خداوند متعال می‌فرماید:
) وَأحَلَّ اللهُ البَیعَ وَ حَرَّمَ الرِّبَا ( (بقره: 275)
«و خداوند خریدو فروش را حلال و ربا را حرام کرده است».
و می‌فرماید:
) یَا أیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لاَتَأکُلُوا أموَالَکُم بَینَکُم بِالبَاطِلِ إلاَّ أن تَکُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ مِنکُم ( (نساء: 29)
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید اموال همدیگر را به ناحق نخورید؛ مگر اینکه دادوستدی باشد که از رضایت سرچشمه بگیرد».
از حکیم بن حزام روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (البیعان بالخیار مالم یتفرقا)[1] «خریدار و فروشنده تا وقتی که از هم جدا نشده‌اند، حق خیار (پشیمانی) دارند».
امت بر جایز بودن خرید و فروش اجماع دارند و حکمت نیز آنرا ایجاب می‌کند؛ چون انسان غالباً نیازمند چیزهایی است که در دست دیگران قرار دارد و ممکن است که آنها را در اختیارش نگذارند، لذا خرید و فروش، وسیله‌ای است برای رسیدن به هدف بدون سختی و مشقت».[2]
از مقدام رضی الله عنه روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (ما أکل أحد طعاما قط خیرا من أن یأکل من عمل یده، و إن نبی الله داود علیه السلام کان یأکل من عمل یده)[3] «هرگز کسی غذائی بهتر ازحاصل دسترنج خودش نخورده است و پیامبر خدا داود علیه السلام از دسترنج خودش می‌خورد».
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (لأن یحتطب أحدکم حزمة علی ظهره، خیر من أن یسأل أحدا فیعطیه أو یمنعه)[4] «اینکه یکی از شما بار هیزمی را بر پشت خود حمل کند، بهتر از آن است که از کسی چیزی بخواهد که او هم بدهد یا ندهد».
از معاذ بن عبدالله بن خبیب از پدرش از عمویش روایت است که گفت: پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (لابأس بالغنی لمن اتقی، والصحة لمن اتقی خیر من الغنی، و طیب النفس من النعیم)[5] «برای متقی ثروتمند بودن اشکالی ندارد و سلامتی برای متقی بهتر از ثروتمندی است و آرامش خاطر از نعمات الهی است».
از جابر بن عبدالله روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (أیها الناس اتقوا الله و أجملوا فی الطلب فإن نفسا لن تموت حتی تستوفی رزقها،و إن أبطأ عنها، فاتقوا الله و أجملوا فی الطلب، خذدوا ما حل و دعواما حرم)[6] «ای مردم! تقوای خدا را پیشه کنید و در طلب (رزق) راههای نیکو انتخاب کنید چون هیچ نفسی تا روزی‌اش کامل نشود نمی‌میرد اگرچه دیر به دستش برسد، لذا از خدا بترسید و در طلب (رزق) راههای نیکو پیش گیرید، آنچه را خداوند حلال کرده بگیریدو از آنچه حرام کرده پرهیز کنید».
تشویق به راستی و تحذیر از دروغ
از حکیم بن حزام روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (البیعان بالخیار ما لم یتفرقا، فإن صدقا و بینا بورک لهما فی بیعهما؟ و إن کتما و کذبا محقت برکة بیعهما)[7] «خریدار و فروشنده تا وقتی از هم جدا نشده‌اند حق خیار (پشیمان شدن) دارند. پس اگرراست گویند و (عیب را) روشن کنند معامله آندو با برکت می‌شود و اگر عیب را بپوشند و دروغ بگویند، برکت معامله‌شان از بین می‌رود».
از عقبه بن عامر روایت است که گفت از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم شنیدم که می‌فرمود: (المسلم أخو المسلم و لایحل لمسلم باع من أخیه بیعا فیه عیب، إلا بینه له)[8] «مسلمان برادر مسلمان است، برای هیچ مسلمانی حلال نیست که کالایی معیوب را به برادرش بفروشد مگر اینکه عیبش را به او بگوید».
تشویق به آسانگیری و گذشت در خرید و فروش
از جابر بن عبدالله(رض) روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (رحم الله رجلا سمحا إذا باع، و إذا اشتری و إذا اقتضی)[9] «رحمت خدا بر کسی باد که هنگام خرید و فروش و هنگام طلب حقش، آسانگیر باشد».
از ابوهریره رضی الله عنه روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (کان تاجر یداین الناس، فإذا رأی معسرا قال لفتیانه تجاوزوا عنه، لعل الله أن یتجاوز عنا، فتجاوز الله عنه)[10] «تاجری بود که به مردم قرض می‌داد و وقتیکه بدهکاری تنگدست را می‌دید، به کارگرانش می‌گفت: از او گذشت کنید به امید اینکه خدا از ما گذشت کند، خداوند هم او را بخشید».
از ابوهریره روایت است: (مر رسول الله صل الله علیه و آله و سلم برجل یبیع طعاما، فأدخل یده فیه، فإذا هو مغشوش فقال رسول الله صل الله علیه و آله و سلم : لیس منا من غش)[11] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم از کنار مردی که طعامی را می‌فروخت عبور کرد، دستش را داخل (گندم) فرو برد، متوجه شد که داخل آن خیس است، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: کسی که فریبکاری کند از ما نیست».
تشویق به زود بیدارشدن برای طلب رزق
از صخرغامدی روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (اللهم بارک لإمتی فی بکورها)[12] «خداوندا! برای امتم در صبحگاهانشان برکت قرار بده».
[1]) متفق علیه : خ (2110/328/9)، م (1532/1164/3)، د (3442/330/9)، ت (1264/359/2)، نس (224/7).
[2]) فتح الباری (287/4).
[3]) صحیح : [ص. ج 5546]، خ (2027/303/4).
[4]) صحیح : [ص. ج 7069]، خ (2074/303/4)، ت (675/94/2)، نس (96/5).
[5]) صحیح : [ص. جه 1741]، جه (2141/724/2).
[6]) صحیح : [ص. جه 1743]، جه (2144/725/2).
[7]) تخریج در ص (447).
[8]) صحیح : [ص. ج 6705]، جه (2246/755/2).
[9]) صحیح : [ص. ج 4454]، خ (2076/206/4).
[10]) صحیح : [ص. ج 3495]، خ (2078/308/4).
[11]) صحیح : [الارواء 1319]، [ص. جه 1809]، جه (2224/749/2)، لفظ حدیث روایت ابن ماجه است، د (3435/321/9)، ت (1329/389/2)، م (102/99/1).
[12]) صحیح : [ص. جه 1818]، جه (2236/752/2)، ت (1230/343/2)، د (2589/265/7).
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر