اگر کسی وارد قبرستان شد یا از کنار آن عبور کرد چه دعایی را بخواند
از عایشه روایت است: گفتم ای رسول خدا(وقتی داخل قبرستان شدم) چه بگویم؟ فرمود: بگو: (السلام علی أهل الدیار من المؤمنین و المسلمین، و یرحم الله المستقدمین منا و المستأخرین، و إنا إن شاء الله بکم للاحقون)[1] «سلام بر مؤمنان و مسلمانان این دیار باد! خداوند به گذشتگان و آیندگان ما رحکم کند، و ما هم إنشاالله به شما ملحق خواهیم شد».
از سلیمان بن بریده از پدرش روایت است: پیامبر صل الله علیه و آله و سلم به آنان یاد می‌داد هرگاه به قبرستان رفتند بگویند: (السلام علیکم أهل الدیار من المؤمنین و المسلمین، و إنا إن شاء الله بکم للاحقون، أسأل الله لنا و لکم العافیة)[2] «سلام بر شما مؤمنان و مسلمانان این دیار؛ و ما هم انشاءالله به شما ملحق خواهیم شد، از خداوند برای خود و شما طلب عافیت می‌کنم».
دفن میت واجب است اگرچه کافر باشد.
سنت است دفن در قبرستان صورت گیرد؛ چون پیامبر صل الله علیه و آله و سلم مرده‌ها را در قبرستان بقیع دفن می‌کرد، و اخبار در این مورد به تواتر رسیده‌اند و دفن در غیر قبرستان از هیچ یک از افراد سلف روایت نشده، بجز دفن پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در حجره‌اش که به تواتر رسیده است. و این از خصوصیات پیامبر صل الله علیه و آله و سلم است همانطور که حدیث عایشه بر آن دلالت دارد، عایشه گوید: (لمّا قبض رسول الله صل الله علیه و آله و سلم اختلفوا فی دفنه، فقال أبوبکر: سمعت من رسول الله صل الله علیه و آله و سلم شیئا ما نسیته قال: ما قبض الله نبیا إلا فی الموضع الذی یحب أن یدفن فیه، فدفنوه فی موضع فراشه)[3] «وقتی که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فوت کرد، اصحاب در مورد محل دفنش اختلاف‌نظر پیدا کردند، ابوبکر گفت چیزی از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم شنیده‌ام که آن را فراموش نکرده‌ام، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرموده: خداوند هیچ پیامبری را قبض روح نکرده مگر در مکانی که دوست داشته در آن دفن شود، لذا او را در محل بسترش دفن کردند».
شهدای میدان جنگ از این حکم مستثنایند و در محل شهادتشان دفن شده و به قبرستان منتقل نمی‌شوند. به دلیل حدیث جابر رضی الله عنه :
(لما کان یوم أحد، حمل القتلی لیدفنوا بالبقیع، فنادی منادی رسول الله صل الله علیه و آله و سلم : إن رسول الله صل الله علیه و آله و سلم یأمرکم أن تدفنوا القتلی فی مضاجعهم)[4] «در روز جنگ احد کشته‌شدگان را بر سواریها گذاشتند تا آنها را در بقیع دفن کنند، منادی پیامبر صل الله علیه و آله و سلم اعلام کرد: پیامبر صل الله علیه و آله و سلم به شما دستور می‌دهد تا کشته‌شدگان را در محل شهادتشان دفن کنید».
دفن در اوقات زیر جایز نیست مگر هنگام ضرورت
1- از عقبه بن عامر روایت است: (ثلاث ساعات کان رسول الله صل الله علیه و آله و سلم ینهانا أن نصلی فیهن، أو أن نقبر فیهن موتانا، حین تطلع الشمس بازغة حتی ترتفع، و حین یقوم قائم الظهیرة حتی تمیل الشمس، و حین تضیف الشمس للغروب حتی تغرب)[5] «سه وقت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم ما را نهی می‌کرد که در آن اوقات نماز بخوانیم یا مرده‌هایمان را دفن کنیم، هنگامی که خورشید طلوع می‌کند تا وقتی که بلند شود، و وقتی که نیمه روز می‌شود تا هنگامیکه خورشید زوال کند، و وقتی که خورشید به غروب نزدیک می‌شود تا آنکه غروب کند».
2- از جابر روایت است: (أن النبی صل الله علیه و آله و سلم ذکر رجلا من أصحابه قبض فکفن فی کفن غیر طائل و قبر لیلا فزجر النبی صل الله علیه و آله و سلم أن یقبر الرجل باللیل حتی یصلی علیه، إلا أن یضطر الإنسان إلی ذلک)[6] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم درباره یکی از اصحابش که فوت کرده بود و او را در پارچه‌ای که تمام بدنش را نمی‌پوشاند، کفن و شب هنگام دفن کرده بودند صحبت کرد ما را از دفن کردن مردگان در شب منع کرد تا (صبح مردم بیشتری جمع شوند) بر او نماز خوانده شود، مگر اینکه ضرورتی پیش بیاید».
اگر ضرورت ایجاب کند، می‌توان مرده را شبانه دفن کرد، و می‌توان برای تسهیل عمل دفن از چراغ استفاده کرد: به دلیل حدیث ابن عباس: (أن رسول صل الله علیه و آله و سلم أدخل رجلا قبره لیلا، و أسرج فی قبره)[7] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم مردی را در شب دفن کرد و (برای تسهیل عمل دفن) داخل قبرش، از چراغ استفاده کرد».
واجب است قبر عمیق، وسیع و خوب باشد
از هشام بن عامر روایت است: (لما کان یوم أحد، أصیب من أصیب من المسلمین، و أصاب الناس جراحات، فقلنا یا رسول الله، الحفر علینا لکل إنسان شدید، فکیف تأمرنا؟ فقال: احفروا و أوسعوا، و أعمقوا، و أحسنوا، و ادفنوا الاثنین و الثلاثة فی القبر، و قدموا أکثرهم قرآنا، قال: فکان أبی ثالث ثلاثة، و کان أکثرهم قرآنا، فقدم)[8] «زمانی که جنگ احد روی داد، بسیاری از مسلمانان کشته شدند و عده‌ای هم جراحاتی برداشتند، گفتیم ای رسول خدا کندن قبر برای هر کدام از آنها کار دشواری است، به ما چه دستوری می‌دهید؟ پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: قبرها را به صورت وسیع، عمیق و خوب حفر کنید، و دو نفر و سه نفر را در یک قبر دفن کنید و کسی را که قرآن بیشتری (از حفظ) داشته در دفن مقدم کنید (هشام بن عامر) گفت: پدرم سومین شخصی بود که کشته شده بود و بیشتر از همه قرآن را از حفظ داشت، در نتیجه او را جلوتر از همه دفن کردند».
کندن قبر هم به صورت لحد و هم به صورت شق جایز است: چون در زمان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم هر دو صورت رواج داشته است، ولی لحد بهتر است: از انس بن مالک روایت است: (لما توفی النبی صل الله علیه و آله و سلم کان بالمدینة رجل یلحد، و آخر یضرح، فقالوا: نستخیر ربنا، و نبعث إلیهما، فأیهما سبق ترکناه فأرسل إلیهما، فسبق صاحب اللحد، فلحدوا للنبی صل الله علیه و آله و سلم )[9] «وقتی پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فوت کرد، در مدینه (دو قبر کن بود که یکی) قبر را به صورت لحد و دیگری به صورت شق حفر می‌کرد. اصحاب گفتند از پروردگارمان استخاره می‌کنیم و به دنبال آن دو می‌فرستیم هر کدام زودتر آمد قبر را حفر کند، به دنبال آن دو فرستادند، لحدکن زودتر آمد لذا برای پیامبر صل الله علیه و آله و سلم قبر را به صورت لحد حفر کردند».
میت اگرچه زن باشد، توسط مردان به داخل قبر گذاشته می‌شود؛ چرا که در زمان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم مردان این کار را انجام می‌دادند، و تاکنون نیز مسلمانان این کار را انجام می‌دهند.
اولیای میت در گذاشتن میت در قبر مستحق‌تراند؛ به دلیل عموم فرموده خداوند متعال: ) وَ أُولُوا الأرحَامِ بَعضُهُم أولَی بِبَعضٍ فِی کِتَابِ الله ( (احزاب: 6)
«و خویشاوندان نسبت به همدیگر بعضی بر بعضی در کتاب خدا از اولویت بیشتری برخوردارند».
و به دلیل حدیث علی رضی الله عنه : (غسلت رسول الله صل الله علیه و آله و سلم ، فذهبت أنظر ما یکون من المیت فلم أر شیئا، و کان صل الله علیه و آله و سلم طیبا، حیا و میتا و ولی دفنه و إجنابه دون الناس أربعة: علی و العباس و الفضل و صالح مولی رسول الله صل الله علیه و آله و سلم ، و لحد لرسول الله صل الله علیه و آله و سلم لحدا و نصب علیه اللبن نصبا)[10] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم را شستم، نگاه کردم به آنچه از میت خارج می‌شود، چیزی را ندیدم، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم هم در حال حیات و هم در حال وفات پاک و خوشبو بود، و از میان مردم فقط چهار نفر کفن و دفنش را برعهده گرفتند؛ علی، عباس، فضل و صالح مولای پیامبر صل الله علیه و آله و سلم ، و برای پیامبر صل الله علیه و آله و سلم لحدی حفر کردند و بر آن خشت خام قرار دادند».
مرد می‌تواند همسر خودش را دفن کند
به دلیل حدیث عایشه: (دخل علی رسول الله صل الله علیه و آله و سلم فی الیوم الذی بدی فیه، فقلت: وارأساه فقال: وددت أن ذلک کان و أنا حی، فهیاتک و دفنتک ...)[11] «روزی که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم مریض بود، نزد من آمد، گفتم «وای سرم»، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: دوست داشتم که وقتی تو می‌مردی من زنده می‌بودم و تو را تجهیز و تدفین می‌کردم».
ولی منوط به این است که در آن شب با زنش آمیزش نکرده باشد در غیر این صورت برایش مشروع نیست که زنش را دفن کند و بهتر است غیر او اگر دارای شرط مذکور باشد، زنش را دفن کند، به دلیل حدیث انس که گفت:
(شهدنا ابنة لرسول الله صل الله علیه و آله و سلم ، و رسول الله صل الله علیه و آله و سلم جالس علی القبر، فرأیت عینیه تدمعان، ثم قال: هل منکم من رجل لم یقارف اللیلة؟ فقال أبو طلحة: أنا یا رسول الله قال: فأنزل، قال فنزل فی قبرها)[12] «در تشییع جنازه دختر پیامبر صل الله علیه و آله و سلم حاضر بودیم، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در حالیکه روی قبر نشسته بود، دیدم که اشک از چشمانش جاری بود، سپس فرمود، آیا از میان شما کسی هست که دیشب با همسرش نزدیکی نکرده باشد؟ ابوطلحه گفت من،ای رسول خدا، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: پس پایین برو، (انس) گفت: و (ابوطلحه) داخل قبرش شد».
سنت است میت از طرف پایین قبر (جایی که پای میت قرار می‌گیرد) داخل قبر گذاشته شود
به دلیل حدیث ابواسحاق: (أوصی الحارث أن یصلی علیه عبدالله بن یزید، فصلی علیه، ثم أدخله القبر من قبل رجلی القبر و قال: هذا من السنة)[13] «حارث وصیت کرد که عبدالله بن یزید بر او نماز بخواند، لذا عبدالله بر او نماز خواند سپس او را از طرف پایین قبر داخل قبر کرد و گفت: این کار، سنت است».
میت در قبر بر پهلوی راست و رو به قبله گذاشته شود به طوریکه سرش در سمت راست قبله و پاهایش در سمت چپ آن قرار گیرد، مسلمانان از زمان پیامبر صل الله علیه و آله و سلم تاکنون بدین طریق عمل کرده‌اند.
سنت است کسی که میت را در قبر قرار می‌دهد بگوید (بسم الله و علی سنة رسول الله أو ملة رسول الله) «به نام خدا و بر سنت پیامبر خدا یا دین پیامبر خدا».
از ابن عمر روایت است: (أن النبی صل الله علیه و آله و سلم کان إذا وضع المیت فی القبر قال: بسم الله و علی سنة رسول الله)[14] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم وقتی میت را در قبر قرار می‌داد می‌فرمود: «بسم الله و علی سنه رسول الله».
و به دلیل حدیث بیاضی رضی الله عنه از رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم که فرمود:
(المیت إذا وضع فی قبره، فلیقل الذین یضعونه حین یوضع فی اللحد: بسم الله، و بالله و علی ملة رسول الله)[15] «وقتی که میت در قبرش گذاشته می‌شود، کسانی که او را در لحد می‌گذارند بگویند: «بسم الله و بالله و علی ملة رسول الله».
و برای کسی که کنار قبر است مستحب است بعد از بستن لحد (گذاشتن سنگ‌ها) باهر دو دستش سه مشت خاک بر روی قبر بریزد؛ به دلیل حدیث ابوهریره: (أن رسول الله صل الله علیه و آله و سلم صلی علی جنازة، ثم أتی المیت فحثی علیه من قبل رأسه ثلاثا)[16] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بر جنازه‌ای نماز خواند؛ سپس نزدیک قبر شد و از طرف سرش سه مشت خاک بر آن ریخت».
[1]) صحیح : [ص. ج 4421]، [الجنائز 183]، م (974 – 103/669/2)، نس (91/4).
[2]) صحیح : [ص. نس 1928]، م (975/671/2)، نس (94/4).
[3]) صحیح : [ص. ج 5649]، ت (1023/242/2).
[4]) صحیح : [ص. نس 1893]، د (3149/446/8)، نس (79/4)، ت (1771/130/3).
[5]) تخریج در ص (82).
[6]) صحیح : [ص. نس 1787]، م (943/651/2)، د (3132/423/8)، (33/4).
[7]) حسن : [الجنائز 141]، ت (1063/260/2).
[8]) صحیح : [الجنائز 146]، نس (80/4)، د (3199/34/9)، ت (1766/128/3).
[9]) سند آن حسن است : جه (1557/496/1)، لحد : شکافی در عرض قبر و در جهت قبله است. ضریح همان شق است وآن گودالی است که مانند جوی در پایین قبر کنده می‌شود.
[10]) سند آن صحیح است : کم (362/1)، هق (53/4).
[11]) صحیح : أ (6/144) این حدیث مانند روایت احمد در «صحیح البخاری» روایت شده است (10/101 و 102) مسلم این حدیث را بصورت مختصر روایت کرده است (7/110)، در کتاب «أحکام الجنائز» ألبانی نیز چنین آمده است.
[12]) صحیح : [الجنائز 149]، خ (1342/208/3).
[13]) سند آن صحیح است : [الجنائز 150]، د (3195/29/9).
[14]) صحیح : [الجنائز 152]، د (3197/32/9)، ت (1051/255/2)، جه (1550/494/1).
[15]) سند آن حسن است : [الجنائز 152]، کم (366/1).
[16]) صحیح : [الإرواء 751]ف جه (1565/499/1).
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر