از ابوهریره روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (من نفس عن مسلم کربة من کرب الدنیا نفس الله عنه کربة من کرب یوم القیامة، و من یسر علی معسر یسر الله علیه فی الدنیا و الآخرة، والله فیعون العبد مادام العبد فی عون أخیه)[1] «هرکس یک گرفتاری از گرفتاریهای دنیا را از مسلمانی بردارد، خداوند یکی از گرفتاریهای قیامت را از او برمی‌دارد، و کسی که بر تنگدستی آسان بگیرد، خداوند در دنیا و آخرت بر او آسان می‌گیرد، و خداوند یار و یاور بنده است تا آن وقت که بنده یاور برادرش باشد».
از ابن مسعود روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (ما من مسلم یقرض مسلما قرضا مرتین إلا کان کصدقتها مرة)[2] «هر مسلمانی که دوبار به مسلمانی قرض بدهد، مانند این است که یکبار به او صدقه داده باشد».
از ثوبان مولای پیامبر صل الله علیه و آله و سلم روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (من فارق الروح الجسد و هو بری من ثلاث دخل الجنة: من الکبر و الغلول والدین)[3] «کسی که روح از جسدش در حالی جدا شود که از سه چیز بری باشد، داخل بهشت می‌شود: از کبر، خیانت در غنیمت و قرض».
از ابوهریره روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (نفس المؤمن معلقة بدینه حتی یقضی عنه)[4] «روح مؤمن به سبب قرضش معلق است تا وقتی که بجای او پرداخت شود».
از ابن عمر روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (من مات وعلیه دینار أو درهم قضی من حسناته، ولیس ثم دینار ولادرهم)[5] «هرکس در حالی بمیرد که دینار یادرهمی بدهکار باشد، از حسناتش پرداخت می‌شود، چراکه در روز قیامت دینار ودرهمی وجود ندارد».
از ابوقتاده رضی الله عنه روایت است: «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در میان آنان برخاست و فرمود: ایمان به خدا و جهاد در راه خدا بهترین اعمال هستند، مردی بلند شد و گفت: ای رسول خدا! اگر در راه خدا کشته شوم، آیا گناهانم محو می‌شود؟ پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (نعم، إن قتلت فی سبیل الله و أنت صابر محتسب، مقبل غیرمدبر) «آری، اگر در راه خدا کشته شوی در حالی که صابر و در پی کسب رضای خدا و رو به دشمن بوده و به آن پشت نکنی» سپس پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: چی گفتی؟ آن مرد گفت: به من بگو اگر در راه خدا کشته شوم آیا گناهانم محو می‌شود؟ پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: آری، اگر در راه خدا کشته شوی در حالی که صابر و در پی کسب رضای خدا و رو به دشمن بوده و به آن پشت نکنی، مگر قرض که اکنون جبرئیل علیه السلام این را به من گفت».[6]
گرفتن مال مردم به قصد پس دادن یا پس ندادن آن
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (من أخذ أموال الناس یرید أداءها أدی الله عنه، و من أخذ یرید إتلافها أتلفه الله)[7] «کسی که مال مردم را با نیت پس دادن، قرض بگیرد، خداوند در ادای آن به او کمک می‌کند و کسی که مالی را با نیت تلف کردن، قرض بگیرد، خداوند آن مال را تلف می‌کند».
از شعیب بن عمرو روایت است که: صهیب الخیر برای ما از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نقل کرد که: (أیما رجل یدین دینا و هو مجمع أن لایوفیه إیاه لقی الله سارقا)[8] «هر کس قرضی را بگیرد و قصد پس دادن آنرا به (صاحبش) نداشته باشد، روز قیامت بعنوان سارق به درگاه خدا پیش می‌شود».
خداوند متعال می‌فرماید:
) إنَّ اللهَ یَأمُرُکُم أن تؤَدُّوا الأمَانَاتِ إلَی أهلِهَا وَ إذَا حَکَمتُم بَینَ النَّاسِ أن تَحکُمُوا بِالعَدلِ إنَّ اللهَ یَعِظُکُم بِهِ، إنَّ اللهَ کَانَ سَمِیعاً بَصِیراً ( (نساء: 58)
«بیگمان خداوند به شما (مؤمنان) دستور می‌دهد که امانتها را به صاحبان امانت برسانید، و هنگامی که در میان مردم به داوری نشستید، دادگرانه داوری کنید. خداوند شما را به بهترین اندرز پند می‌دهد. بیگمان خداوند دائماً شنوا و بینا بوده و می‌باشد».
از ابوهریره روایت است: (کان لرجل علی النبی صل الله علیه و آله و سلم سن من الإبل، فجاءه یتقاضاه فقال النبی صل الله علیه و آله و سلم أعطوه، فطلبوا سنه، فلم یجدوا إلا سنا فوقها فقال: أعطوه فقال: أوفیتنی أوفی الله بک، قال النبی صل الله علیه و آله و سلم إن خیارکم أحسنکم قضاء)[9] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم شتری به مردی بدهکار بود. آن مرد نزد پیامبر آمد و شترش را خواست. پیامبر فرمود: (شتر را) به او بدهید، لذا دنبال شتری مثل شتر او گشتند ولی نیافتند، شتری بزرگتر پیدا کردند. پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (این شتر را) به او بدهید، مرد گفت: حق مرا به صورت کامل ادا کردی خداوند حق شما را ادا کند. پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: بهترین شما کسی است که به بهترین وجه قرضش را ادا کند».
از جابر بن عبدالله(رض) روایت است: (أتیت النبی صل الله علیه و آله و سلم و هو فی المسجد – قال مسعر أراه قال ضحی – فقال: صل رکعتین، وکان لی علیه دین فقضانی و زادنی)[10] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در مسجد نشسته بود نزد او رفتم، - مسعر – گوید: به نظرم جابر گفت: هنگام ضحی بود، که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: دو رکعت نماز بخوان، پیامبر به من بدهکار بود، آن بدهی و چیزی بیشتر از آن را به من داد».
از اسماعیل بن ابراهیم بن عبدالله ابن أبی ربیعه مخزومی از پدرش از جدش روایت است: (أن النبی صل الله علیه و آله و سلم إستلف منه حین غزا حنینا ثلاثین أوأربعین ألفا، فلما قدم قضاها إیاه، ثم قال له النبی صل الله علیه و آله و سلم بارک الله لک فی أهلک و مالک، إنما جزاء السلف الوفاء والحمد)[11] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم هنگام غزوه حنین سی یا چهل هزار از من قرض گرفت وقتی برگشت آنرا به من پس داد و فرمود: خداوند در مال و خانواده‌ات برکت دهد، پاداش قرض این است که آن را به صاحبش برگردانی و از او تشکر کنی».
از ابن عمر و عایشه روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (من طالب حقا فلیطلبه فی عفاف، واف أو غیر واف)[12] «هر کسی حق خود را مطالبه کرد، باید آنرا به نیکی مطالبه کند خواه، حق خود را کامل بگیرد یا نگیرد».
خداوند متعال می‌فرماید:
) وَ إن کَانَ ذُو عُسرَةٍ فَنَظِرَةٌ إلَی مَیسَرَةٍ، وَ أن تَصَدَّقُوا خَیرٌلَکُم إن کُنتُم تَعلَمُونَ ( (بقره: 280)
«و اگر (بدهکار) تنگدست باشد، مهلت (بدو داده) شود، تا گشایشی فرا رسد، و اگر (قدرت پرداخت نداشته باشد و شما همه قرض خود یا برخی از آنرا بدو) ببخشید برایتان بهتر خواهد بود، اگر دانسته باشید».
از حذیف رضی الله عنه روایت است: از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم شنیدم که می‌فرمود: (مات رجل فقیل له: ما کنت تقول؟ قال: کنت أبایع الناس، فأتجوز عن الموسر و أخفف عن المعسر، فغفرله)[13] «مردی فوت کرد به او گفته شد: چه می‌گفتی (می‌کردی)؟ گفت: من با مردم معامله می‌کردم از غنی چشم‌پوشی می‌کردم و بر تنگدست آسان می‌گرفتم، آن مرد در مقابل این کار بخشیده شد».
از ابویسر صحابی پیامبر صل الله علیه و آله و سلم روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (من أحب أن یظله الله فی ظله فلینظر معسرا، أو لیضع عنه)[14] «هر کس دوست دارد تا خداوند او را زیر سایه خودش قرار دهد، باید به تنگدست مهلت دهد یا قرض را به او ببخشد».
ظلم است توانگر ادای قرض را به تأخیر بیاندازد
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (مطل الغنی ظلم)[15] «ظلم است توانگر ادای قرض را به تأخیر بیاندازد».
زندانی کردن توانگر در صورت امتناع از بازپرداخت قرض
از عمروبن شرید از پدرش روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (لی الواجد یحل عرضه و عقوبته)[16] «خودداری توانگر از پرداخت قرض موجب آبروریزی او شده و مجازاتش را روا می‌دارد».
هر قرضی که منفعتی به دنبال داشته باشد ربا است
از ابوبرده روایت است: (قدمت المدینة فلقیت عبدالله بن سلام: فقال: انطلق معی إلی المنزل، فأسقیک فی قدح شرب فیه رسول الله صل الله علیه و آله و سلم ، و تصلی فی مسجد صلی فیه، فانطلقت معه، فسقانی سویقا، وأطعمنی تمرا، وصلیت فی مسجده، فقال لی: إنک فی أرض الربا فیها فاش، و إن من أبواب الربا أن أحدکم یقرض القرض إلی أجل فإذا بلغ أتاه به وبسلة فیها هدیة، فاتق تلک السلة و ما فیها)[17] «به مدینه رفتم و عبدالله بن سلام را دیدم. گفت: بیا با هم به خانه برویم، تا در ظرفی که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم با آن آب نوشیده به تو آب بنوشانم، و در مسجدی که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم نماز خوانده نماز بخوانی، با او رفتم و مقداری (سویق(*)) نوشیدنی و خرما به من داد، و در مسجدش نماز خواندم، به من گفت: تو در سرزمینی هستی که ربا در آن شایع است و یکی از روشهای ربا آن است که یکی از شما برای مدتی قرضی را می‌دهد، و هنگام بازپرداخت قرض شخص بدهکار آن را با سبدی هدیه برمی‌گرداند، لذا از آن سبد و محتوای آن پرهیز کن».
[1]) صحیح [مختصر م 1888]، م (2699/2074/4)، ت (4015/265/4)، د (4925/289/13).
[2]) حسن [الإرواء 1389]، جه (2430/812/2).
[3]) صحیح : [ص. جه 1956]، جه (2415/806/2)، ت (1621/68/3).
[4]) صحیح : [ص. جه 6779]، [المشکاة 2915]، ت (1084/270/2).
[5]) صحیح : [ص. جه 1958]، جه (2414/807/2).
[6]) صحیح : [الإرواء 1197]، م (1885/1501/3)، ت (1765/127/3)، نس (34/6).
[7]) صحیح : [ص. ج 598]، خ (2387/53/5).
[8]) حسن صحیح : [ص. جه 1954]، جه (2410/805/2).
[9]) صحیح : [الإرواء 225/2]، خ (2393/58/4)، م (1601/1225/3)، نس (291/7)، ت (1330/389/2) ترمذی این حدیث را بصورت مختصر روایت کرده است.
[10]) صحیح : خ [2394/59/5]ف د (3331/197/9)، در روایت ابوداود تنها جمله آخر «وکان لی علیه دین ...» وجود دارد.
[11]) حسن [ص. جه 1968]، جه (2424/809/2)، نس (314/7).
[12]) صحیح : [ص. جه 1965]، جه (2421/809/2).
[13]) صحیح : [ص. جه 1963]، خ (2391/58/5).
[14]) صحیح : [ص. جه 1963]، جه (2419/808/2).
[15]) متفق علیه : خ (2400/61/5)، م (1564/1197/3)، د (3329/195/9)، ت (1323/386/2)، نس (317/7)، جه (2403/803/2).
[16]) حسن : [ص. نس 4373]، نس (317/7)، جه (2427/811/2)، د (3611/56/10)، بخاری این حدیث را بصورت معلق روایت کرده است (62/5).
[17]) صحیح : [الإرواء 235/5]، خ [342، 3814]، هق (349/5).
*) سویق نوعی نوشیدنی است، که از آرد گندم سبز و آب و مقداری روغن درست می‌کنند و آن را با خرما می‌خورند «مترجم».
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر