(48) اضرار و حکم شرعی مواد مخدر
مُخَدِّر وازۀ عربی است که از کلمۀ «خَدَرُ» گرفته شده به معنای ضعف سستى، نرمی و ناتوانی، و به معنای سردی نیز آمده است[1].
بصورت عموم معنای ترس، کندی، حیرانی، تردد، تنبلی، بی‌غیرتی و بى‌همتى را دربر مى‌گیرد که همۀ این صفات در شخص معتاد به مواد مخدر و هر نشه‌کنندۀ دیگر چه جامد و چه مایع باشد، وجود دارد.
در بارۀ مواد مخدر تعریفات زیادى آمده که بهترین این تعریف‌ها اینست:
«هر مواد خام یا ساخته شده که داراى عناصر تحریک کننده یا تسکین دهنده که در غیر موارد طبى یا صنعتى بکار برده شود، و مصرف آن‌ها باعث معتاد شدن و دگرگونی در سطح هوشیاری مغز شود. مثل حالت سرخوشی و لذت، خواب آلودگی و سستی. و ضرر‌هایش بالاى فرد و جامعه چه از نگاه جسمى یا روحى و یا اجتماعى ظاهر گردد، مواد مخدر گفته مى‌شود»[2].
این تعریف همه انواع و اقسام مواد مخدر موجوده را در عصر حاضر وآنچه در آینده کشف شود دربر مى‌گیرد.
فرق مواد مخدر با مسکرات:
مسکرات مفهوم شاملتری نسبت به مواد مخدر دارد که همه چیزهای نشه‌آور را اعم از مایعات و جامدات دربر میگیرد، ولی مخدرات از دیدگاه فقها تنها به مسکرات جامده چون چرس، افیون نسوار، سگرت و... اطلاق می‌گردد.
مواد مخدر را میتوان به سه دسته تقسیم نمود:
که از نباتات بدست می‌آید مثل چرس، افیون »کوکنار»، نبات پان و تنباکو[3].
مانند: مرفین، هیرویین و کدیین که از مشتقات تریاک و خشخاش می‌باشند و اثرات سوء آن‌ها نیز مانند دیگر مواد مخدر بسیار زیاد می‌باشد و بر تمام اعضای بدن اثر سوء دارد، و در بسیاری موارد منجر به مرگ می‌شود و در واقع یک مرگ تدریجی است که ابتدا زیبا و دارای خواص خیلی خوبی جلوه می‌کند ولی بعد از مدت بسیار کمی قدرت تخریب و ویرانگری خود را نشان می‌دهد. و متأسفانه که در بسیاری از موارد به علت ضعف اراده و آلودگی، شخص معتاد قادر به ترک نمی‌باشد و در واقع مرگ او از همان زمان آغاز می‌شود.
این نوع مواد مخدر با دو نوع بالا که از نباتات و یا شیرۀ آن بدست می‌آید، ارتباطى نداشته و از بعضى مواد کیمیاوى ترکیب شده بدست مى‌آید، ولى تأثیر آن همانند مواد مخدر طبیعى و مصنوعى مى‌باشد مانند مواد خواب‌آور، ضد خواب، تسکین دهنده و بی‌هوش کننده.
خطرناکترین این مواد که استعمال کننده را معتاد می‌سازد همانا هیروئین، کوکائین، مورفین، افیون، چرس می‌باشد[4].
***
الف- زيان‌های بهداشتی مواد مخدر:
مادۀ مرکبى است که از تیغ‌زدن گرز نارس گیاه خشخاش به دست مى‌آید، و مصرف آن به صورت دود کردن و یا خوردن می‌باشد.
اثرات سوء آن: اختلال در دستگاه مرکزی اعصاب و ناتوانی آن، ایجاد کند ذهنی، کودنی، سرگیجه، تنگی نفس، برونشیت و آمادگی ابتلا به بیماری سل که گاه منجر به مرگ می‌شود. و همچنین باعث بیماری‌های قلبی، کندی تپش قلب و خفگی قلب شده و اثرات سوء بسیاری نیز بر دستگاه گوارش دارد از جمله از کار افتادن کبد که یکی از اعضای مهم این دستگاه است.
علاوه بر زیان‌های جسمی، آثار روحی وخیمی نیز دارد و هرچه مدت اعتیاد بیشتر شود عواطف و احساسات کمتر می‌شود و هوش و حافظه و صفت‌های پسندیده از انسان گرفته می‌شود.
این مادۀ خطرناک و فریبنده اثرات به ظاهر جذابی نیز دارد که باعث روی آوردن برخی به این ماده سمی می‌شود. از جمله اینکه پس از مصرف روح انسان در یک حالت نشاط و کیف لطیفی فرو میرود. احساس می‌کند ایده‌هایش روشن و تصوراتش تحریک شده و از همه مهم تر اینکه شخص از تأثیرات خارجی یا محیطی فاصله میگیرد و گرایش شدیدی به آرامش پیدا می‌کند. زیرا اعصابش آرام و اراده سست شده و در خیال فرو میرود و خود را دارای روشن‌بینی زیاد، قدرت فهم بالا و قضاوت هوشیارانه می‌بیند.
اما این تأثیر‌ها زود گذر و مؤقت است و به موازات ظهور این حالات، به تدریج وابستگی و در واقع بندگی و بردگی آغاز می‌شود و حالت ضعف و ضایعات فیزیکی و روانی و اجتماعی افزایش می‌یابد و باعث زوال شخص می‌شود.
ماده‌ای قهوه‌ای رنگ که از گل و ساقۀ گیاهی به نام شاهدانه هندی به دست می‌آید. دانه‌های فندقی شکل دارد که از برگ آن ماده سمی حشیش گرفته می‌شود.
به صورت مخلوط با آب و یا مثل توتون در سرقلیان یا چپق یا پیپ و یا داخل سیگار و یا جویدن و یا در دهان گذاشتن استفاده می‌شود.
زیان‌های بسیاری بر مغز و اعصاب، دستگاه گوارش، جهاز هاضمه، قلب و دستگاه گردش خون و همچنین مجاری تنفس و حواس دارد. آثار سوء دیگری نیز بر روح و روان و تولید نسل و قوای جنسی دارد که حتی ذکر مختصر آن‌ها بسیار به طول می‌انجامد[5].
شیخ الإسلام ابن تیمیه: به برخى از ضرر‌هاى این مواد اشاره نموده مى‌فرمایند:
چرس شخص معتاد را نشه نموده وى را مست و بى‌هوش مى‌نماید، نامردى، زن صفتى و دیوثى را در نفس معتاد جا مى‌دهد حتى بالاى مزاج تأثیر نموده انسان بزرگ و قوى را چون اسفنج ضعیف و ناتوان گردانیده در مقابل پرخور گردیده، و باعث دیوانگى انسان می‌شود، چنان‌که سرنوشت اکثر افراد معتاد به این مواد به دیوانگى پیوسته است[6].
تنباکو یا توتون، گیاهی با برگ‌های پهن است که در اصل به آمریکای شمالی و جنوبی رشد می‌کرد و امروزه در سراسر جهان کشت می‌شود. به برگ‌های خشک و بریده شده این گیاه هم تنباکو می‌گویند. مصرف اصلی این گیاه تدخین دود حاصل از سوزاندن برگ‌های خشک آن است که دارای نیکوتین است. این کار با پیچیدن آن در کاغذ یا پیچیدن برگ‌های برش نخورده آن به صورت سیگار یا سیگار برگ و یا ریختن آن‌ها در سر قلیان و تدخین «کشیدن» آن‌ها انجام می‌شود[7].
پژوهش‌های بسیاری در دنیا انجام شده که بر مضر بودن مصرف سیگار دلالت می‌کنند... و پژوهش‌های زیادی نیز سیگار را از عوامل اصلی سرطان می‌دانند. به عنوان مثال در مطالعات گسترده مشخص شده که علت اصلی سرطان ریه سیگارت است.
یکی دیگر از زیان‌های سیگار سفت شدن رگ‌ها هست که باعث گرفتگی می‌شود. این گرفتگی ممکن است منجر به سکتۀ قلبی شود[8].
یکى از سیاست‌هاى قدرتمندان گستاخ و بى‌پروا، آلوده کردن جوانان به دخانیات و سیگار است و مى‌بینیم که امروز قسمت عمده توتون سیگار جهان در آمریکا تولید مى‌شود.
توتون سیگار در ایالت ویرجینیا و کارولینا مى‌روید و پس از عبور از لوله‌هاى مخصوص و دیدن حرارت، خشک، و به صورت سیگار در مى‌آید و به سراسر جهان صادر مى‌شود.
بىشک، استعمال سیگار براى بدن ضرر دارد و بسیار خطرناک است و انسان‌هاى بیمار، جامعه‌اى بزرگ را بیمار مى‌کنند و این آرزوى استعمار است.
ترکیبات زیان بارى‌که در توتون وجود دارد به شرح زیر است:
1- اکرولین: مایع بى‌رنگ و سمى.
2- مونواکسید کربن: گازى سمى‌که مانع انتقال اکسیژن از شش‌ها به بافت‌هاى بدن مى‌شود.
3- نیکوتین: از ترکیبات سمى است که در کشتن حشرات مورد استفاده قرار مى‌گيرد.
4- آمونیاک: ترکیبات گازى ازت و هیدروژن که در کود‌هاى کیمیایى به کار مى‌رود.
5- اسید فورمیک: تماس با آن سبب ایجاد تاول و خارش در سطح پوست مى‌شود.
6- سیانید هیدروژن: مایعى سمى و کشنده است که به صورت گاز در اتاق گاز براى اعدام به کار مى‌رود.
7- اکسیدهاى نیتروس: بافت‌هاى بدن را در قسمت‌هاى تنفسى غیر مقاوم مى‌کند.
8- فرمالئید: به جدار‌هاى مخاطى لطمه وارد مى‌کند.
9- فنول: ترکیبى اسیدى و سمى که در زغال سنگ یافت مى‌شود.
10- استالئید: باعث سوزش چشم و بالا رفتن ضربان قلب مى‌شود و گلبول‌هاى سفید و قرمز را کاهش مى‌دهد.
11- سولفید هیدروژن: گازى سمى و خطرناک.
12- پایریدین: در مواد ضد عفونى کننده و دفع آفات نباتى به کار مى‌رود[9].
ناس یا نسوار نام یک مادۀ گیاهی اعتیادآور سبز رنگ است و از برگ تنباکو گرفته می‌شود.
در دفعات اول عوارض آن عبارت است از احساس سرگیجه و سردرد و تهوع و سایر عوارض استفادۀ مدید از ناس شامل از دست‌دادن تعامل رفتاری و حرکتی، ایجاد حرکات غیر طبیعی در چشم‌ها، تغییرات محسوس در فشار خون، افزایش ضربان قلب، دندان قروچه، لرزش، اختلال در خواب، وابستگی روحی و روانی، بیماری‌های لثه و سرطان لثه، سرطان حنجره و روده بزرگ، نارسایی‌های کلیوی است[10].
نه تنها اسلام بلکه تمام ادیان آسمانی بخاطر حمایت از امور پنجگانه: دین، عقل، شرف و ناموس، جان و مال آمده، و به حفاظت آن تأکید داشته و خردمندان بر آن اتفاق دارند:
از جملۀ امور پنچ‌گانه بطور مشخص به سبب مواد مخدر آسیب پذیر است عقل انسان است، زیرا مواد مخدر مانند خمر در عقل آثار منفىاى باقى مىگذارد. به گونهاى که استعمال آن موجب مى‌شود انسان دور را نزدیک و نزدیک را دور ببیند.
این نعمت بزرگ که پروردگار متعال براى انسان لطف نموده و انسان بوسیله آن راه‌هاى خیر و هدایت را درک نموده، و پروردگار خود را عبادت مى‌نماید. خداوند متعال در قرآن کریم عاقلان را در چند موضع تعریف و تمجید نموده است.
همین عقل انسان بود که خداوند آن را پیشوا و جانشین در روى زمین قرار داده همه موجودات را برایش مسخر کرد، ولى بازهم قربانى جرعۀ از شراب یا پارچۀ از چرس یا افیون وغیره پلیدى‌ها می‌شود! پس افسوس به حال کسیکه عقل خود را قربانى این چنین لذت‌ها و خوشى‌هاى خیالى و کوتاه مدت نموده آن را تباه و برباد می‌دهد، این لذت و مستى‌هاى خیالى، آفات و مصایب خطرناکى در پى دارد که انسان را بدتر از حیوانات مى‌سازد، پس چه فرقى میان شخصی‌که عقل خود را توسط شراب به بربادى مى‌کشاند و شخصی‌که بوسیلۀ مواد مخدر آن را تباه مى‌کند؟! همه دیانت‌هاى آسمانى گذشته توجه خاص به این امور پنجگانه داشته‌اند، پس آیا ممکن است، دین اسلام که آخرین دیانت‌ها در روى زمین است و همه خوبی‌هاى خاص و عام را دربر دارد راضى به آن باشد تا فردى از افراد منسوب به آن دیوانه‌وار چیزى ر انداند و یا بطرف دیوانگى روان باشد؟!.
ابداً اینطور نخواهد بود و این پلیدى‌ها را هیچگاه براى آن‌ها اجازه نخواهد داد[11].
مواد مخدر همانند شراب پلید و از عمل شیطان است خداوند متعال مى‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَٰمُ رِجۡسٞ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِ فَٱجۡتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ٩٠ إِنَّمَا يُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُوقِعَ بَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ فِي ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِ وَيَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ٩١﴾ [المائدة: 90-91].
«اى مومنان! شراب، قمار، سنگ‌هاى نصب‌شده براى پرستش و بخت آزمائى به وسیله تیرها پلید است از کردار شیطان، بنابر این از آن دورى کنید تا باشد که رستگار شوید، بىگمان شیطان مى‌خواهد تا به وسیله شراب و قمار دشمنى و نفرت را میان شما ایجاد کند، و شما را از ذکر خداوند و از نماز باز دارد، پس آیا شما از این اعمال ناشایسته اجتناب نمى‌کنید.؟!».
مواد مخدر انسان را از نماز و ذکر خداوند باز مى‌دارد، و هر چیزیکه مانع عبادت شود مانند شراب است و فرقى میان آن‌ها نیست مثل چرس، بنگ، هیروین، افیون وغیره... پس زیان مواد مخدر بالاتر از شراب است چون شیطان شخص معتاد به مواد مخدر را از نماز، ذکر خداوند، قرائت قرآن و همه عباداتی‌که به طهارت، و پاکى قلب و اخلاص ضرورت دارد مانع واقع مى‌شود، شخص معتاد به مواد مخدر، قادر به چنین اعمال نیک شده نمی‌تواند، چون خودش فاقد عقل و هوش است و فرقى میان پاکى و پلیدى، خوبى و بدى را کرده نمی‌تواند، و اینجاست که حکمت خداوند متعال در مباح نمودن اشیاى پاک و خوب، و حرام نمودن ناپاکى‌ها و پلیدى‌ها ثابت و هویدا می‌گردد.
مواد مخدر - اعم از افیون، چرس، هیروین، سگرت و...- راه را براى تلف و بربادى مال هموار مى‌سازد، در حالی‌که قرآن مال را وسیلۀ قوام زندگى مردم تعبیر نموده، تلف، اسراف و تضییع آن را حرام قرار داده است:
خداوند متعال مى‌فرماید:
﴿وَلَا تُؤۡتُواْ ٱلسُّفَهَآءَ أَمۡوَٰلَكُمُ ٱلَّتِي جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ قِيَٰمٗا﴾ [النساء: 5].
«و اموال خود را که خداوند آن را وسیله قوام زندگى شما گردانیده است به بى‌خردان مدهید».
پس شخصی‌که خود را به مواد مخدر مبتلا و معتاد مى‌نماید از نادان‌ترین و بى‌خردترین مردمان خواهد بود چون وى پول و مال خود را در راهى به مصرف مى‌رساند که ضرر و زیان آن بطور مستقیم به عقل و بدنش وارد مى‌شود و در این راه بطور مستمر تا وقت تهیدست و بینوا شدن مصرف مى‌نماید.
مصرف‌کردن مال در چنین راه اسراف و تضییع مال به حساب میرود که از دلایل ذیل حرمت آن دانسته می‌شود:
﴿كُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ﴾ [الأعراف: 31].
«اى فرزندان آدم جامۀ خود را در هر نمازى برگیرید و بخورید و بیاشامید و[لى] زیادهروى مکنید که او اسرافکاران را دوست نمىدارد».
﴿إِنَّ ٱلۡمُبَذِّرِينَ كَانُوٓاْ إِخۡوَٰنَ ٱلشَّيَٰطِينِۖ وَكَانَ ٱلشَّيۡطَٰنُ لِرَبِّهِۦ كَفُورٗا٢٧﴾ [الإسراء: 27].
«اسرافکاران برادر آن شیطان‌هایند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است».
اسراف و تبذیر عبارت از به هدر‌دادن مال، و مصرفی‌که به تضییع و اتلاف بیانجامد.
· «عَنِ المُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ، قَالَ: قَالَ النَّبِيُّ صل الله علیه و آله و سلم : «إِنَّ اللَّهَ حَرَّمَ عَلَيْكُمْ: عُقُوقَ الأُمَّهَاتِ، وَوَأْدَ البَنَاتِ، وَمَنَعَ وَهَاتِ، وَكَرِهَ لَكُمْ قِيلَ وَقَالَ، وَكَثْرَةَ السُّؤَالِ، وَإِضَاعَةَ المَالِ»[12]. «خداوند بر شما حرام کرده است آزار پدر و مادر و منع آنچه را که بر شما واجب است و طلب آنچه را که از شما نیست و به گور کردن دختران را و نمی‌پسندد برای شما قیل و قال (گفتگوی زیاد) و کثرت سؤال و ضایع‌کردن مال را».
اگر ما شخصى را ببینیم که همه روزه مقدارى از پول خود را مى‌سوزاند آیا نمى‌گوییم این شخص دیوانه است؟ و آیا وى را از این عمل دیوانه وارش باز نمی‌داریم؟ پس چطور به شخصى‌که عقل و بدن خود را با مال خود مى‌سوزاند؟! نمی‌توان وی را دیوانه نامید؟!.
شخص معتاد بخاطر بدست‌آوردن مواد مخدر خود را در خطر مرگ قرار داده همه سختى‌ها را متحمل مى‌شود، و در صورت ناچاری از دزدى، غارت، قتل و... دریغ نمی‌ورزد.
***
در گذشته توضیح گردید که مواد مخدر و نشه‌آور با همه انواع و اقسامش ضرر‌هاى جسمی، روانی، جانى، مالى، اجتماعى و اخلاقى را در پى دارد، بنا بر این تردیدى در این نیست که مصرف اینگونه مواد بهر شکلی و بهر صورتی باشد - اعم از خوردن، نوشیدن، بلعیدن، بوییدن و یا تزریق- حرام است، زیرا اسلام چیز‌هایى را چون خمر (شراب) با نص صریح و قطعی حرام کرده که فساد و زیان آن از فساد و زیان مواد مخدر کمتر است[13].
اگر نصى هم در این زمینه نمی‌بود، قانون دفع ضرر و سدّ ذرایع فساد به ما مىگوید که: استفاده از مواد مخدر حرام است، زیرا ضرر بهداشتى، عقلى، روحى، تربیتى، اقتصادى و اجتماعى آن مانند خمر بلکه بیشتر از آنست. شیخ الاسلام امام ابن تیمیه مىگوید:
«ان فيها من الـمفاسد ما ليس فى الخمر»[14]. «حشیش مفاسدى دارد که در خمر نیست».
و از شاگرد ارشدش امام ابن قیم چنین نقل است: «يدخل فى الخمر... الحشيشة اللقمة الملعونة». «حشیش، لقمه ملعونه نیز، در حکم خمر است»[15].
دلايل حرمت مواد مخدر از قرآن و سنت
1- خداوند متعال مى‌فرماید: ﴿وَيُحِلُّ لَهُمُ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيۡهِمُ ٱلۡخَبَٰٓئِثَ وَيَضَعُ عَنۡهُمۡ إِصۡرَهُمۡ وَٱلۡأَغۡلَٰلَ ٱلَّتِي كَانَتۡ عَلَيۡهِمۡ﴾ [الأعراف: 157]. «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم ایشان چیزهاى پاک را حلال مى‌گرداند و براى‌شان چیزهاى پلید را حرام مى‌سازد و بار‌هاى سنگین‌شان، و طوقى را که بر گردن‌شان است برمى‌دارد».
منظور از «طیب» هر چیز پاک و مفید در صحت، بدن و دین بوده، و مراد از «خبیث» چیزهای ناپاک، پلید و آنچه که زیان‌های جسمی و بهداشتی داشته باشد.
پس اگر ما مواد مخدر را زیر این اصل قرار دهیم آیا انسان عاقل و هوشیار چنین خواهد گفت که: این مواد مخدر مفید و پاک و مباح است ؟ گمان نکنم که شخصى چنین بگوید، بلکه همه مردمان عاقل متفق به پلیدى و حرام بودن مواد مخدر هستند چون زیان‌هاى بى‌شماری در آن نهفته است که به همه هویدا و آشکار است.
2- ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَٰمُ رِجۡسٞ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِ فَٱجۡتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ٩٠ إِنَّمَا يُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُوقِعَ بَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ فِي ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِ وَيَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ٩١﴾ [المائدة: 90-91]. «اى مؤمنان! شراب، قمار، سنگ‌هاى نصب‌شده براى پرستش و بخت‌آزمائى به وسیلۀ تیرها پلید است از کردار شیطان بنا بر این از آن دورى کنید تا باشد که رستگار شوید، بىگمان شیطان مى‌خواهد تا به وسیله شراب و قمار دشمنى و نفرت را میان شما ایجاد کند، و شما را از ذکر خداوند و از نماز باز دارد، پس آیا شما ازین اعمال ناشایسته اجتناب نمی‌کنید؟!».
آیۀ فوق بیانگر حرمت شراب، و زیان‌هاى گوناگون آن است، و این تحریم بدون شک شامل همه انواع مواد مخدر است، زیرا واژۀ «خمر» از نظر شرعی هر چیز نشه‌آور را- چه جامد و مایع- در بر میگیرد به دلیل حدیث: «كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ »[16] و حدیث: «كُلُّ مُسْكِرٍ خَمْرٌ، وَكُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ».[17] «هر چیز نشه‌کننده شراب است، و هر شراب حرام است».
شیخ الاسلام امام ابن تیمیه: مى‌فرماید: «استعمال مقدار کمی چرس نزد اغلب علماء مانند باقى مواد نشه حرام است و فرقى بین اشیاى نشه‌آور از لحاظ اینکه خوردنى یا نوشیدنى جامد و یا مایع باشد وجود ندارد»[18].
امام ابن قیم: مى‌فرماید: «هر چیزیکه نشه‌آور است خواه مایع باشد یا جامد، در حکم شراب داخل است… و لقمۀ نفرین شده «چرس» نظر به احادیث صحیح و مستند پیامبر صل الله علیه و آله و سلم که طعنى در سندش و اجمالى در متنش نیست شراب محسوب می‌گردد»[19].
3- ﴿وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُمۡ رَحِيمٗا﴾ [النساء: 29]. «خویشتن را مکشید حقا که خداوند به شما مهربان است».
4- ﴿وَلَا تُلۡقُواْ بِأَيۡدِيكُمۡ إِلَى ٱلتَّهۡلُكَةِ وَأَحۡسِنُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ﴾ [البقرة: 195]. «خود را بدست خویش به تهلکه نیندازید».
این دو آیت حفظ صحت بدن و عدم افگندن نفس را در هلاکت، بالاى انسان واجب قرار می‌دهد. و از لحاظ طبى ضرر‌هاى ناشى از مواد مخدر منجر به دیوانگى و حتی مرگ شخص معتاد می‌گردد که در بخش اضرار مواد مخدر توضیح گردید.
*- از عبدالله بن عمر رضی الله عنه روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرموده است: «كُلُّ مُسْكِرٍ خَمْرٌ، وَكُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ»[20].«هر چیز نشه‌کننده شراب است، و هر شراب حرام است».
*- طبق روایت ابو موسی اشعری رضی الله عنه : «كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ»[21]. «هر چیز نشه‌کننده حرام است».
*- امام ترمذی از عایشه رضی الله عنها با سند صحیح[22] روایت نموده است که پیامبر خدا صل الله علیه و آله و سلم فرمود: «كُلُّ مُسْكِرٍ حَرَامٌ، مَا أَسْكَرَ الفَرَقُ مِنْهُ فَمِلْءُ الكَفِّ مِنْهُ حَرَامٌ»[23]. «هر چیز نشه‌کننده حرام است، آنچه مقدار زیادش نشه نماید، پس مقدار کم آن نیز حرام است».
احادیث فوق با صراحت شراب و هر نشه‌آور دیگر را حرام قرار داده است، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم با کلمات جامع و شامل خود هر نشه‌آور را - صرف نظر از اینکه از چه چیز ساخته شده است- حرام قرارد.
مواد مخدر نیز مانند سایر اشیاى نشه‌آور داخل این حکم بوده، بلکه اضرار و مفاسد آن بیشتر از سایر چیزهای نشه‌آور است.
شیخ الإسلام امام ابن تیمیه در این مورد می‌فرماید: «وَقَوْلُ النَّبِيِّ صل الله علیه و آله و سلم : كُلُّ مُسْكِرٍ خَمْرٌ وَكُلُّ خَمْرٍ حَرَامٌ. يَتَنَاوَلُ مَا يُسْكِرُ. وَلَا فَرْقَ بَيْنَ أَنْ يَكُونَ الْمُسْكِرُ مَأْكُولًا أَوْ مَشْرُو با، أَوْ جَامِدًا أَوْ مَائِعًا»[24]. «عموم فرمودۀ پیامبر صل الله علیه و آله و سلم هر نشه‌آور شراب، و هر نوع شراب حرام است شامل تمام انواع مسکرات اعم از مایع و جامد می‌باشد».
حافظ ابن حجر: مخدرات را بخشى از مسکرات شمرده می‌فرماید:
«واستدل بمطلق قوله: «كل مسكر حرام» على تحريم ما يسكر ولو لم يكن شرابا، فيدخل في ذلك الحشيشة وغيرها»[25]. «علما از عموم فرموده پیامبر صل الله علیه و آله و سلم «هر نشه‌آور حرام است» استنباط نموده‌اند که هر آنچه نشه‌آور است، اگر چه آشامیدنى هم نباشد، حرام است، پس چرس وغیره در این حکم داخل می‌گردد».
نظر دانشمندان اسلامی در مورد مواد مخدر
از امامان مذاهب و علما در بارۀ مواد مخدر تا قرن ششم هجرى کدام فتوائى روایت نشده است، چون در عصر و زمان آن‌ها این مواد وجود نداشت، بعدها زمانی‌که علما این مواد را شناختند در بارۀ آن به طور مفصل صحبت نموده‌اند.
حالا نظریات و فتاواى بعض از علماى پیشین و معاصر را بطور نمونه ذکر مى‌نمائیم:
* ابن عابدین حنفى: می‌فرماید: «خوردن بنگ و چرس حرام است، زیرا هر آنچیزی‌که به عقل خلل وارد نموده و آن را برهم زند، جایز نیست»[26].
* نووى در شرح المهذب نوشته است: «كلّ ما يزيل العقل من غير الأشربة والأدوية كالبنج وهذه الحشيشة... فحكمه حكم الخمر فى التحريم»[27]. «آنچه از نوشیدنىها و ادویه که عقل را زایل کند، مانند بنگ و حشیش... حکمش مانند خمر، حرام است».
*- شیخ الإسلام ابن تیمیه: مى‌فرماید: «وَأَمَّا "الْحَشِيشَةُ"الْمَلْعُونَةُ الْمُسْكِرَةُ: فَهِيَ بِمَنْزِلَةِ غَيْرِهَا مِنْ الْمُسْكِرَاتِ وَالْمُسْكِرُ مِنْهَا حَرَامٌ بِاتِّفَاقِ الْعُلَمَاءِ، بَلْ كُلُّ مَا يُزِيلُ الْعَقْلَ فَإِنَّهُ يَحْرُمُ أَكْلُهُ وَلَوْ لَمْ يَكُنْ مُسْكِرًا: كَالْبَنْجِ فَإِنَّ الْمُسْكِرَ يَجِبُ فِيهِ الْحَدُّ وَغَيْرَ الْمُسْكِرِ يَجِبُ فِيهِ التَّعْزِيرُ»[28]. «اما چرس ملعون نشه‌آور، مانند دیگر اشیاى نشه‌کننده بوده، و به اتفاق علما هر چیز نشه‌آور حرام است، بلکه هر آن چیزیکه عقل را زایل و بى‌اختیار مى‌نماید خوردن و نوشیدن آن حرام است، اگرچه در ذاتش از نشه‌کننده‌ها هم نباشد مانند بنگ، پس هر نشه‌آور سزاوار فرمان الهی «شلاق» و هر آن چیزیکه نشه‌آور نیست سبب تعزیر (سرزنش) مى‌شود».
ابن قیم جوزی: چنین نگاشته است: «فيدخل فيه تحريم بيع كل مسكر مائعا كان أو جامدا عصيرا أو مطبوخا فيدخل فيه عصير العنب وخمر الزبيب والتمر والذرة والشعير والعسل والحنطة واللقمة الـملعونة لقمة الفسق والقلب التي تحرك القلب الساكن إلى أخبث الأماكن فإن هذا كله خمر بنص رسول الله صل الله علیه و آله و سلم الصحيح الصريح الذي لا مطعن في سنده ولا إجمال في متنه إذ صح عنه قوله: «كُلُّ مُسْكِرٍ خَمْرٌ»»[29]. «پس در حرام بودن فروش شراب، فروش هر گونه نشه‌آور خواه آشامیدنى باشد یا جامد، شیره چیزى باشد یا پخته شده، داخل است، فلهذا شیرۀ انگور، شراب ساخته‌شده از کشمش، خرما، جو، جوارى، عسل،گندم و لقمه لعنت شده (چرس) این لقمه فسق و دگرگون کننده همه داخل این حکم هستند».
* شیخ عبدالمجید سلیم مفتى مصر مىگوید: «و كيف تبيح الشريعة الاسلامية شيئاً من هذه الـمخدرات التي يلمس ضررها البليغ بالامة أفرادا و جماعات ماديا وصحيا وأدبيا؟ فتعاطي هذه الـمخدرات على أى وجه من وجوه التعاطي من أكل أو شرب أو شم أو احتقان حرام»[30]. «چگونه اسلام مواد مخدر را مباح کند در حالى‌که ضررش به افراد و جامعه مىرسد، اعم از آن که ضرر، بهداشتى یا مادى یا تربیتى باشد پس استفاده از آن به هر شکلى (خوردن، آشامیدن و بوئیدن) حرام است».
* علماى بزرگ عربستان سعودی به اتفاق آرا فتوا صادر نمودند که قاچاقبر آن مواد مخدر اعدام گردند، و ترویج دهندگان آن سرزنش شود، تا از شر آن‌ها جلوگیرى صورت گیرد[31].
زراعت حشیش، تنباکو و خشخاش به قصد استخراج مواد مخدر براى مصرف و تجارت روی هر انگیزه‌ای بوده باشد، حرام است به دلایل ذیل:
الف- چون مصرف و تجارت آن حرام و معصیت است، پس این کار اعانه بر معصیت می‌باشد: ﴿وَتَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰۖ وَلَا تَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ﴾ [المائدة: 2]. «در نیکوکارى و پرهیزگارى یکدیگر را کمک کنید، و در گناه و ظلم کمک ننمائید».
ب- کشت این مواد بدین منظور به گونهاى، راضى‌شدن به گناه است، بدیهی است که رضایت به گناه نیز گناه است، چون نهى از منکر، طبق حدیث ابو سعید خدری بر هر مسلمانى با دست یا با زبان و یا با قلب واجب است:
«مَنْ رَأَى مِنْكُمْ مُنْكَرًا فَلْيُغَيِّرْهُ بِيَدِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِلِسَانِهِ، فَإِنْ لَمْ يَسْتَطِعْ فَبِقَلْبِهِ، وَذَلِكَ أَضْعَفُ الْإِيمَانِ». صحيح مسلم. (1/69)، (رقم: 49). «هرگاه کسی از شما کار بدی را دید باید آن را بدست خویش تغییر دهد، اگر نتوانست بزبان خود آن را منع کند و اگر نتوانست بدل خود از آن بد ببرد و این ضعیف‌ترین مرحلۀ ایمان است».
ج- پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فروش انگور را به کسى که قصد دارد شراب بسازد حرام مىداند، لذا کشت خشخاش نیز به قصد استخراج مواد مخدر براى مصرف و تجارت حرام است.
امام طبرانی از بریده با سند حسن[32] روایت کرده است که پیامبر خدا صل الله علیه و آله و سلم فرمود:
«مَنْ حَبَسَ الْعِنَبَ أَيَّامَ الْقِطَافِ حَتَّى يَبِيعَهُ مِنْ يَهُودِيٍّ أَوْ نَصْرَانِيٍّ، أَوْ مِمَّنْ يَتَّخِذُهُ خَمْرًا، فَقَدْ تَقَحَّمَ النَّارَ عَلَى بَصِيرَةٍ»[33]. «کسیکه انگور را در وقت رسیدن و چیندن آن نگه دارد تا به یهودی یا نصرانی و یا به کسی بفروشد که قصد دارد از آن شراب بسازد، او خود را آگاهانه در آتش دوزخ انداخته است».
در بخش تحریم مواد مخدر با دلایل واضح ساحتیم که واژۀ خمر از لحاظ شرعی شامل هر نوع مواد نشه‌آور است، و هر حکم و مجازاتی‌که بر خمر مترتب می‌شود، مواد مخدر را نیز در بر میگیرد.
در حدیث‌های صحیح خرید و فروش خمر(شراب و آنچه در حکم آنست) حرام قرار داده شده است، و این حکم مواد مخدر را نیز در بر میگیرد، چون از لحاظ شرعی لفظ خمر شامل آن نیز می‌باشد[34]:
1- حدیث جابر رضی الله عنه از رسول الله صل الله علیه و آله و سلم :
«إِنَّ اللَّهَ وَرَسُولَهُ حَرَّمَ بَيْعَ الخَمْرِ، وَالمَيْتَةِ وَالخِنْزِيرِ وَالأَصْنَامِ ... قَاتَلَ اللَّهُ اليَهُودَ إِنَّ اللَّهَ لَمَّا حَرَّمَ شُحُومَهَا جَمَلُوهُ، ثُمَّ بَاعُوهُ، فَأَكَلُوا ثَمَنَهُ»[35]. «به تأکید خداوند فروش شراب لاشه مردار، خنزیر -خوک- و بت‌ها را حرام نموده است... خداوند یهود را هلاک کند، که چربى را بر ایشان حرام نمود سپس آن را فروختند و از پولش استفاده نمودند».
از بخش دوم این حدیث استفاده می‌شود که هر آن چیزیکه از دیدگاه اسلام حرام بوده باشد، استفاده از آن نیز حرام است.
2- حدیث عبد الله بن عباس که با سند صحیح[36] نقل شده، نیز دلیل بر حرمت تجارت و زراعت مواد مخدر مى‌باشد: قَالَ رَسُولُ اللهِ صل الله علیه و آله و سلم : «لَعَنَ اللهُ الْيَهُودَ، حُرِّمَتْ عَلَيْهِمِ الشُّحُومُ، فَبَاعُوهَا وَأَكَلُوا أَثْمَانَهَا، وَإِنَّ اللهَ عزوجل إِذَا حَرَّمَ أَكْلَ شَيْءٍ، حَرَّمَ ثَمَنَهُ»[37]. «نفرین خدا باد بر یهود که چربى را بر ایشان حرام نمود سپس آن را فروختند و از پولش استفاده نمودند به تأکید هرگاه خداوند چیزى را حرام نماید، پول آن را نیز حرام قرار مى‌دهد».
ادای فریضۀ حج و دیگر عبادت با سود حاصله از مواد مخدر:
در بخش حکم شرعی مواد مخدر با دلایل واضح نمودیم که این مواد، و پولی‌که از طریق زرع، تجارت و قاچاق آن بدست می‌آید، حرام و خبیث است، و طبق دلایل ذیل انفاق آن در راه خدا مانند صدقه‌کردن، و یا ادای فریضۀ حج مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد، و نه از این راه ثواب و پاداشی به انفاق کننده میرسد، و نه فرض از عهده آن ساقط می‌گردد:
1- امام مسلم از ابو هریره روایت نموده است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: «أَيُّهَا النَّاسُ، إِنَّ اللهَ طَيِّبٌ لَا يَقْبَلُ إِلَّا طَيِّبًا، وَإِنَّ اللهَ أَمَرَ الْمُؤْمِنِينَ بِمَا أَمَرَ بِهِ الْمُرْسَلِينَ، فَقَالَ: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلرُّسُلُ كُلُواْ مِنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَٱعۡمَلُواْ صَٰلِحًا﴾ وَقَال تَعالَى: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُلُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰكُمۡ﴾ ثُمَّ ذَكَرَ الرَّجُلَ يُطِيلُ السَّفَرَ أَشْعَثَ أَغْبَرَ، يَمُدُّ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ، يَا رَبِّ، يَا رَبِّ، وَمَطْعَمُهُ حَرَامٌ، وَمَشْرَبُهُ حَرَامٌ، وَمَلْبَسُهُ حَرَامٌ، وَغُذِيَ بِالْحَرَامِ، فَأَنَّى يُسْتَجَابُ لِذَلِكَ»؟[38]. «از ابو هریره رضی الله عنه مرویست که: رسول الله صل الله علیه و آله و سلم فرمود: ای مردم! خداوند تعالی پاکیزه است و بجز پاکیزه را نمی‌پذیرد و خداوند مؤمنان را مانند فرستادگانش مأمور ساخته است.
خداوند متعال فرمود: ای مؤمنان بخورید و بنوشید از چیزهای پاکیزه که بشما روزی داده‌ایم.
باز مردی را یاد نمود که سفرش را دراز نموده غبار آلوده و پراکنده موی است و دست‌هایش را به آسمان بلند کرده می‌گوید: پروردگارم، پروردگارم، در حالی‌که خوردنی‌اش حرام و آشامیدنی‌اش حرام بوده و پوشیدنی‌اش حرام بوده و به حرام تغذیه شده است، پس چگونه دعای همچو شخصی پذیرفته می‌شود».
2- روایت طبرانی با سند حسن[39] از رسول الله صل الله علیه و آله و سلم : «إِذَا خَرَجَ الرَّجُلُ حَاجًّا بِنَفَقَةٍ طَيِّبَةٍ، وَوَضَعَ رِجْلَهُ فِي الْغَرْزِ، فَنَادَى: لَبَّيْكَ اللَّهُمَّ لَبَّيْكَ، نَادَاهُ مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ: لَبَّيْكَ وَسَعْدَيْكَ، زَادُكَ حَلَالٌ، وَرَاحِلَتُكَ حَلَالٌ، وَحَجُّكُ مَبْرُورٌ غَيْرُ مَأْزُورٍ، وَإِذَا خَرَجَ بِالنَّفَقَةِ الْخَبِيثَةِ، فَوَضَعَ رِجْلَهُ فِي الْغَرْزِ، فَنَادَى: لَبَّيْكَ، نَادَاهُ مُنَادٍ مِنَ السَّمَاءِ: لَا لَبَّيْكَ وَلَا سَعْدَيْكَ، زَادُكَ حَرَامٌ وَنَفَقَتُكَ حَرَامٌ، وَحَجُّكَ غَيْرُ مَبْرُورٍ»[40]. «هرگاه کسی با مال حرام بقصد زیارت خانه خدا و انجام حج راه افتاد، و پا در رکاب نهاده دعای ویژۀ حج را خوانده گفت: خدایا! در خدمت تو حاضر و آماده‌ام.
فرشته‌ای از آسمان او را ندا در دهد که: توشۀ تو حرام است، و مصارف تو از راه حرام است، بناءً این بخدمت آمدن و سعادت خواستن تو قبول نیست، و حج تو مردود است».
حدیث ابوهریره این حقیقت را واضح نمود که هر نوع عبادتی‌که از مال خبیث و حرام باشد، مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد، و عبارت «وحجُّك غيرُ مبرورٍ» در حدیث دوم در بارۀ اینکه: فریضۀ حج با پول حرام از عهدۀ انسان ساقط نمی‌شود، صراحت دارد.
***
[1]- لسان العرب 2/517.
[2]- حکم مخدرات در اسلام ص12-13.
[3]- حکم مخدرات در اسلام ص13-15.
[4]- همان مأخذ.
[5]- www.fa.wikipidia.org/wiki.
[7] -www.fa.wikipidia.org/wiki
[8]- www.fa.wikipidia.org/wiki
[9]-www.bashgah.net
[10]- www.fa.wikipidia.org/wiki
[11]- حکم مخدرات در اسلام 39-40.
[12]- بخاری (3/848).
[14]- مجموع فتاوى د34 ص 224.
[15]- زاد ج4 ص463.
[16]- صحیح البخاری (5/161)، صحیح مسلم (3/1568).
[17]- روایت مسلم ازابن عمر ج3 ص1587.
[20]- روایت مسلم ازابن عمر ج3 ص1587.
[21]- صحیح البخاری (161/4343)، صحیح مسلم (3/1586).
[22]- صحیح سنن ترمذی ج 4ص365.
[23]- سنن ترمذی ج4 ص293.
[24]- مجموع فتاوی شیخ الاسلام ج34 ص 204.
[25]- فتح الباری 10/45.
[26]- حاشیه ابن عابدین 6/ 457.
[27]- المجموع ج3 ص9.
[28]- مجموع فتاوی شیخ الاسلام ابن تیمیه 34/204.
[29]- زاد المعاد ج5 ص660.
[30]- سید سابق، فقه السنة، ج 2، ص 384.
[32]- بلوغ المرام با سبل السلام ج 4 ص132.
[33]- المعجم الاوسط ج5 ص294.
[34]- فقه السنه ج3 ص 1724.
[35]- صحیح البخاری (3/84)، صحیح مسلم (3/1207).
[36]- تعلیق شعیب الأرنؤوط: إسناده صحیح ج1 ص 392.
[37]- مسند احمد (4/416).
[38]- روایت مسلم ج2 ص 703.
[39]- التحقیق والایضاح ص 4.
[40]- روایت طبرانى در معجم الاوسط (5/251، رقم 5228).
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر