نذور جمع نذر است و اصل آن (إنذار) بمعنی ترساندن است.
راغب اصفهانی در تعریف آن گفته است: نذر، واجب گرداندن چیز غیرواجبی است، به خاطر واقع شدن کاری.
خداوند متعال می‌فرماید:
) وَمَا أنفَقتُم مِن نَفَقَةٍ أو نَذَرتُم مِن نَذرٍ فَإنَّ اللهَ یَعلَمُهُ ( (بقره: 270)
«و هر هزینه‌ای را که متحمل می‌شوید یا هر نذری را که بر گردن می‌گیرید، بیگمان خدا آنرا می‌داند».
و می‌فرماید:
) ثُمَّ لِیَقضُوا تَفَثَهُم وَ لِیُوفُوا نُذُورَهُم وَلِیَطَّوَفُوا بِالبَیتِ العَتِیقِ ( (حج: 29)
«بعد از آن باید آلودگی‌ها را از خود برطرف سازند و به نذرهای خویش وفا کنند و خانه قدیمی (بیت‌الله) را طواف کنند».
و خداوند وفاکنندگان به نذر را مدح کرده و فرموده است:
) یُوفُونَ بِالنَّذرِ وَ یَخافُونَ یَوماً کَانَ شَرُّهُ مُستَطِیراً ( (انسان: 7)
«به نذر خود وفا می‌کنند و از روزی می‌هراسند که شر و بلای آن گسترده و فراگیر است».
از عائشه(رض) روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (من نذر أن یطیع الله فلیطعه، و من نذر أن یعصیه فلایعصه)[1] «هر کس نذر کرد که خدا را اطاعت کند، پس باید از او اطاعت کند، و هر کس نذر کرد که نافرمانی خدا کند، نافرمانی او را نکند».
از عبدالله بن عمر روایت است: (نهی النبی صل الله علیه و آله و سلم عن النذر و قال: إنه لایرد شیئا و لکنه یستخرج به من البخیل)[2] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم از نذر نهی کرد و فرمود: نذر هیچ چیزی (قدری) را بر نمی‌گرداند، اما (با آن) از بخیل چیزی گرفته می‌شود».(**)
از سعید بن حارث روایت است: از ابن عمر(رض) شنیدم که می‌گفت: آیا از نذر نهی نشده‌اند؟ (در حالیکه) پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرموده است: (إن النذر لایقدم شیئا ولایؤخر، و إنما یستخرج بالنذر من البخیل)[3] «نذر هیچ نفعی را جلب و هیچ ضرری را دفع نمی‌کند اما (با آن) از بخیل چیزی گرفته می‌شود».
نذر چه وقت صحیح و چه وقت غیرصحیح است
نذر وقتی صحیح است و منعقد می‌شود که منظور از آن تقرب و نزدیکی به خداوند سبحان باشد، در این صورت، وفا به آن واجب است به دلیل حدیث عائشه که قبلاً ذکر شد: (من نذر أن یطیع الله فلیطعه، و من نذر أن یعصیه فلایعصه) «هر کس نذر کرد که خدا را اطاعت کند، باید از او اطاعت کند و هر کس نذر کرد که نافرمانی خدا کند، نافرمانی او را نکند».
نذر در معصیت صحیح نیست، ولی با آن کفاره سوگند واجب می‌شود:
از عائشه روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (لانذر فی معصیة وکفارته کفارة یمین)[4] «نذر درمعصیت صحیح نیست و کفاره آن کفاره سوگند است».
اما نذر مباح مانند اینکه کسی نذر کند که پیاده حج کند یا زیر خورشید بایستد منعقد نمی‌شود و کفاره‌‌ای هم با آن واجب نمی‌شود:
از ابوهریره روایت است: (رأی رسول الله صل الله علیه و آله و سلم شیخا یمشی بین ابنیه یتوکا علیهما، فقال: ما شأن هذا؟ قال ابناه: یا رسول الله کان علیه نذر فقال صل الله علیه و آله و سلم : ارکب أیها الشیخ فإن الله غنی عنک و عن نذرک)[5] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم پیرمردی را دید در حالی که دو پسرش زیر شانه‌هایش را گرفته بودند راه می‌رفت، فرمود: این مرد را چه شده است؟ دو پسرش گفتند: ای رسول خدا! او نذر کرده (که بر مرکب سوار نشود). پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: ای شیخ سوار شو. چون خدا از تو و از نذرت بی‌نیاز است».
از ابن عباس روایت است: (أن رسول الله صل الله علیه و آله و سلم مر برجل بمکة و هو قائم فی الشمس، فقال: ما هذا؟ قالوا: نذر أن یصوم و لایستظل إلی الیل، ولایتکلم و لایزال قائما، قال: لیتکلم، ولیستظل و لیجلس و لیتم صومه)[6] «پیامبر صل الله علیه و آله و سلم در مکه از کنار مردی گذشت که زیر خورشید ایستاد بود فرمود: این چیست؟ گفتند: نذر کرده که روزه بگیرد و تا شب زیر سایه نرود و سخن نگوید و مدام در حال ایستادن باشد، پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: باید صحبت کند و زیر سایه برود و بنشیند و به روزه‌اش ادامه دهد».
کسی که نذر کرد و نتوانست به نذرش وفا کند
هر کس نذر کرد عبادتی انجام دهد و سپس نتوانست به آن وفا کند باید کفاره سوگندش را بدهد:
از عقبه بن عامر روایت است که پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: (کفارة النذر کفارة الیمین)[7] «کفاره نذر همان کفاره سوگند است».
هر کس نذر کرد و قبل از وفا کردن به آن مرد، ولیّ (سرپرست) او باید نذرش را انجام دهد:
از ابن عباس روایت است: (استفتی سعد بن عبادة رسول الله صل الله علیه و آله و سلم فی نذر کان علی أمه توفیت قبل أن تقضیه. قال رسول الله صل الله علیه و آله و سلم : فاقضه عنها)[8] «سعد بن عباده از پیامبر صل الله علیه و آله و سلم درباره نذری که بر گردن مادرش بود و قبل از وفای به آن فوت کرده بود سؤال کرد. پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمود: به جای او آن را انجام بده».
[1]) صحیح : [ص. ج 6565]، خ (6696/581/11)، د (3265/113/9)، ت (1564/41/3)، نس (17/7)، جه (2126/687/1).
*) نذر معلق این است که شخص مثلاً بگوید : خدایا نذر می‌کنم که اگر در امتحان قبول شدم حیوانی را ذبح کنم.
[2]) متفق علیه : خ (6693/576/11)، » (1639/260/3)، د (3263/109/9)، نس (16/7).
**) یعنی انسان بخیل نذر می‌کند.
[3]) متفق علیه : خ (6692/575/11)، م (1639 – 3 – 1261/3) مسلم این حدیث را بدون قول ابن عمر روایت کرده است.
[4]) صحیح : [الإرواء 2590]، د (3267/115/9)، ت (1562/40/3)، نس (26/7)، جه (2125/681/1).
[5]) صحیح : [مختصر م 1005]، م (1643/1264/3).
[6]) صحیح : [الإرواء 2591]، خ (4/276)، د (3300).
[7]) صحیح : [ص. ج 4488]، م (16445/1265/3)، نس (26/7).
[8]) متفق علیه : م (1638/1260/3)، این لفظ بخاری است، خ (6698/583/11)، د (3283/134/9)، ت (1586/51/3)، نس (21/7)، جه (2131/689/1).
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر