7- اعتقاد صحيح در مورد صحابه ي پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم
از عقایدِ صحیح واجب برای هر مسلمان، حب اصحاب رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و داشتن ولاء و رضایتمندی نسبت به آنها و طلب استغفار برای ایشان و تمجید کردن از آنها میباشد.
خداوند میفرماید: ﴿وَٱلسَّٰبِقُونَ ٱلۡأَوَّلُونَ مِنَ ٱلۡمُهَٰجِرِينَ وَٱلۡأَنصَارِ وَٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُم بِإِحۡسَٰنٖ رَّضِيَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُ وَأَعَدَّ لَهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي تَحۡتَهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۚ ذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ ١٠٠﴾ [التوبة: 100]. ترجمه: «و سبقت گیرندگان نخستین از مهاجرین و انصار و کسانی که به نیکوکاری از ایشان تبعیت کردند، الله از آنها راضی شد و [آنها نیز] از الله راضی شدند و برای ایشان، باغهائی که در آن نهرها جاری است، مهیا ساخت و در آن تا ابد جاودان خواهند ماند؛ این است پیروزی بزرگ».
خداوند از سابقین (سبقت گیرندگان) بدون هیچ شرطی اعلام رضایت میفرماید و راضی بودن از تابعین را منوط به تبعیت نیکو از سابقین بیان میفرماید.
خداوند میفرماید: ﴿لَّقَدۡ رَضِيَ ٱللَّهُ عَنِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ إِذۡ يُبَايِعُونَكَ تَحۡتَ ٱلشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمۡ فَأَنزَلَ ٱلسَّكِينَةَ عَلَيۡهِمۡ وَأَثَٰبَهُمۡ فَتۡحٗا قَرِيبٗا ١٨﴾ [الفتح: 18]. ترجمه: «همانا الله از مؤمنین وقتی با تو زیر درخت بیعت کردند خشنود شد، پس آنچه را در قلبهایشان است دانست، و آرامش را بر دل ایشان نازل فرمود و فتحی نزدیک را به ایشان پاداش داد».
کسی که خداوند از وی راضی شد هرگز خشم خداوند بر وی قرار نمیگیرد و از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نیز در حدیثی با اسناد صحیح آمده است که فرمود: «کسانی که زیر درخت با من بیعت کردند وارد آتش [جهنم] نمیشوند»[1].
فضيلت مهاجرين(کساني که زندگي و خانوادهي خود را رها کرده و همراه پيامبر صلی الله علیه و آله و سلم براي حفظ دين خود و نشر بهتر اسلام هجرت کردند):
خداوند از مهاجرین یاد کرده و آنها را به راستگوئی توصیف میفرماید: ﴿لِلۡفُقَرَآءِ ٱلۡمُهَٰجِرِينَ ٱلَّذِينَ أُخۡرِجُواْ مِن دِيَٰرِهِمۡ وَأَمۡوَٰلِهِمۡ يَبۡتَغُونَ فَضۡلٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٗا وَيَنصُرُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلصَّٰدِقُونَ ٨﴾ [الحشر: 8]. ترجمه: «آن «فی» برای فقیران مهاجرین است؛ کسانی که از خانههایشان و اموالشان اخراج شدند؛ نعمت و رضایتمندی را از الله میطلبند و الله و رسولش را یاری میکنند، آنها خود راستگویانند».
فضيلت انصار(كساني كه خانه و كاشانهي خود را با مهاجرين صدر اسلام تقسيم كردند):
بعد از مهاجرین خداوند از انصار یاد میکند و میفرماید: ﴿وَٱلَّذِينَ تَبَوَّءُو ٱلدَّارَ وَٱلۡإِيمَٰنَ مِن قَبۡلِهِمۡ يُحِبُّونَ مَنۡ هَاجَرَ إِلَيۡهِمۡ وَلَا يَجِدُونَ فِي صُدُورِهِمۡ حَاجَةٗ مِّمَّآ أُوتُواْ وَيُؤۡثِرُونَ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ وَلَوۡ كَانَ بِهِمۡ خَصَاصَةٞۚ وَمَن يُوقَ شُحَّ نَفۡسِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ ٩﴾ [الحشر: 9]. ترجمه: «و نیز برای آنان است که در دارالاسلام جای گرفتند و در ایمان آوردن پیش از مهاجرین قرار گرفتند؛ هرکس بسوی آنها هجرت کند را دوست میدارند و از آنچه به مهاجرین داده شد در وجودشان دغدغهای نمییابند و حتی اگر خود نیازمند باشند، دیگران را بر خودشان ترجیح میدهند؛ و هر که از حرصِ نَفْسَش باز داشته شود، پس آنها خود، رستگاران خواهند بود».
سپس خداوند احوال مؤمنینی را که بعد از دو دستهی پیشین قرار دارند، بیان می‌دارد کسانی که از صحابهی رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم تبعیت کردند. در مورد آنها میفرماید: ﴿وَٱلَّذِينَ جَآءُو مِنۢ بَعۡدِهِمۡ يَقُولُونَ رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لَنَا وَلِإِخۡوَٰنِنَا ٱلَّذِينَ سَبَقُونَا بِٱلۡإِيمَٰنِ وَلَا تَجۡعَلۡ فِي قُلُوبِنَا غِلّٗا لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ رَبَّنَآ إِنَّكَ رَءُوفٞ رَّحِيمٌ ١٠﴾ [الحشر: 10]. ترجمه: «و کسانی که بعد از آنها [مهاجرین و انصار] آمده و میگویند: پروردگار ما! ما و برادرانمان را که در ایمان از ما سبقت گرفتند بیامرز و در دل‌های ما هیچ کینهای نسبت به کسانی که ایمان آوردهاند قرار مده؛ پروردگار ما! همانا تو مهربان و دائماً رحمت کننده میباشی».
و خداوند میفرماید: ﴿مُّحَمَّدٞ رَّسُولُ ٱللَّهِۚ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥٓ أَشِدَّآءُ عَلَى ٱلۡكُفَّارِ رُحَمَآءُ بَيۡنَهُمۡۖ تَرَىٰهُمۡ رُكَّعٗا سُجَّدٗا يَبۡتَغُونَ فَضۡلٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٗاۖ سِيمَاهُمۡ فِي وُجُوهِهِم مِّنۡ أَثَرِ ٱلسُّجُودِۚ ذَٰلِكَ مَثَلُهُمۡ فِي ٱلتَّوۡرَىٰةِۚ وَمَثَلُهُمۡ فِي ٱلۡإِنجِيلِ كَزَرۡعٍ أَخۡرَجَ شَطَۡٔهُۥ فَ‍َٔازَرَهُۥ فَٱسۡتَغۡلَظَ فَٱسۡتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِۦ يُعۡجِبُ ٱلزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ ٱلۡكُفَّارَۗ وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ مِنۡهُم مَّغۡفِرَةٗ وَأَجۡرًا عَظِيمَۢا ٢٩﴾ [الفتح: 29]. ترجمه: «محمد فرستادهی الله است و کسانی همراه او هستند در برابر کافران سرسختند و در بین خود مهربان؛ آنان را در حال سجده و رکوع میبینی که از الله فضل و خوشنودی را میطلبند؛ نشان صلاح ایشان از سجدههای آنها در صورتهایشان نمایان است؛ آنچه ذکر شد: وصف ایشان در تورات است. و وصفشان در انجیل است: مانند زراعتی هستند که گیاه سبز خویش را جوانه میزند و بعد از آن پا گرفته و سپس قوی شده و بر ساقههای خود میایستد، [و] کشاورزان را به شگفت میآورد. تا به علت [کثرت و قوت] ایشان، کافران به خشم بیافتند؛ الله کسانی از ایشان را که ایمان آوردهاند و عمل صالح انجام میدهند وعده به آمرزش و پاداش بزرگی داده است».
حکم کسي که نسبت به صحابه بغض داشته باشد:
امام مالک رحمه الله گفته است: هر انسانی که در قلبش ذرهای غیظ نسبت به یکی از صحابه رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم داشته باشد، این آیه در مقابل او قرار میگیرد: ﴿وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلَّذِينَ ءَاوَواْ وَّنَصَرُوٓاْ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ حَقّٗاۚ لَّهُم مَّغۡفِرَةٞ وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ ٧٤﴾ [الانفال: 74]. ترجمه: «و کسانی که ایمان آوردند و هجرت کردند و در راه الله جهاد نمودند و کسانی که آنان را جای دادند و یاری نمودند، این جماعت خود مؤمنین حقیقی میباشند، برای آنها آمرزش و روزی نیک میباشد».
خداوند به طور آشکار برتری بین صحابه را بیان فرموده است: مثل مقایسه کسانی که قبل از فتح -صلح حدیبیة- انفاق[2] کردند و جنگ نمودند، با افرادی با مسلمانان اولیه به مبارزه برخواستند ولی بعدها وارد اسلام شدند و انفاق کردند و [برای اسلام] جنگیدند.
و البته خداوند به تمامی انفاق کنندگان – چه قبل و چه بعد از فتح – وعدهی بهشت داده است همانگونه که فرموده است: ﴿لَا يَسۡتَوِي مِنكُم مَّنۡ أَنفَقَ مِن قَبۡلِ ٱلۡفَتۡحِ وَقَٰتَلَۚ أُوْلَٰٓئِكَ أَعۡظَمُ دَرَجَةٗ مِّنَ ٱلَّذِينَ أَنفَقُواْ مِنۢ بَعۡدُ وَقَٰتَلُواْۚ وَكُلّٗا وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ﴾ [الحدید: 10].
ترجمه: «افرادی از شما که قبل از فتح انفاق کردید و قتال نمودید [با بقیه] یکسان نیستید، [بلکه] آنها دارای درجهی بالاتری نسبت به کسانی هستند که بعد از [فتح] انفاق کردند و قتال نمودند؛ الله همه را وعدهی نیک (بهشت) داده است و الله به آنچه انجام میدهید با خبر است».
در صحیحین از ابو سعید خدری رضی الله عنه [و در دیگر احادیث با راویانی دیگر] آمده است: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «حتی به یکی از صحابهی من [نیز] دشنام ندهید، اگر کسی به اندازه کوه احد طلا انفاق کند، [انفاقش] به یک مد و حتی نصف آن، از [انفاق] آنها نمیرسد»[3].
مد 500 سانتیمتر مربع است و نصف آن 250 سانتیمتر مربع (یک چهارم لیتر) است و معنی آن این میشود که به اندازه همین قدر هم نسبت به آنها فضل ندارند و در واقع حتی نصف آن.
گواهي رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم به نيکمرد بودن آن افراد:
در صحیحین از عمران ابن حصین آمده است، رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «خیر الناس قرنی، ثم الذین یلونهم ، ثم الذین یلونهم»[4]: «بهترین انساهها کسانی هستند که در زمان من میباشند سپس کسانی که آنها را درک میکنند سپس کسانی که [گروه دوم] را درک میکنند». عمران میگوید: یادم نیست که بعد از زمان خودش، دو زمان را نام برد یا سه؟ [در ادامه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:] «سپس بعد از آنها اقوامی میآیند که شهادت به غلط میدهند و خیانت میکنند و قابل اعتماد نمیباشند و نذر میکنند ولی به نذر خود عمل نمیکنند و در بین آنها چاقی غلبه پیدا میکند»[5].
در صحیحین از انس رضی الله عنه آمده است: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «نشانهی ایمان حب انصار و نشانهی نفاق بغض انصار میباشد»[6].
و همچنین در صحیحن از براء بن عازب رضی الله عنه عنه آمده است: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در مورد انصار فرمود: «کسی آنها را دوست نمیدارد، بجز مؤمن و کسی نسبت به آنها بغض ندارد بجز منافق، کسی که آنها را دوست داشته باشد خداوند وی را دوست دارد و کسی که به آنها بغض داشته باشد خداوند نسبت به وی بغض دارد»[7].
در صحیح مسلم از ابوهریره و ابو سعید خدری [و در کتب دیگر از ابن عباس] رضی الله عنهم آمده است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: «کسی که به الله و روز قیامت ایمان داشته باشد به انصار بغض نمیورزد»[8].
و در صحیحین از علی رضی الله عنه آمده است که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در داستان حاطب بن ابی بلتعه فرمود: «... او در جنگ بدر بود، چه چیز تو را آگاه کرده است، چه بسا الله، از اهل بدر آگاه است و فرمود: هر آنچه خواستهی شما است عمل کنید، خداوند گناهان شما [اهل بدر] را بخشید»[9].
در صحیح مسلم از جابر بن عبدالله رضی الله عنه آمده است: ام مبشِّر گفت: وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در کنار حفصه رضی الله عنها قرار داشت، فرمود: «امید به خدا، از اصحاب شجره، کسانی که در زیر آن [درخت با پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ] بیعت کردند، شخصی وارد آتش [جهنم] نمی‌شود»[10]؛ تعداد آنها بیشتر از 1400 نفر بود و از جملهی آنها ابوبکر و عمر و عثمان و علی بودند.
ترتيب صحابه در برتري بين آنها:
اعتقاد صحیح، بر این است که بهترینِ نفراتِ امت بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ، ابوبکر صدیق رضی الله عنه ، سپس عمر فاروق رضی الله عنه ، بودند و در این مورد صحابه و تابعین اجماع داشتهاند و هیچ فردی در این مسئله با دیگران، اختلاف نظری نداشته است.
و در حدیث متواتری که از امیرالمؤمنین علی ابن ابیطالب رضی الله عنه نقل شده است، آمده است: «بهترینِ نفرات امت بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم ، ابوبکر سپس عمر میباشند»[11].
و سومین نفر امت، عثمان بن عفان و نفر چهارم علی ابن ابیطالب هستند.
[1]- صحیح الجامع شیخ آلبانی 7680، سنن ابی داود 4655، سنن الترمذی 3860.
[2]- انفاق مالی و جانی.(مترجم).
[3]- صحیح بخاری 3470، صحیح مسلم 6651، 6652، سنن الترمذی 3861، سنن ابوداود 4660، سنن الکبری النسائی 8308، 8309، سنن ابن ماجه 161، صحیح ابن حبان 6994، 7253، 7255، مسند احمد 11079، 11516، 11608، سنن البیهقی 21435، مسند الصحابة فی کتب التسعة 612، المعجم الاوسط 687، 6567، جامع الاحادیث 12343، 12344، 16448، 16450، 16451، 41902، 42408، جامع الاصول من احادیث الرسول 6361، 6362، جامع الکبیر سیوطی 513، 515، 516، 12586، شعب الایمان امام بیهقی 1508، کنز العمال 32463، 32543، 36675، مسند ابن جعد 738، 2460، مسند ابی یعلی 1171، 1198، مسند الطیاسی 2183، مسند عبد بن حمید 918، مصنف ابن ابی شیبة 32404، معجم ابن عساکر 367، 1027.
[4]- آدرسهای حدیث در قبل، در قسمت مقدمهی مؤلف آمده است.
[5]- صحیح بخاری (1335/3، 3450)، صحیح مسلم (185/7، 6638).
[6]- صحیح بخاری (14/1، 17) و (1379/3، 3573)، صحیح مسلم (60/1، 244)، السلسلة الصحیحة شیخ آلبانی (272/2، 668).
[7]- صحیح بخاری (1379/3، 3572)، صحیح مسلم (60/1، 264)، السلسلة الصحیحة شیخ آلبانی 1975.
[8]- صحیح مسلم (60/1، 247و 248)، السلسلة الصحیحة شیخ آلبانی 1234، سنن الترمذی (715/5، 3906).
[9]- صحیح بخاری (1095/3، 2845)، صحیح مسلم (167/7، 6557).
[10]- صحیح مسلم (169/7، 6560)، السلسلة الصحیحة شیخ آلبانی (191/5، 2160).
[11]- صحیح بخاری (1342/3، 3468)، سنن ابی داود (337/4، 4631)، ظلال الجنة شیخ آلبانی (201/2، 993) و (350/2، 1206) و (351/2، 1208) ،مسند احمد 834، 878، 933، 1040، 1051، 1052، اطراف المسند (458/13، حدیث 6158)، فضائل الصحابة احمد بن حنبل (84/1، 50) و (147/1، 128) و (149/1، 130) و (303/1، 406) و (305/1، 410) و (306/1، 412) و (307/1، 414) و (309/1، 421و 422) و (310/1، 424) و (313/1، 430) و (317/1، 438) و (321/1، 445) و (322/1، 446) و (336/1، 484) و (369/1، 545) و (370/1، 546 و 547 و 548) و (371/1، 551 و 552 و 553) و (372/1، 554 و 556) ، معجم الاوسط الطبرانی (247/1، 810) و(297/1، 992) و (138/3، 2728) و (336/3، 3420) و (381/3، 3458) و (39/4، 3554) و (94/5، 4772) و (58/7، 6926) و (239/7، 7382) و (322/7، 7622) و مسند الصحابة فی کتب التسعة (394/30، 17) و (395/30، 17) و (396/30، 17)، مصنف ابن ابی شیبة (350/6، 31945)، اخبار اصبهان (480/2، 634) و (167/8، 1506)، الاعتقاد للبیهقی (391/1، 351) والسنة از ابن ابی عاصم (10/3، 826) و (208/3، 1005) و (210/3، 1007)، جامع الاحادیث 33525، 34179، 34180، 34195، 34197، الانتصار للصحب و الآل من افترائات (71/1)، تیسر لمعة من الاعتقاد (283/1)، موسوعة شبه الرافضة ورد علیها (9/36)، مقالة التعطیل والجعد بن درهم (61/1)، کنز الاعمال 35876، 36094، 36143، 36147، 36696، 36700، 36704، الفوائد الشهیر بالغیلانیات لابی بکر (67/1، 66)، الفوائد المنتقاه عن الشیوخ العوالی (143/1، 142)، معجم ابن الاعرابی (73/1، 72) و (475/1، 474) و (377/5، 2328) و (481/1، 479)، معجم اسامی شیوخ ابی بکر الاسماعیلی (170/1، 86)، تنفیح الروض الانیق مما وضع في فضل (10/1)، امالی ابن بشران (194/2، 645)، مجلس في الرؤیة الله (283/1، 665)، مسانید فراس المکتب (48/1، 12)، فضل الخلافاء الراشیدین ابی نعیم (288/1، 165) و (349/1، 221) و (350/1، 222) و (352/1، 224) تثبیت الامامة و ترتیب الخلافة لابی نعیم (73/1، 68) و (74/1، 69). البته این احادیث بجز احادیث زیادی است که از فرمودههای خود شخص پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم روایت شده است و بازگو کردن آنها در اینجا ضروری نمیباشد. (مترجم).
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر