باب (33): پيرامون توكل بر الله جل جلاله
ارشاد باريتعالي است: ﴿وَعَلَى ٱللَّهِ فَتَوَكَّلُوٓاْ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ﴾ [المائدة: 23].
«و بر خدا توكل كنيد اگر ايمان داريد»([1]).
﴿إِنَّمَا ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ٱلَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ ٱللَّهُ وَجِلَتۡ قُلُوبُهُمۡ﴾ [الأنفال:2].
«مؤمنان، تنها كسانى هستند كه هرگاه نام خدا برده شود، دلهاشان ترسان مي‌گردد»([2]).
همچنين الله عزوجل مي‌فرمايد: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ حَسۡبُكَ ٱللَّهُ وَمَنِ ٱتَّبَعَكَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ﴾ [الانفال: 64].
«اى پيامبر! خداوند و مؤمنانى كه از تو پيروى مىكنند، براى حمايت تو كافى است»([3]).
و در جاي ديگر مي‌فرمايد: ﴿وَمَن يَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسۡبُهُ﴾ [الطلاق: 3].
«و هركس بر خداوند توكل كند (و كار خود را به او واگذارد خدا) كفايت امرش را مي‌كند»([4]).
و از ابن عباس رضی الله عنه روايت است كه فرمود: ابراهيم ؛ وقتي در آتش انداخته شد، گفت: ﴿حَسۡبُنَا ٱللَّهُ وَنِعۡمَ ٱلۡوَكِيلُ﴾ «خدا ما را كافى است; و او بهترين حامى ماست».
وقتي كه به محمد صل الله علیه و آله و سلم گفتند: ﴿إِنَّ ٱلنَّاسَ قَدۡ جَمَعُواْ لَكُمۡ فَٱخۡشَوۡهُمۡ فَزَادَهُمۡ إِيمَٰنٗا﴾ [آل‌عمران: 173].
يعني مردم عليه شما جمع شده‌اند از آنها بترسيد، اين سخن، ايمان پيامبر صل الله علیه و آله و سلم و اصحاب رضی الله عنهم را افزايش داد. آنگاه رسول الله صل الله علیه و آله و سلم نيز فرمود: ﴿حَسۡبُنَا ٱللَّهُ وَنِعۡمَ ٱلۡوَكِيلُ﴾ (بخاري ونسائي)([5]).
خلاصه آنچه در اين باب بيان شد:
1ـ توكل بر الله، از فرايض است.
2ـ توكل از شرايط ايمان است.
3ـ تفسير دو آية سورة انفال.
4ـ تفسير آية سورة طلاق.
5ـ عظمت و اهميت اين سخن پروردگار ﴿حَسۡبُنَا ٱللَّهُ وَنِعۡمَ ٱلۡوَكِيلُ﴾ كه وِرد زبان ابراهيم و محمد صل الله علیه و آله و سلم بوقت مصيبت بود.
[1]- توكل بر خدا، يكي از شرايط صحت اسلام و ايمان مسلمان است. توكل اساس ساير عبادتهاي قلبي مي‌باشد كه عبارت است از بكارگيري اسباب و واگذاري امور به خدا. و متوكل كسي است كه اسباب را بكار مي‌اندازد و نتيجة كار را به خدا مي‌سپارد. توفيق را از او مي‌خواهد و به كمك او بر مي‌خيزد و يقين دارد بدون حول و قوّه‌ي الهي كاري پيش نخواهد برد. پس توكل يك عبادت قلبي محض است.
توكل بر غير الله شرك اكبر است. بدينصورت كه بر يكي از مخلوقات در اموري كه از دايرة قدرت او بيرون است توكل نمايد. مثلاً اميدوار باشد كه فلان شخص گناهانش را مي‌آمرزد يا فرزندي به او خواهد بخشيد و... آنچه كه قبر پرستان از قبور اوليا و مشايخ خود انتظار دارند واين شرك اكبر و منافي با توحيد است.
و نوعي ديگر از توكل بر مخلوق، شرك خفي محسوب مي‌شود و آن عبارت است از اينكه اميد چيزي را از مخلوق داشته باشد كه در دايرة قدرت او باشد و بگويد من به اميد خدا و تو چنين مي‌كنم و... اين سخني است ناجايز و همچنين گفتن من به اميد خدا سپس تو چنين مي‌كنم. زيرا هيچ يك از مخلوقات شايستگي اينرا ندارد كه بر او توكل شود. بلكه فقط به خدا اختصاص دارد. چنانكه در آية فوق به ما دستور داده شده كه: ﴿وَعَلَى ٱللَّهِ فَتَوَكَّلُوٓاْ﴾ و اين دستور وجوب توكل بر خدا را مي‌رساند. پس واجب است توكل را كه نوعي عبادت است فقط به الله اختصاص بدهيم و كسي را با او در توكل شريك نسازيم چنانكه در آخر آيه فرموده است: ﴿إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ﴾ يعني اگر واقعاً مؤمن هستيد پس فقط بر خدا توكل نمائيد.
[2]- ﴿إِنَّمَا ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ٱلَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ ٱللَّهُ وَجِلَتۡ قُلُوبُهُمۡ﴾ [الأنفال:2].
ظاهر آيه دلالت بر اين مي‌كند(بخاطر تقديم جار و مجرور) كه آنها فقط بر خداوند توكل مي‌كنند, بخاطر همين مؤمنين را اينگونه وصف كرده است, كه بزرگترين مقامات اهل ايمان مي‌باشد.
در اين آيه صفات مؤمنان واقعي بيان شده است كه توكل نيز يكي از شاخص‌ترين آنهاست. اين صفات برجسته‌ترين مقامات اهل ايمان بشمار مي‌روند.
[3]- ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ حَسۡبُكَ ٱللَّهُ﴾ يعني: «اي پيامبر، خدا براي تو و مؤمناني كه از تو پيروي كرده‌اند، كفايت خواهد نمود». يقيناً كساني كه بر خدا توكل كنند، خدا نيز براي آنان كافي خواهد بود.
[4]- چنانكه مي‌فرمايد: ﴿ َمَن يَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسۡبُهُ﴾ بايد گفت كه توكل بستگي به ايمان و درك انسان از توحيد ربوبيت دارد. بايد ديد كه توحيد و عظمت الله تا چه ميزان در قلب، جاي گرفته است. هر چه بيشتر به ملكوت خدا در آسمانها، بينديشيم، دانش ما در مورد اينكه الله، چرخانندة نظام بزرگ و پيچيدة هستي مي‌باشد، افزايش خواهديافت. آنگاه پي مي‌بريم كه براي چنين خالق توانائي، ياري رساندن به اين بندة ناچيز، كار دشواري نيست و بدينصورت در مقابل عظمت الله، زانو زده، و بر او توكل مي‌نمائيم.
[5]- ﴿حَسۡبُنَا ٱللَّهُ وَنِعۡمَ ٱلۡوَكِيلُ﴾
سخني عظيم و پر بار و شعار هر مسلمان و مؤمن است. حقا اگر بنده با اميد واثق، بر خدا توكل نمايد، خداوند نيز براي او از خلال مصايب و مشكلات عديده، راه خروجي پيدا خواهد كرد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر