آنچه برای حاضرین بر جنازه و غیر آنان جایز است
برای آنان جایز است که پرده از صورت او بردارند و او را ببوسند و سه روز بر او گریه کنند: از عایشه روایت است: (أن النبی صل الله علیه و آله و سلم دخل علی عثمان بن مظعون و هو میت، فکشف عن وجهه، ثم أکب علیه فقبله، و بکی، حتی رأیت الدموع تسیل علی وجنتیه)[1] «عثمان بن مظعون فوت کرده بود. پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بر او وارد شد، پارچه صورتش را برداشت و بر او خم شد و او را بوسید و گریست بطوریکه دیدم اشک بر گونه‌هاش جاری شد».
از عبدالله بن جعفر روایت است: (أن النبی صل الله علیه و آله و سلم أمهل آل جعفر ثلاثاً أن یأتیهم، ثم أتاهم فقال: لاتبکوا علی أخی بعد الیوم...)[2] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بعد از فوت جعفر، سه روز به اهل بیت او مهلت داد و نزد آنان نرفت، سپس نزد آنان رفت و فرمود: از امروز به بعد بر بردارم گریه نکنید».
آنچه بر بازماندگان میت واجب است
وقتی خبر مرگ کسی می‌رسد، دو چیز بر بازماندگان وی واجب است:
1- صبر و راضی بودن به تقدیر، چراکه خداوند متعال می‌فرماید:
) وَلَنَبلُوَنَّکُم بِشَییٍ مِنَ الخَوفِ وَالجُوعِ وَ نَقصٍ مِنَ الأموَالِ وَ الأنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرِینَ، الَّذِینَ إذَا أصَابَتهُم مُصِیبَةٌ قَالُوا إِنَّا للهِ وَ إنَّا إلَیهِ رَاجِعُونَ، أولَئِکَ عَلَیهِم صَلَواتٌ مِن رَبِّهِم وَ رَحمَةٌ وَ أولَئِکَ هُمُ المُهتَدُونَ (
(بقره: 155-157)
«و قطعا شما را با برخی از (امور همچون) ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی و کمبود میوه‌ها آزمایش می‌کنیم و مژده بده به بردباران، آن کسانی که وقتی بلایی بدانان می‌رسد، می‌گویند: ما از آن خدا هستیم و به سوی او باز می‌گردیم، آنان الطاف و رحمت و احسان و مغفرت خدایشان شامل حالشان می‌گردد و مسلماً ایشان راه یافتگان‌اند».
از انس بن مالک رضی الله عنه روایت است: پیامبر صل الله علیه و آله و سلم از کنار زنی که در کنار قبری گریه می‌کرد، عبور کرد و به او فرمود: (إتقی الله و اصبری) «تقوای خدا را پیشه کن و صبر کن» (آن زن) گفت: از من دور شو، که به مصیبتی مانند مصیبت من گرفتار نشده‌ای انس گفت: آن زن، پیامبر را نشناخت، به آن زن گفتند این رسول خدا است، گویا که او را مرگ فرا گرفت، به در خانه رسول الله صل الله علیه و آله و سلم رفت و دربان و حاجبی نیافت. گفت ای رسول خدا من تو را نشناختم. پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (إن الصبر عند أول الصدمة)[3] «صبر باید در ابتدای وارد آمدن مصیبت باشد».
صبر بر وفات فرزندان پاداش زیادی دارد
از ابوسعید خدری روایت است: زنان به پیامبر صل الله علیه و آله و سلم گفتند روزی بر ما مقرر کن (جهت موعظه)، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم برای آنها موعظه کرد و فرمود: (أیما امرأة مات لها ثلاثة من الولد کانوا لها حجابا من النار، قالت امرأة، و اثنان؟ قال: واثنان) «هر زنی که سه تا از فرزندانش را از دست بدهد، (فوت فرزندانش) برای او مانع آتش جهنم می‌شوند، زنی گفت: دو فرزندهم؟ پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: دو فرزند هم».[4]
دوم: آنچه بر نزدیکانش واجب است
استرجاع
استراجاع این است که شخص بگوید: إنا لله و إنا الیه راجعون، همچنانکه در آیه آمد و بعد از آن بگوید: (اللهم أجرنی فی مصیبتی و أخلف لی خیرا منها) «خداوندا! مرا در این مصیبت مأجور بگردان و بهتر از آنرا برایم جایگزین بفرما».
ام سلمه رضی الله عنه روایت می‌کند: از پیامبر خدا شنیدم که می‌فرمود: هر مسلمانی هنگام گرفتار شدن به مصیبتی چیزی را بگوید که خدا به آن امر کرده است: (إنا لله و إنا الیه راجعون اللهم آجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیرا منها)، «خداوند چیزی بهتر از آن را برای او جایگزین می‌کند، (ام سلمه) گفت: هنگامی که ابوسلمه فوت کرد، گفتم کدامیک از مسلمانان از ابوسلمه بهتر هستند، خانواده او اولین خانواده‌ای بود که به سوی پیامبر صل الله علیه و آله و سلم هجرت کرد؟ سپس گفتم: اللهم أجرنی فی مصیبتی و اخلف لی خیرا منها، و خداوند پیامبر صل الله علیه و آله و سلم را به جای ابوسلمه به من داد».[5]
آنچه بر بازماندگان میت حرام است
1- شیون و نوحه
از ابومالک اشعری روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (أربع فی أمتی من أمور الجاهلیة لا یترکونهن: الفخر فی الأحساب، والطعن فی الأنساب، و الاستسقاء بالنجوم، و النیاحة) «چهار چیز در امت من از امور جاهلی هستد که از آن دست برنمی‌دارند، افتخار به نیاکان، طعن در نسب، طلب باران با ستارگان، و نوحه‌خوانی» و فرمود: (النحائحة إذا لم تتب قبل موتها تقام یوم القیامة و علیها سربال من قطران و درع من جرب)[6] «اگر زن نوحه‌خوان قبل از مرگش توبه نکند روز قیامت زنده می‌شود در حالیکه پیراهنی آغشته به روغن (قیرمانند) و زره‌ای از زنگار بر تن دارد».
2 و 3- زدن به گونه‌ها و پاره کردن گریبان
از عبدالله روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (لیس منا من لطم الخدود، و شق الجیوب، و دعا بدعوی الجاهلیة)[7] «از ما نیست کسی که بر گونه‌هایش بزند و گریبانش را پاره کند و شیون و زاری جاهلانه سر دهد».
4- کندن مو
از ابودبرده بن ابوموسی روایت است: (وجع أبوموسی وجعا فغشی علیه، و رأسه فی حجر امرأة من أهله، فصاحت امرأة من أهله، فلم یستطع أن یرد علیها شیئا فلما أفاق قال: أنا بری ممن بری منه رسول الله صل الله علیه و آله و سلم ، فإن رسول الله صل الله علیه و آله و سلم بری من الصالقة و الحالقة و الشاقة)[8] «ابوموسی دچار بیماری شدیدی شد و بیهوش شد در حالی که سرش در آغوش زنی از اهلش بود، زن فریاد کشید، (ابوموسی) نتوانست جوابش دهد، وقتی به هوش آمد، گفت: من بیزارم از کسی که رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم از او اظهار بیزاری کرده است. پیامبر صل الله علیه و آله و سلم بیزار است از کسی که با صدای بلند گریه کند و کسی که هنگام مصیبت، موی سرش را بتراشد، و کسی که لباسش را چاک کند».
5- ژولیده کردن مو
به دلیل حدیثی که یکی از زنان بیعت کننده (در بیعت عقبه) روایت کرده و گفته است: (کان فیما أخذ علینا رسول الله صل الله علیه و آله و سلم فی المعروف الذی أخذ علینا أن لانعصیه فیه: و أن لانخمش وجها، و لاندعو بویل، ولانشق جیبا، و أن لاننشر شعرا)[9] «از کارهای خوبی که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم از ما برآن عهده گرفت تا از آن سرپیچی نکنیم این بود که هنگام مصیبت صورتمان را نخراشیم، و وایلا نگوییم، و گریبان چاک نکنیم، و موهایمان را ژولیده رها نکنیم».
[1]) صحیح : [الإرواء 693]، [ص. جه 1191]، جه (1456/468/1)، د (3147/443/8)، ت (994/229/2).
[2]) صحیح : [ص. نس 4823]، [الجائز ص 21]، د (4174/245/11)، نس (182/8).
[3]) متفق علیه : م (626-15-637/2)، این لفظ مسلم است، خ (1283/148/3)، د (3108/395/8).
[4]) متفق علیه : خ (1249/118/3)، م (2633/2028/4).
[5]) صحیح : [ص. ج 5764]، [الأحکام ص 23]، م (918/631/2).
[6]) صحیح : [الجنائز ص 27]، [الصحیحه 734]، م (934/644/2).
[7]) متفق علیه : خ (1294/163/3)، م (103/99/1)، ت (1004/234/2)، نس (19/4).
[8]) متفق علیه : خ (1296/165/3)، م (104/100/1)، نس (20/4). الصالقة : با صاد و قاف، یعنی زنی که با صدای بلند گریه می‌کند. الحالقة : زنی که هنگام مصیبت موی سرش را می‌تراشد. الشاقة : زنی که لباسش را چاک می‌کند. (فتح الباری 3 ص 165، ط دارالمعرفة).
[9]) صحیح : [الجنائز ص 30]، د (3115/405/8).
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر