قربانی عبارت از ذبح کردن چهار پایانی در روز عید قربان و ایام تشریق بمنظور نزدیکی به خداوند متعال است.
قربانی بر کسی که توانایی داشته باشد واجب است؛ به دلیل فرموده پیامبر صل الله علیه و آله و سلم : (من کان له سعة و لم یضح فلا یقربن مصلانا)[1] «هر کس توانایی (مال) دارد و قربانی نکند به مصلای ما نزدیک نشود».
«وجه استدلال از این حدیث آن است که چون پیامبر صل الله علیه و آله و سلم توانمندی را که قربانی نکند، از نزدیک شدن به مصلی نهی کرده، این امر دلالت بر آن دارد که شخص، واجبی را ترک کرده که اگر بوسیله نماز هم به خدا تقرب بجوید، به خاطر ترک آن، نفعی برای او ندارد.
از مخفف بن سلیم روایت است: در عرفه نزد پیامبر صل الله علیه و آله و سلم ایستاده بودیم، فرمود: (یا أیها الناس إن علی کل أهل بیت فی کل عام أضحیة و عتیرة) «ای مردم بر هرخانواده‌ای در هر سال قربانی و عتیره واجب است» آیا می‌دانید عتیره چیست؟ عتیره همان چیزی است که مردم به آن رجبیه گویند.[2]
ولی عتیره به دلیل فرموده پیامبر صل الله علیه و آله و سلم که فرمود: (لافرع و لاعتیره)[3] «فرع و عتیره‌ای نیست(*)» منسوخ شده است.
و باید دانست نسخ عتیره مستلزم نسخ قربانی نیست.
از جندب بن سفیان بجلی روایت است: روز عید قربان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم را دیدم که فرمود: (من ذبح قبل أن یصلی فلیعد مکانها أخری، و من لم یذبح فلیذبح)[4] «هرکس قبل از نماز (عید)، قربانی کند باید (بعد از نماز) حیوان دیگر را به جای آن قربانی نماید، و هر کس قربانی نکرده، قربانی کند».
ظاهر این حدیث بر وجوب قربانی دلالت می‌کند، بویژه اینکه به اعاده آن امر شده است».[5]
تنها گاو، گوسفند و بز و شتر، برای قربانی جایز است، به دلیل فرموده خداوند متعال:
) وَلکُلِّ أُمَّة جَعَلنَا مَنسَکاً لِیَذکُرُوا اسمَ اللهِ عَلَی مَا رَزَقَهُم مِن بَهِیمَةِ الأنعَامِ (
(حج: 34)
«ما برای هر ملتی قربانی را مقدر کردیم تا به نام خدا چهارپایانی را ذبح کنند که خدا بدیشان عطا نموده است».
شتر و گاو برای چند نفر کفایت می‌کند؟
از ابن عباس روایت است: (کنا مع الرسول صل الله علیه و آله و سلم فی سفر فحضر الأضحی، فاشترکنا فی الجزور عن عشرة والبقرة عن سبعة)[6] «در سفری با پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بودیم، عید قربان فرا رسید، هر ده نفرمان در یک شتر و هر هفت نفرمان در یک گاو شریک شدیم».
برای مرد و خانواده‌اش یک گوسفند (یا بز) کافی است
از عطاء بن یسار روایت است: (سألت أبا أیوب الأنصاری: کیف کانت الضحایا فیکم علی عهد رسول الله صل الله علیه و آله و سلم ؟ قال: کان الرجل فی عهد النبی صل الله علیه و آله و سلم یضحی بالشاة عنه وعن أهل بیته فیأکلونو یطعمون، ثم تباهی الناس فصار کما تری)[7] «از ابوایوب انصاری سؤال کردم در زمان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم قربانی در میان شما چگونه بود؟ گفت: در زمان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم مرد یک گوسفند (یا بز) رااز طرف خود و خانواده‌اش قربانی می‌کرد، ازآن می‌خوردند و به مردم هم می‌دادند، سپس مردم دچار مباهات شدند تا به این روز رسیدند که می‌بینی».
چه حیواناتی برای قربانی جایز نیست
از عبید بن فیروز روایت است: به براء بن عازب گفتم: قربانی‌هایی را که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم دوست نداشت یا از آن نهی می‌کرد برایمان بگو، گفت: پیامبر صل الله علیه و آله و سلم با دستش اینطوری اشاره کرد، در حالیکه دست من کوتاهتر از دست او است، و فرمود: (أربع لاتجزی فی الأضاحی: العوراء البین عورها، و المریضة البین مرضها، والعرجاء البین ظلعها، والکسیرة التی لاتنقی) «چهار نوع حیوان برای قربانی جایز نیست، حیوان کوری که کور بودنش واضح باشد، حیوان بیماری که بیماری‌اش آشکار باشد، حیوان لنگی که لنگی‌اش آشکار باشد و حیوان عضو شکسته‌ای که بهبود نمی‌یابد».
براء گفت: من مکروه می‌دانم که گوش (حیوان قربانی) عیب‌دار باشد، و گفت: هر نقصی را در حیوانناپسنددیدی آن را رها کن (و از قربانی کردن آن خودداری کن) بدون اینکه آنرا بر کس دیگری حرام کنی.[8]
بزغاله‌ای که عمرش یک سال یا کمتر از آن است برای قربانی جایز نیست، به دلیل حدیث براء بن عازب(رض) که گفت: (ضحی خال لی یقال له أبوبردة قبل الصلاة فقال له رسول الله صل الله علیه و آله و سلم شائک شاة لحم، فقال: یا رسول الله، إن عندی داجنا جذعة من المعز، قال: اذبحها، ولاتصلح لغیرک، ثم قال: من ذبح قبل الصلاة فإنما یذبح لنفسه، و من ذبح بعد الصلاة فقد تم نسکه و أصاب سنة المسلمین)[9] «دایی‌ام ابوبرده قبل از نماز (عید) قربانی کرد، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم به او فرمود: گوسفندت برای خوردن گوشت است، (جای قربانی را نمی‌گیرد) ابوبرده گفت: ای رسول خدا! بزغاله‌ای دارم (که عمرش یک سال یا کمتر از آن است و در خانه به او علف داده می‌شود). پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: آنرا ذبح کن و این کار برای غیر از تو جایز نیست. سپس فرمود: کسی که قبل از نماز (عید) ذبح کند برای خودش ذبح کرده و کسی که بعد از نماز، ذبح کند قربانی‌اش را به طور کامل انجام داده و از سنت و روش مسلمانان پیروی کرده است».
[1]) حسن : [ص. ج 2532]، جه (2123/1044/2).
[2]) حسن : [ص. جه 2533]، ت (1555/37/3)، د (2771/481/7)، جه (3125/1045/2)، نس (167/7) رجبیه حیوانی بود که در ده روز اول رجب قربانی می‌کردند. «مترجم».
[3]) متفق علیه : خ (5473/596/9)، م (1976/1564/3)، د (2814/32/8)، ت (1548/34/3)، نس (167/7).
*) فرع عبارت بود از اولین زاییده شتر که مشرکان آنرا سر می‌بریدند تا برکت در نسل شتر ماده بیافتد. «مترجم».
[4]) متفق علیه : خ (5562/20/10)، م (1960/1551/3)، جه (3152/1053/2)، نس (224/7).
[5]) السیل الجرار (75، 74/4) با تصرف.
[6]) صحیح : [ص. جه 2536]، جه (3131/104/2)، ت (907/194/2)، نس (222/7).
[7]) صحیح : [ص. جه 2546]، جه (3147/1051/2)، ت (1541/31/3).
[8]) صحیح : [ص. جه 2545]، جه [3144/1050/2]، د (2785/505/7)، نس (214/7)، ت (1530/27/3) ترمذی این حدیث را بصورت مختصر روایت کرده است.
[9]) متفق علیه : خ (5556/12/10)، م (1961/1552/3)، و با این معنی ترمذی و ابوداود و نسائی این حدیثرا روایت کرده‌اند، ت (1544/32/3)، د (2783/504/7)، نس (222/7).
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر