرامى صلی الله علیه و آله و سلم و دو یار باوفایش حضرت ابو بکر و عمر رضی الله عنه دفن بودند بقیۀ حجرات نبوى در این توسعه ضمیمه شد و براى أولین بار محراب تو خالى به شکل رائج امروزى، و مناره‌هایى جهت بلندکردن اذان به مسجد افزوده شد.
پس از این توسعه مساحت کلى مسجد به شش هزار و چهار صد و چهل (6440) متر مربع بالغ گردید.
در سال صدوشصت و یک (161) قمرى مهدى خلیفهء عباسى دستور داد مسجد توسعه داد شود و ترمیم گردد. بعضی دیوارهایش بازسازى گردید و از جهت شمال حدود 2450 متر مربع به آن افزوده شد که در نتیجه مساحت مسجد به 8890 متر مربع رسید، در سال 654 قمرى مسجد بر اثر اشتباهى که از یک فراش مسجد سر زد دچار آتش سوزى بزرگى گردید، این بار به همان شکل اول بازسازى گردید و چیزى به آن افزوده نشد.
در قرن نهم هجرى در عهد سلطان أشرف قایتباى بعضى اجزاء مسجد بازسازى شد اما بدنبال آن بر أثر یک جرقّه آسمانى که منارۀ بزرگ مسجد را هدف گرفت آتش‌سوزى مخُوفى مسجد را بلعید، بلافاصله به دستور سلطان اشرف قایتباى بازسازى گردید و از طرف شرق 120 متر مربع به آن افزوده شد که مساحت کلى مسجد به (9010) متر مربع رسید.
در عهد سلطان عبد المجید عثمانى در سال 1265 قمرى مسجد بازسازى شد و از جانب شمال یک ساختمان دوطبقه با مساحت 1293 متر مربع به مسجد افزوده شد که در نتیجه آن مساحت کل مسجد به ده هزار و سیصد و سه (1033) متر مربع رسید.
در سال 1370 قمرى بنابر حکم ملک عبد العزیز آل سعود دیوارها و رواق‌هاى شرق و غرب و شمال مسجد ترمیم گردید و حدود 6420 متر مربع به آن افزوده شد که مساحت کلى آن به 16327متر مربع رسید.
باوجود اولین توسعه سعودى‌ها، هنوزهم مسجد نبوى احتیاج به توسعه داشت چون تعداد زائران هر سال رو به افزایش بود، لذا ملک فیصل بن عبد العزیز در سال 1393 قمرى تصمیم گرفت مجدداً مسجد را توسعه دهد، لذا زمینى که در غرب مسجد نبوى واقع بود براى نماز اختصاص داد که با نصب‌کردن بلند گوُ، چترهاى بزرگ و پنکه‌هاى سقفى عملاً این زمین براى نماز آماده شد.
در هیجدهم 18 رجب 1397 قمرى ملک خالد بن عبد العزیز آل سعود زمینی که در جنوب غرب حرم نبوى واقع بود براى خدمت زائران و نمازگذاران اختصاص داد که قسمتى از آن براى نماز و بقیۀ براى پارکینک ماشین‌هاى زوار آماده شد، مساحت این زمین 43000 متر مربع بود.
در سال 1405 قمرى خادم حرمین شریفین ملک فهد بن عبد العزیز دستور بزرگترین تعمیر و توسعه در تاریخ مسجد نبوى را صادر نمود، این انقلاب عمرانى بزرگ با پیگیرى و سرپرستى شاهزاده عبد المجید استاندار وقت مدینه منوره آغاز شد، و 9 سال بطول انجامید، 82000 متر مربع به ساختمان مسجد افزوده شد که بعد از این توسعه مساحت کل ساختمان مسجد به (98327) نود و هشت هزار و سیصد و بیست و هفت متر مربع رسید.
علاوه برآن صحن‌ها، حمام‌ها، وضوءخانه‌ها و پارکینک‌هاى مختلفى نیز در اطراف مسجد احداث گردید که کل مساحت مسجد و متعلقات آن به (400327) چهار صد هزار و سیصد و بیست و هفت متر مربع رسید.
اخیرا در عهد ملک عبدالله بن عبدالعزیز نیز توسعه‌أی شروع شده که جزئیات را بعدها انشاءالله ارائه خواهیم کرد.
التماس دعای خیر برادر شما
عبدالله حیدری مدینه منوره
پایان حج 1430 هـ ق
آذرماه 88 شمسی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر